Current issue
Online first
Archive
About the Journal
Aims and Scope of the Journal
Publisher and Management organ
Editorial Team
Academic Council
The board of Reviewers
Indexation and impact factors
Copyright and open access policy
Source of funding
Privacy policy
For authors
Procedure for publication
Review procedure
Publication ethics
Publishing fees
Editorial requirements
Legal aspects of decision-making by family members on behalf of a person who has mental impairment caused by age or illness – selected issues
1
Uniwersytet Opolski, Wydział Prawa i Administracji, Instytut Nauk Prawnych, Katowicka 87a, 45-060 Opole, Polska
Submission date: 2023-10-01
Acceptance date: 2023-12-07
Online publication date: 2023-12-29
Corresponding author
Aleksandra Wilk
Uniwersytet Opolski, Wydział Prawa i Administracji, Instytut Nauk Prawnych, Katowicka 87a, 45-060 Opole, Polska
Uniwersytet Opolski, Wydział Prawa i Administracji, Instytut Nauk Prawnych, Katowicka 87a, 45-060 Opole, Polska
Wychowanie w Rodzinie 2023;30(4):49-79
KEYWORDS
TOPICS
ABSTRACT
Introduction. The subject of considerations in this study are the legal aspects of decision-making by family members as a proxy for a person who has mental impairment caused by age or illness. In case law, the fact of mental weakness is considered insufficient to
constitute incapacitation. Aim. The research thesis of this study is the question of whether the legal instruments applicable in the Polish legal system regarding the issues raised allow for reconciling the right to decide about one’s personal life with the rights of family members to make proxy decisions on behalf of another family member. Materials and methods. Theoretical-legal and dogmatic-legal methods were used, based on the analysis of substantive content, views of representatives of legal doctrine and a broad analysis of the achievements of the judiciary. A problem-based analysis of the issue being the subject of the study indicated above was made.
Results and conclusion. Legal instruments in the case of persons with mental impairment caused by age or illness do not sufficiently allow for reconciling the right to decide about one’s personal life with the rights of family members to make proxy decisions on behalf of
a family member. The applicable legal regulations are inconsistent, and the assessment of the lack of awareness and loss of ability to make effective decisions does not have a sufficient legal framework or legally binding definitions. Therefore, it is reasonable to expect the introduction of a guardianship (preventive) power of attorney into the legal system.
REFERENCES (63)
1.
Boratyńska, M. (2014). Autonomia pacjenta a granice upoważnienia osoby bliskiej i zaufanej. Prawo i Medycyna, 1, 61–85.
2.
Bürgerliches Gesetzbuch [Kodeks cywilny]. Pobrane 10.01.2024 z: https://www.gesetze-im-interne....
3.
Budzianowska, J. (2000). Odmowa dokonania czynności notarialnej. Nowy Przegląd Notarialny, 1, 44–63.
5.
Główny Urząd Statystyczny (2022). Sytuacja osób starszych w Polsce w 2021 r. Analizy statystyczne. Warszawa – Białystok: Główny Urząd Statystyczny, Urząd Statystyczny w Białymstoku.
6.
Gniewek, E. (2000). O potrzebie szczególnej ostrożności notariusza przy dokonywaniu czynności z udziałem osób starszych. Rejent, 10(5), 210–217.
7.
Gniewek, E., Machnikowski, P. (2021). Kodeks cywilny: Komentarz. Warszawa: C. H. Beck.
8.
Grzejszczak, R., Szeroczyńska, M. (2012). Ubezwłasnowolnienie i inne formy wsparcia dla osób z niepełnosprawnością intelektualną w Polsce – teoria i praktyka. W: K. Kędziora (red.), Jeśli nie ubezwłasnowolnienie, to co?: Prawne formy wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną (ss. 63–106). Warszawa: Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego.
9.
Janiszewska, B. (2017). Skutki ustanowienia kuratora dla osoby niepełnosprawnej. Monitor Prawniczy, 25(11), 607–611.
10.
Karkowska, D. (2016). Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta: Komentarz, wyd. III. Pobrane z: https://sip.lex.pl/komentarze-....
11.
Kleniewska, I., Szeroczyńska, M. (2012). Założenia uregulowania w polskim prawie instytucji asystenta prawnego osoby z niepełnosprawnością intelektualną lub psychospołeczną. W: K. Kędziora (red.), Jeśli nie ubezwłasnowolnienie, to co?: Prawne formy wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną (ss. 107–134). Warszawa: Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego.
12.
Kociucki, L. (2012). Komentarz 1. W: K. Kędziora (red.), Jeśli nie ubezwłasnowolnienie, to co?: Prawne formy wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną (ss. 135–156). Warszawa: Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego.
13.
Kociucki, L. (2013). Niektóre problemy nowelizacji polskiego prawa o ubezwłasnowolnieniu. Studia Prawnicze, 2(194), 103–122. DOI: 10.37232/sp.2013.2.6.
14.
Konwencja o Prawach Osób Niepełnosprawnych, sporządzona w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r. (2012). Dz. U. 2012.1169.
16.
Machnikowski, P. (2016). Pełnomocnictwo opiekuńcze w pracach Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego w latach 2012–2015. Rejent, 26(5), 50–59.
17.
Nowocień, M. (2013). Nieświadomość jako przyczyna odmowy dokonania czynności notarialnej. Monitor Prawniczy, 21(24), 1300–1306.
18.
Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 października 2022 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy Prawo bankowe (2022). Dz. U. 2022.2324.
19.
Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 maja 2023 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (2023). Dz. U. 2023.1251.
20.
Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 1 sierpnia 2022 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie kierowania do zakładów opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych (2022). Dz. U. 2022.1755.
21.
Olczak-Dąbrowska, D. (2014). Wybrane rodzaje kurateli w praktyce sądowej. Prawo w działaniu. Sprawy cywilne, 17, 89–143.
22.
Osajda, K., Borysiak, W. (red.) (2023). Kodeks cywilny: Komentarz. Warszawa: Legalis.
23.
Pogłódek, A., Mostowik, P. (2018). Oświadczenia na wypadek przyszłego leczenia (dyspozycje pro futuro) w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych Ameryki – ujęcie prawnoporównawcze z perspektywy Polski. Warszawa: Instytut Wymiaru Sprawiedliwości.
24.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 kwietnia 1976 r. (1976). III CRN 25/76. OSPiKA.1977/4/78.
25.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 1995 r. (1995). III CRN 22/95. OSNC 1995/9/134.
27.
Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 29 lipca 2015 r. (2015). II CSK 854/14.
29.
Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw. UD 395. Serwis Rzeczypospolitej Polskiej. Pobrane 01.09.2023 z: https://www.gov.pl/web/premier....
30.
Radwański, Z. (2008). System Prawa Prywatnego: tom 2: Prawo cywilne: Część ogólna. Warszawa: C. H. Beck.
31.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 25 czerwca 2012 r. w sprawie kierowania do zakładów opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych (2012). Dz. U. 2012.731.
32.
Rożdżeński, W. (2021). Wykorzystanie instytucji kurateli dla osoby niepełnosprawnej dla realizowania czynności właściwych pełnomocnictwu zdrowotnemu. Przegląd Prawa Medycznego, 3(1–2), 121–169.
33.
Safjan, M., Bosek, L. (red.) (2016). Konstytucja RP: tom I: Komentarz do art. 1–86. Warszawa: C. H. Beck.
34.
Słyk, J. (2019). Orzekanie w sprawach dotyczących umieszczenia pacjenta w zakładzie opiekuńczo-leczniczym. Prawo w Działaniu. Sprawy cywilne, 40, 79–122. DOI: 10.32041/pwd.4003.
35.
Szeroczyńska, M. (2013). Dopuszczalność uprzednich oświadczeń pacjenta i pełnomocnictwa medycznego de lege lata i de lege ferenda. W: A. Kübler, I. Chęciński (red.), Dylematy medyczne i prawne: Intensywna terapia bezpieczna dla lekarza i pacjenta. (ss. 77 – 90). Wrocław: Wrocławskie Wydawnictwo Naukowe Atla 2.
36.
Tworkowska-Baraniuk, A. (2016). Realizacja idei praw człowieka wobec ludzi starych. W: M. Halicka, J. Halicki, E. Kramkowska (red.), Starość: Poznać, przeżyć, zrozumieć (ss. 165–174). Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
37.
Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 1960 r. (1960). I CO 25/60. OSN.1961/2/32.
38.
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (1964a). Dz. U. 2020.1359.
41.
Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (1994). Dz. U. 2022.2123.
42.
Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (1996). Dz. U. 2023.1516.
43.
Ustawa z dnia 2 kwietnia 1997 r. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej (1997a). Dz. U. 1997.78.483.
46.
Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (1998). Dz. U. 1998.162.1118.
47.
Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (2008). t.j. Dz. U. 2023.1545 z późn. zm.
48.
Ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (2023). Dz. U. 2023.1606.
49.
Wajdzik, J. (2011). Brak świadomości albo swobody jako wada oświadczenia woli. Edukacja Prawnicza, 3, 19–20.
50.
Wilkowska-Płóciennik, A., Szereda A. J., Beger-Smurzyński, K. (2020). Otępienie (demencja) – problemy prawne. Biuletyn RPO. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.
51.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 15 października 2015 r. (2015). I ACa 491/15.
52.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 7 grudnia 2018 r. (2018). I ACa 650/18.
54.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1999 r. (1999). II UKN 131/99. OSNP 2001/77.
55.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2006 r. (2006). IV CSK 7/05. LEX nr 180191.
56.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 stycznia 2007 r. (2007). V CSK 396/06. Biuletyn SN 4/2007.
57.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 kwietnia 2001 r. (2001). K. 11/2000. Dz. U. 2001.32.386.
58.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 marca 2007 r. (2007). K 28/05. OTK 2007.3A.24.
59.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 lipca 2009 r. (2009). SK 48/05. OTK-A 2009.7.108.
60.
Zajdel-Całkowska, J. (2021). Zgoda pacjenta na udzielenie świadczenia zdrowotnego i sprzeciw wobec niego. W: J. Zajdel-Całkowska (red.), Prawo medyczne w ochronie zdrowia. (ss. 17–92). Warszawa: Wolters Kluwer.
62.
Zastąpienie ubezwłasnowolnienia systemem wspieranego podejmowania decyzji. 10 lat Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych w Polsce (2022). Pobrane z: https://bip.brpo.gov.pl/pl/con....
63.
Zurzycka, P., Radzik, T. (2015). Autonomia decyzji pacjenta cierpiącego na zaburzenia otępienne – zarys problematyki. Problemy Pielęgniarstwa, 23(2), 269–273. DOI: 10.5603/PP.2015.0045.
Share
RELATED ARTICLE
© 2006-2024 Journal hosting platform by Bentus
We process personal data collected when visiting the website. The function of obtaining information about users and their behavior is carried out by voluntarily entered information in forms and saving cookies in end devices. Data, including cookies, are used to provide services, improve the user experience and to analyze the traffic in accordance with the Privacy policy. Data are also collected and processed by Google Analytics tool (more).
You can change cookies settings in your browser. Restricted use of cookies in the browser configuration may affect some functionalities of the website.
You can change cookies settings in your browser. Restricted use of cookies in the browser configuration may affect some functionalities of the website.
