Secret and Impure Things: An Outline of the Problems and the Role of the Family in the Sexual Education of Children in the Second Half of the 19th and Early 20th Century. Outline of problems
 
More details
Hide details
1
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy Wydział Pedagogiki ul. Chodkiewicza 30 85-064 Bydgoszcz
 
 
Submission date: 2013-01-01
 
 
Final revision date: 2013-06-30
 
 
Acceptance date: 2013-06-30
 
 
Publication date: 2013-06-30
 
 
Corresponding author
Monika Nawrot-Borowska   

Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy Wydział Pedagogiki ul. Chodkiewicza 30 85-064 Bydgoszcz
 
 
Wychowanie w Rodzinie 2013;7(1):127-162
 
KEYWORDS
ABSTRACT
The aim of this analysis is an attempt to reproduce the commendations that the authors of the guides directed to parents and other family members in reference to sexual education of children and to show the evolution that occurred in the indicated problems during the period. Guides in the field of education, health, and hygiene of children constitute the source material used for the study. Research results indicate that development and operation in the field of child sexuality is influenced by many factors, which is why instructions that family should respect involved many aspects of life – sleeping, eating, clothing, leisure activities(games and toys, reading materials, proper company), etc. Counselling concentrated in main measure on aspects of a child’s sexual awareness and preventing masturbation.
 
REFERENCES (97)
1.
Babik M., Polskie koncepcje wychowania seksualnego w latach 1900–1939, Kraków 2010.
 
2.
Biehler M., Higiena dziecka, Warszawa 1905.
 
3.
Bilz F.E., Nowe lecznictwo przyrodne. Ksiązka do nauczania i podręcznik leczenia przyrodnego i ochrony zdrowia, Poznań 1910.
 
4.
Bołdyrew A., Matka i dziecko w rodzinie polskiej. Ewolucja modelu życia rodzinnego w latach 1975–1918, Warszawa 2008.
 
5.
Breyer S., Lekarz domowy, Grudziądz 1913.
 
6.
Breyer S., Lekarz domowy, Kraków 1911.
 
7.
Bruce E., Jak ochraniać życie i zdrowie dzieci. Przekł. z niem. M. Flauma, Warszawa 1892.
 
8.
Chmielewski J., Prawidła wychowania domowego. Kilka uwag dla rodziców według dra Lauckhatda, Wadowice 1887.
 
9.
Chmielowski P., Co wychowanie z dziecka zrobić może i powinno. Wskazówki postępowania z dziećmi na doświadczeniu i nauce oparte, Warszawa 1874.
 
10.
Combe A., Nerwowość u dzieci. Cztery odczyty. Przeł. i przypisami dopełnił Dr. H. Nusbaum, Warszawa 1904.
 
11.
Czarnowskiego A. (red.), Marnopłcenie – onanizm (samogwałt, samienie się, nijatwo). Objawy, przyczyny, następstwa, zapobieganie, leczenie wedle najnowszych postępów naukowych, Berlin 1914.
 
12.
Czego nie wiemy o naszych synach? Fakt i cyfry dla użytku rodziców. Oświetliła I. Moszczeńska, Warszawa 1904.
 
13.
Czekaj K., Dziurzyński K. (red.), Wokół problemów uświadamiania seksualnego młodzieży szkolnej w Polsce w latach 1918–1939, t. 1 i 2, Warszawa 1991.
 
14.
de Ceez F., Dobrze zrozumiane życie. Z franc. dla naszych pań przeł. Ks. Aleksander M., Brody 1912.
 
15.
Dobre i złe wychowanie w przykładach. Podług niem. oprac. I. Moszczeńska, Warszawa 1904.
 
16.
Dupanloup F., Listy o wychowaniu dziewcząt. Przeł. z franc. J. Kunsztelanówna, Poznań 1914.
 
17.
Dusza dziecka podług Dra Fleury. Napisała Z. Sennewald, Warszawa 1904.
 
18.
Dyjetetyka dzieci oparta na wskazówkach przyrody. Przewodnik w zdrowem pielęgnowaniu dzieci od przyjścia na świat aż do dojrzenia skreślony przez przyjaciela dzieci (lekarza), Lwów 1869.
 
19.
Dziegiecki B., Dziesięcioro przykazań wychowania katolickiego, Poznań 1904.
 
20.
Encyklopedia wychowawcza, t. VIII, Warszawa 1912.
 
21.
Ernst E., Obowiązek rodzicielski, Przyczynek do kwestii wychowania młodzieży w czystości obyczajów, Poznań 1907.
 
22.
Ethelmer E., Skąd wziął się twój braciszek. Spolszczyła R. Centnerszwerowa, Warszawa 1903.
 
23.
Filiński B., Park doktora Jordana i kilka uwag o wychowaniu, Kraków 1891.
 
24.
Fischer-Duckelmann A., Kobieta lekarką domową. Podręcznik lekarski do pielęgnowania zdrowia i lecznictwa w rodzinie, ze szczególnym uwzględnieniem chorób kobiecych i dziecięcych, położnictwa i pielęgnowania dzieci. Na polskie przełożyła za zezwoleniem autorki T. Jaroszewska z współudziałem Dr A. Czarnowskiego, Mikołów – Warszawa 1908.
 
25.
Foerster F.W., Drogowskaz życia. Przekł. z niem. z przedm. Fr. W. Foerstera i prof. W. Arnolda, Warszawa 1911.
 
26.
Foerster F.W., Etyka płciowa i pedagogika. Nowe uzasadnienie prawd starych. Przeł. J.J. Rapacki, Warszawa 1911.
 
27.
Forel A., Nerwy i umysł. Przeł. dr E. Brzeziński, [w]: Księga zdrowia, czyli nauka pielęgnowania zdrowia, t. IV. Dzieło ilustrowane w czterech tomach z 432 rycinami w tekście i 114 tablicami jedno, dwu i trójbarwnymi. Przekł. pol. pod red. Dra W. Hojnackiego, Lwów 1907.
 
28.
Forel A., Zagadnienia seksualne, Lwów 1906.
 
29.
Gruber M., Życie płciowe, [w:] Księga zdrowia, czyli nauka pielęgnowania zdrowia, t. IV. Dzieło ilustrowane w czterech tomach z 432 rycinami w tekście i 114 tablicami jedno, dwu i trójbarwnymi. Przekł. pol. pod red. Dra W. Hojnackiego, tom IV, Lwów 1907.
 
30.
Hall G.S., Znaczenie studiów nad dziećmi. Przeł. w skróceniu K.K., Warszawa 1904.
 
31.
Harasowski A., Lekarz domowy. Racjonalny poradnik dla zdrowych i chorych, Lwów 1900.
 
32.
Haufe E., Dziecko i rodzina. Wskazówki kształcenia domowego dla matek. Wolny przekł. z niem., Warszawa 1892.
 
33.
Heller T., Pedagogikia lecznicza. Z oryginału niem. przeł. dr med. W. Chodecki, Warszawa 1906.
 
34.
Higiena wielu szkolnegowedług J. Trumppa. Oprac. dr W. Sterling, Warszawa 1908.
 
35.
Hojnacki W., Higiena kobiety, Lwów 1902.
 
36.
Jaerschky P., Gimnastyka, światło i powietrze jako czynniki pielęgnujące zdrowie. Przeł. K. Hojnacka, Lwów 1907.
 
37.
Jak pielęgnować dzieci zdrowe i jak leczyć chore. Podług Ks. S. Kneippa streścił Przyjaciel zdrowia, Warszawa 1914.
 
38.
Jaskulski A., O wychowaniu. Nauki dla matek chrześcijańskich. Z papierów pośmiertnych zebrał i słowem wstępnym opatrzył X.S. Okoniewski, Poznań 1909.
 
39.
Katalog książek polskich z zakresu pedagogii, wychowania i wiadomości pokrewnych do nabycia w księgarni G. Seyfartha we Lwowie, Lwów 1912.
 
40.
Kneipp S., Dziecko zdrowe i chore. Poradnik dla matek i ojców troskliwych, Warszawa 1985.
 
41.
Kneipp S., Tak żyć potrzeba. Wskazówki i rady dla zdrowych i chorych pouczające, jak żyć rozumnie należy i leczyć się metodą odpowiednią naturze. Przetłu. J.A. Łukaszkiewicz, Kempten 1891.
 
42.
Kopczyński S., Szkice higieniczno-wychowawcze. Z dziedziny domowej i szkolnej, Warszawa 1910.
 
43.
Kornig T.G., Higiena skromności. Według drugiego wydania niem. oprac. dr A. Fabian, Warszawa 1894.
 
44.
Kowalski H., O pielęgnowaniu ciała ludzkiego podczas zdrowia i choroby, Lwów 1902.
 
45.
Kowerska Z., O wychowaniu macierzyńskiem. Dzieło premiowane na konkursie przez redakcją „Bluszczu” ogłoszonym, Warszawa 1894.
 
46.
Koźmian D., Wychowanie moralne dziecka i jego zadania w poglądach twórcy chrześcijańskiej myśli wychowawczej Fryderyka Wilhelma Foerstera (1869–1966), [w:] K. Jakubiak, W. Jamrożek (red.), Dziecko w rodzinie i społeczeństwie. Dzieje nowożytne, Bydgoszcz 2002.
 
47.
Lagrange F., Higiena ruchu dzieci i młodzieży. Z oryginału streściła W.N., Warszawa 1910.
 
48.
Laqueur T.W., Samotny seks. Kulturowa historia masturbacji. Przedmowa, posłowie i oprac. A. Bielik-Robson, Kraków 2006.
 
49.
Leroy-Allais J., Jak uświadomiłam moje córki o rozwoju kobiety i macierzyństwie, Wilno 1909.
 
50.
Lotzky H., Poznaj duszę dziecka twego. Tłum. P.Fr, Warszawa 1914.
 
51.
Mason Ch.M., Wychowanie domowe. Wychowanie dzieci do lat dziewięciu. Tłum. z ang. dokonane za zezwoleniem autorki, Warszawa 1908.
 
52.
Matka chrześcijańska ukochanym dziatkom. Według najcelniejszych mistrzów ułożył A. Morawski, Kraków 1882.
 
53.
Matka i dziecko. Wychowanie fizyczne i moralne dziecka do lat 7-miu (w okresie przedszkolnym) z J. v. Wedella. Przeł. St.S., Warszawa 1902.
 
54.
Męczkowska T., Wychowanie seksualne dzieci i młodzieży, Warszawa 1934.
 
55.
Misson K., Dorastająca młodzież a świadomość płciowa, Brody 1905.
 
56.
Moszczeńska I., Co każda matka swojej dorastającej córce powiedzieć powinna, Warszawa 1904.
 
57.
Moszczeńska I., Jak rozmawiać z dziećmi o kwestiach drażliwych. Wskazówki dla matek, Warszawa 1904.
 
58.
Niebezpieczeństwa onanizmu. Listy i porady dotyczące leczenia chorób nim wywołanych: dzieło przydatne ojcom rodzin oraz wychowawcom, przez J.-L. Doussin-Dubreuila, z fr. przeł. i posłowiem opatrzył K. Rutkowski, Gdańsk 2011 (przedruk wyd. I z 1825 r.).
 
59.
Nowa metoda leczenia czyli nauka o identyczności wszelkich chorób i ich leczeniu bez lekarstw i operacji. Podręcznik naukowy i poradnik dla zdrowych i chorych przez Ludwika Kuhne. Wyd. pol. z upoważnienia autora przeł. z niem. T. Szumski, Czerniowice 1892.
 
60.
Okoń W., Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa 2007.
 
61.
O skutkach samogwałtu (onanizmu) i zmazaniach nocnych jako też o słabościach wenerycznych przez Dr. Ant. St. Bergera, Lwów 1873.
 
62.
Onanizm, roztrząsanie chorób pochodzących z samogwałtu, przez Pana Tyssota, sławnego doktora po francusku napisany, teraz na polski przełożony. Za przywilejem w Warszawie i Lwowie, nakładem i drukiem Michała Grölla, księgarza nadwornego.
 
63.
Jego Królewskiej Mości wydana. 1782.
 
64.
Payot J., Wyrabianie charakteru podstawą moralności. Przeł. M. Art-Golczewska, Warszawa 1911.
 
65.
Pedagogika czyli nauka wychowania. Przez Teodozego Sierocińskiego, Warszawa 1846.
 
66.
Pedagogika polska w zarysie. Skreślił Władysław Seredyński, Lwów 1868.
 
67.
Penzig R., Jak odpowiadać na pytania dziecięce. Tłum. niem. Z. Rotszajnowa i M. Lipska, Warszawa 1905.
 
68.
Pisma Andrzeja Józefczyka, I: Listy Pedagogiczne brata do siostry, Lwów 1880.
 
69.
Plater-Zyberkówna C., Kilka myśli o wychowaniu w rodzinie, Warszawa 1903.
 
70.
Roudinesco E., Nasza mroczna strona. Z dziejów perwersji. Przeł. B. Baran, Warszawa 2009.
 
71.
Scholtz F., Wady charakteru dziecięcego i ich leczenie. Przeł. J.W. Dawid, Warszawa 1892.
 
72.
Sikorska-Kulesza J., „Skąd się wziął twój braciszek?” Początki dyskusji o wychowaniu seksualnym dzieci i młodzieży na ziemiach polskich, [w:] A. Żarnowska i A. Szwarc (red.), Kobieta i małżeństwo. Społeczno-kulturowe aspekty seksualności. Wiek XIX i XX, t. VIII, Warszawa 2004.
 
73.
Simon A., Medycyna ludowa czyli treściwy pogląd na środki ochronne, rozpoznawanie i leczenie chorób. Poradnik lekarski dla wszystkich stanów według najnowszych źródeł, Warszawa 1860.
 
74.
Sonderegger L., Podstawy ochrony zdrowia, t. II, w przekł. i z przemową dra E. Biernackiego, Warszawa 1902.
 
75.
Starowicz Z.L., Miłość i seks. Słownik encyklopedyczny, Wrocław 1999.
 
76.
Stella-Sawicki J., Rady dla młodych mężatek, Warszawa 1903.
 
77.
Szkice Pedagogiczne. Skreślił Ksawery Pałuczanin, Poznań 1881.
 
78.
Trawiński M., Cendrowski Z., Popularny słownik wychowania prorodzinnego i seksualnego, Warszawa 1996.
 
79.
Trenrtowski B.F., Chowanna czyli system pedagogiki narodowej jako umiejętności wychowania, nauki i oświaty, słowem wykształcenia naszej młodzieży, Poznań 1842.
 
80.
Tripplin T., Higiena polska czyli sztuka zachowania zdrowia, przedłużania życia i uchronienia się od chorób zastosowana do użytku popularnego, Warszawa 1857.
 
81.
Trumpp J., Higiena wieku dziecięcego. Część II – wiek szkolny. Przeł. W. Hojnacki, Lwów 1907.
 
82.
Trumpp J., Wiek dziecięcy. Przeł. W. Hojnacki, [w:] Księga zdrowia, czyli nauka pielęgnowania zdrowia, t. IV. Dzieło ilustrowane w czterech tomach z 432 rycinami w tekście i 114 tablicami jedno, dwu i trójbarwnymi. Przekł. pol. pod red. Dra W. Hojnackiego, Lwów 1907.
 
83.
Ufer Chr., Nerwowość i wychowanie dziewcząt w domu i szkole. Przeł. z niem. dr M. Goldbaum, Warszawa 1897.
 
84.
Umiarkowanie, wstrzemięźliwość, powściągliwość jako najprostsza droga do szczęścia i długiego życia, Berlin 1907.
 
85.
Urban S., Szanujmy zdrowie! Główne zasady higieny przystępnie zebrane, Warszawa 1902.
 
86.
Uwagi pedagogiczne przez Ksawerego Pietraszkiewicza, Lwów 1878.
 
87.
Wagner C., Podstawy życia rodzinnego. Przetłum. z franc. K. Białecka, Warszawa 1900.
 
88.
Wernic H., Praktyczny przewodnik wychowania, Warszawa 1891.
 
89.
Wernic H., Wychowanie dziecka włącznie do lat 6, Warszawa 1881.
 
90.
Wernic H., Zasady anatomii, fizjologii i higieny, Warszawa 1909.
 
91.
Wychowanie dziecka według B.H. Gausserona, cz. I i II, oprac. H. Michałowski, Warszawa 1902.
 
92.
Z dociekań (studiów) nad życiem płciowym luźne osnowy (tematy). I. Nieświadome błądzenie i cierpienia. Oprac. dr Stanisław Kurkiewicz, lekarz chorób wewnętrznych i przypadłości życia płciowego w Krakowie, Kraków 1905.
 
93.
Zabawy, gimnastyka i pogadanki w szkółce froeblowskiej. Zebrała i ułożyła Walerya Puffke, Poznań 1911.
 
94.
Zakład Kórnicki, O wychowaniu, Poznań 1907.
 
95.
Zasady higieny. Wskazówki popularne pielęgnowania zdrowia. Z oryginału wydanego przez Berliński Urząd Zdrowia wolny przekł. Dra I. Świętochowskiego, Warszawa 1902.
 
96.
Żeby nie chorować. Poradnik dla tych, którzy chcą żyć zdrowo, Warszawa 1893.
 
97.
Żychliński B., Słowo do matek o dobrym wychowaniu dzieci, Poznań 1909.
 
eISSN:2300-5866
ISSN:2082-9019
Journals System - logo
Scroll to top