Etapy przystosowania do niepełnosprawności w cyklu powieściowym Jerzego Szczygła o Tadku Różańskim
 
 
Więcej
Ukryj
1
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Wydział Humanistyczny, Instytut Literaturoznawstwa i Językoznawstwa, Żeromskiego 5, 25-369 Kielce, Polska
 
 
Data nadesłania: 26-02-2024
 
 
Data ostatniej rewizji: 18-03-2024
 
 
Data akceptacji: 14-05-2024
 
 
Data publikacji online: 03-07-2024
 
 
Autor do korespondencji
Marta Bolińska   

Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Wydział Humanistyczny, Instytut Literaturoznawstwa i Językoznawstwa, Żeromskiego 5, 25-369 Kielce, Polska
 
 
Wychowanie w Rodzinie 2024;31(1):163-179
 
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Cel. Celem niniejszego tekstu jest przypomnienie sylwetki i przybliżenie twórczości Jerzego Szczygła (1932-1983), przede wszystkim w kontekście postawy autobiograficznej i przystosowania do sytuacji trudnej (utraty sprawności). Analiza spuścizny pisarza pozwala na stwierdzenie, że u podłoża jego prozy stanęły konkretne doświadczenia osobiste i zawodowe: jako młodzieniec stracił wzrok, za przedmiot studiów obrał polonistykę, zaczął uprawiać twórczość literacką, działał w Polskim Związku Niewidomych. W twórczości prozatorskiej upowszechniał wizerunek osoby niewidomej w literaturze, odkrywając różne aspekty jej funkcjonowania. Metody i/lub materiały. Przedmiotem analizy i refleksji badawczej jest cykl powieści, do których należą: Tarniny (1960), Ziemia bez słońca (1968), Nigdy cię nie opuszczę (1972), Po kocich łbach (1976). Ramą teoretyczną podjętych rozważań jest koncepcja Disability Studies, w tym etapowość przystosowania do niepełnosprawności. Jako ścieżkę metodologiczną traktuję koncepcję postawy autobiograficznej Małgorzaty Czermińskiej, biorę również pod uwagę zjawiska społeczne i kulturowe (w ramach podejścia interdyscyplinarnego). Wyniki i/lub wnioski. Tetralogia J. Szczygła o Tadku Różańskim ukazuje całą złożoność psychologicznej sytuacji młodych ludzi w warunkach wojny i czasach powojennych. Szczególne miejsce zajmuje w niej obraz zmagań z trudnościami bohatera głównego cyklu. Szczygieł buduje bowiem literacką przestrzeń dokonując różnego typu transformacji problematyki tyflokomunikacyjnej i tyfloedukacyjnej. Powieści motywują również do głębszego zbadania twórczości autora, także pod kątem warsztatu pracy osoby niewidomej. Artykuł uwydatnia jednak tezę, że niepełnosprawność wzroku nie staje się inhibitorem w doborze tematyki twórczości, niemniej sprzyja koncentrowaniu się autorów na własnej biografii i doświadczeniach życiowych.
REFERENCJE (35)
1.
Albrecht, G. L., Seelman, K., Bury, M. (red.) (2001). Handbook of disability studies [Podręcznik badań nad niepełnosprawnością]. Thousand Oaks: Sage Publications.
 
2.
Albrecht, G. L. (red.) (1976). The sociology of physical disability and rehabilitation [Socjologia niepełnosprawności fizycznej i rehabilitacji]. Pittsburgh: University of Pittsburgh Press.
 
3.
Błeszyński, J. J. (2011). W poszukiwaniu dróg wsparcia i terapii – na przykładzie rodziny z dzieckiem autystycznym. W: H. Liberska (red.), Rodzina z dzieckiem niepełnosprawnym: Możliwości i ograniczenia rozwoju (ss.151–174). Warszawa: Difin.
 
4.
Bolińska, M. (2021). Audio description as a form of audiovisual translation and adaptive technique [Audiodeskrypcja jako forma tłumaczenia audiowizualnego i technika adaptacyjna]. InScriptum: A Journal of Language and Literary Studies, 2(2), 117–128.
 
5.
Charon, R. (2006). Narrative medicine: Honoring the stories of illness [Medycyna narracyjna: uhonorowanie historii chorób]. Oxford – New York: Oxford University Press.
 
6.
Chrzanowska, I. (2021). Pedagogika specjalna: Od tradycji do współczesności. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
 
7.
Corn, A. (1991). Model funkcjonowania wzrokowego słabowidzących. Materiały Tyflologiczne, 7, 12–23.
 
8.
Czermińska, M. (2000). Autobiograficzny trójkąt: Świadectwo, wyznanie i wyzwanie. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.
 
9.
Czermińska, M. (2011). Miejsca autobiograficzne: Propozycja w ramach geopoetyki. Teksty Drugie, 5, 183–200.
 
10.
Czerwińska, M. (2012). „Słowem potrafię wszystko”: O piśmienniczości osób z niepełnosprawnością wzroku: Studium bibliologiczno-tyflologiczne. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
 
11.
Czym są błędy jatrogenne? (2022). Pobrane z: https://politykazdrowotna.com/....
 
12.
Domaradzki, J. (2013). O definicjach zdrowia i choroby. Folia Medica Lodziensia, 40(1), 5–29.
 
13.
Fidowicz, A. (2020). Niepełnosprawność w polskiej literaturze XX i XXI wieku dla dzieci i młodzieży. Kraków: Wydawnictwo UJ.
 
14.
Frycie, S. (1999). Szczygieł Jerzy. W: S. Frycie, M. Ziółkowska-Sobecka, Leksykon literatury dla dzieci i młodzieży (ss. 354–355). Piotrków Trybunalski: Wydawnictwo Filii Kieleckiej WSP.
 
15.
Fundacja Klucz, Z laską przez tysiąclecia (cz. 27): Niewidomi walczący o demokrację i wolność Polski. Pobrane z: http://www.klucz.org.pl/Laska/....
 
16.
Hunt, P. (red.) (1966). Stigma: The experience of disability [Piętno: doświadczenie niepełnosprawności]. London – Dublin – Melbourne: Goeffrey Chapman.
 
17.
Hutnikiewicz, A., Lam, A. (red.) (2000). Literatura polska XX wieku: Przewodnik encyklopedyczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
 
18.
Jatrogenia – choroby wywołane przez lekarzy (2016). Pobrane z: https://pubmedinfo.org/2016/03....
 
19.
Kowalewski, L. (1999). Psychologiczna i społeczna sytuacja dzieci niepełnosprawnych. W: I. Obuchowska (red.), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie: Praca zbiorowa (ss. 55–100). Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
 
20.
Kuncewicz, P. (1994). Agonia i nadzieja: Proza polska od 1956 roku, t. 4. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza BGW.
 
21.
Linton, S. (1998). Claiming disability: Knowledge and identity [Twierdzenie o niepełnosprawności: wiedza i tożsamość]. New York: NYU Press.
 
22.
Lis, J. (2006). Obrzeża autobiografii: O współczesnym pisarstwie autofikcyjnym we Francji. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
 
23.
Pamuła, N. (2017). Niewidzenie w powieści młodzieżowej okresu PRL na przykładzie Jak trudno kochać Jerzego Szczygła. Kultura i Historia, 31, 41–49.
 
24.
Pekaniec, A. (2013). Autobiografia w rodzinie, rodzina w autobiografii: Szkic historyczny. Państwo i Społeczeństwo, 3, 129–151.
 
25.
Smulski, J. (1988). Autobiografizm jako postawa i jako strategia artystyczna: Na materiale współczesnej prozy polskiej. Pamiętnik Literacki, 79(4), 83–101.
 
26.
Szczygieł, J. (1980). Nigdy cię nie opuszczę. Warszawa: Nasza Księgarnia.
 
27.
Szczygieł, J. (1976). Po kocich łbach. Warszawa: Nasza Księgarnia.
 
28.
Tomerska, D. (1973). Biografia prasowa: Jerzy Szczygieł. Pobrane z: http://jozefszczurek.pl/Szczyg....
 
29.
Tomerska, D. (2013). Pisarz godny upamiętnienia. Pobrane z: https://www.ore.edu.pl/wp-cont....
 
30.
Trempała, J. (red.) (2011). Psychologia rozwoju człowieka: Podręcznik akademicki.Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
 
31.
Twardowski, A. (2018). Społeczny wymiar niepełnosprawności. Studia Edukacyjne, 48, 97–114. DOI : 10.14746/se.2018.48.7.
 
32.
Urbanowicz, Z. (2012). Od interdyscyplinarnego do transdyscyplinarnego spojrzenia na niepełnosprawność. Ogrody Nauk i Sztuk, 2, 443–457.
 
33.
Vehmas, S. (2011). Disability and moral responsibility [Niepełnosprawność i odpowiedzialność moralna]. Trames Journal of the Humanities and Social Sciences, 156560(2), 156–167. DOI : 10.3176/tr.2011.2.04.
 
34.
Wikipedia, Harcerska Nagroda Literacka [hasło]. Pobrane z: https://pl.wikipedia.org/wiki/....
 
35.
Żuraw, H. (2016). Ewolucja podejścia do niepełnosprawności w kulturze Zachodu – perspektywa antropologii. Pogranicze: Studia Społeczne, 28, 27–47. DOI : 10.15290/pss.2016.28.2.
 
eISSN:2300-5866
ISSN:2082-9019
Journals System - logo
Scroll to top