Stages of adaptation to disability in Jerzy Szczygieł's novel series about Tadek Różański
More details
Hide details
1
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Wydział Humanistyczny, Instytut Literaturoznawstwa i Językoznawstwa, Żeromskiego 5, 25-369 Kielce, Polska
Submission date: 2024-02-26
Final revision date: 2024-03-18
Acceptance date: 2024-05-14
Online publication date: 2024-07-03
Corresponding author
Marta Bolińska
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Wydział Humanistyczny, Instytut Literaturoznawstwa
i Językoznawstwa, Żeromskiego 5, 25-369 Kielce, Polska
Wychowanie w Rodzinie 2024;31(1):163-179
KEYWORDS
TOPICS
ABSTRACT
Aim. The aim of this text is to recall the figure and present the work of Jerzy Szczygieł (1932-1983), primarily in the context of his autobiographical attitude and adaptation to a difficult situation (loss of mobility). The analysis of artistic legacy of his writer enables to state that his prose was based on similar personal and professional experiences. Methods and materials. The subject of analysis and research reflection is a series of novels, including: Blackthorns (1960), Earth without sun (1968), I'll never leave you (1972), After the cats' heads (1976). The theoretical framework for the considerations undertaken is the concept of Disability Studies, including the stages of adaptation to disability. I treat Małgorzata Czermińska's concept of autobiographical attitude as a methodological path, and I also take into account social and cultural phenomena (as part of an interdisciplinary approach). Results and conclusion. J. Szczygieł's tetralogy about Tadek Różański shows the entire complexity of the psychological situation of young people in war and post-war times. A special place in it is occupied by the image of the main character of the series struggling with difficulties. Szczygieł builds his literary space by carrying out various types of transformations of typhocommunication and typhoeducational issues. The novels also motivate a deeper examination of the author's work, also from the perspective of the blind person's workshop. The article emphasizes the thesis that visual impairment does not become an inhibitor in the selection of the topics of creativity, but it favors the authors' focusing on their own biography and life experiences.
REFERENCES (35)
1.
Albrecht, G. L., Seelman, K., Bury, M. (red.) (2001). Handbook of disability studies [Podręcznik badań nad niepełnosprawnością]. Thousand Oaks: Sage Publications.
2.
Albrecht, G. L. (red.) (1976). The sociology of physical disability and rehabilitation [Socjologia niepełnosprawności fizycznej i rehabilitacji]. Pittsburgh: University of Pittsburgh Press.
3.
Błeszyński, J. J. (2011). W poszukiwaniu dróg wsparcia i terapii – na przykładzie rodziny z dzieckiem autystycznym. W: H. Liberska (red.), Rodzina z dzieckiem niepełnosprawnym: Możliwości i ograniczenia rozwoju (ss.151–174). Warszawa: Difin.
4.
Bolińska, M. (2021). Audio description as a form of audiovisual translation and adaptive technique [Audiodeskrypcja jako forma tłumaczenia audiowizualnego i technika adaptacyjna]. InScriptum: A Journal of Language and Literary Studies, 2(2), 117–128.
5.
Charon, R. (2006). Narrative medicine: Honoring the stories of illness [Medycyna narracyjna: uhonorowanie historii chorób]. Oxford – New York: Oxford University Press.
6.
Chrzanowska, I. (2021). Pedagogika specjalna: Od tradycji do współczesności. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
7.
Corn, A. (1991). Model funkcjonowania wzrokowego słabowidzących. Materiały Tyflologiczne, 7, 12–23.
8.
Czermińska, M. (2000). Autobiograficzny trójkąt: Świadectwo, wyznanie i wyzwanie. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.
9.
Czermińska, M. (2011). Miejsca autobiograficzne: Propozycja w ramach geopoetyki. Teksty Drugie, 5, 183–200.
10.
Czerwińska, M. (2012). „Słowem potrafię wszystko”: O piśmienniczości osób z niepełnosprawnością wzroku: Studium bibliologiczno-tyflologiczne. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
12.
Domaradzki, J. (2013). O definicjach zdrowia i choroby. Folia Medica Lodziensia, 40(1), 5–29.
13.
Fidowicz, A. (2020). Niepełnosprawność w polskiej literaturze XX i XXI wieku dla dzieci i młodzieży. Kraków: Wydawnictwo UJ.
14.
Frycie, S. (1999). Szczygieł Jerzy. W: S. Frycie, M. Ziółkowska-Sobecka, Leksykon literatury dla dzieci i młodzieży (ss. 354–355). Piotrków Trybunalski: Wydawnictwo Filii Kieleckiej WSP.
16.
Hunt, P. (red.) (1966). Stigma: The experience of disability [Piętno: doświadczenie niepełnosprawności]. London – Dublin – Melbourne: Goeffrey Chapman.
17.
Hutnikiewicz, A., Lam, A. (red.) (2000). Literatura polska XX wieku: Przewodnik encyklopedyczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
19.
Kowalewski, L. (1999). Psychologiczna i społeczna sytuacja dzieci niepełnosprawnych. W: I. Obuchowska (red.), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie: Praca zbiorowa (ss. 55–100). Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
20.
Kuncewicz, P. (1994). Agonia i nadzieja: Proza polska od 1956 roku, t. 4. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza BGW.
21.
Linton, S. (1998). Claiming disability: Knowledge and identity [Twierdzenie o niepełnosprawności: wiedza i tożsamość]. New York: NYU Press.
22.
Lis, J. (2006). Obrzeża autobiografii: O współczesnym pisarstwie autofikcyjnym we Francji. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
23.
Pamuła, N. (2017). Niewidzenie w powieści młodzieżowej okresu PRL na przykładzie Jak trudno kochać Jerzego Szczygła. Kultura i Historia, 31, 41–49.
24.
Pekaniec, A. (2013). Autobiografia w rodzinie, rodzina w autobiografii: Szkic historyczny. Państwo i Społeczeństwo, 3, 129–151.
25.
Smulski, J. (1988). Autobiografizm jako postawa i jako strategia artystyczna: Na materiale współczesnej prozy polskiej. Pamiętnik Literacki, 79(4), 83–101.
26.
Szczygieł, J. (1980). Nigdy cię nie opuszczę. Warszawa: Nasza Księgarnia.
27.
Szczygieł, J. (1976). Po kocich łbach. Warszawa: Nasza Księgarnia.
30.
Trempała, J. (red.) (2011). Psychologia rozwoju człowieka: Podręcznik akademicki.Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
31.
Twardowski, A. (2018). Społeczny wymiar niepełnosprawności. Studia Edukacyjne, 48, 97–114. DOI : 10.14746/se.2018.48.7.
32.
Urbanowicz, Z. (2012). Od interdyscyplinarnego do transdyscyplinarnego spojrzenia na niepełnosprawność. Ogrody Nauk i Sztuk, 2, 443–457.
33.
Vehmas, S. (2011). Disability and moral responsibility [Niepełnosprawność i odpowiedzialność moralna]. Trames Journal of the Humanities and Social Sciences, 156560(2), 156–167. DOI : 10.3176/tr.2011.2.04.
35.
Żuraw, H. (2016). Ewolucja podejścia do niepełnosprawności w kulturze Zachodu – perspektywa antropologii. Pogranicze: Studia Społeczne, 28, 27–47. DOI : 10.15290/pss.2016.28.2.