PL EN
 
Online first
Statystyki
CC BY-SA 4.0
Pobierz cytowanie
Aksjologia sztucznej inteligencji: Wartościowania chatbotów AI wobec relacji międzypokoleniowych
Tomasz Bierzyński 1
 
 
 
Więcej
Ukryj
1
Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli, Rzeszów, Polska
 
 
Data nadesłania: 11-08-2025
 
 
Data akceptacji: 08-10-2025
 
 
Data publikacji online: 05-12-2025
 
 
Autor do korespondencji
Tomasz Bierzyński   

Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli, Romana Niedzielskiego 2, 35-036 Rzeszów, Polska
 
 
 
Artykuł (PDF)
Referencje (24)
 
SŁOWA KLUCZOWE
aksjologia sztucznej inteligencji
relacje międzypokoleniowe
wartościowania chatbotów
transmisja wartości
orientacja progresywna
 
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Wprowadzenie. Systemy sztucznej inteligencji stają się jednym z czynników kształtujących współczesne dyskursy o życiu rodzinnym. Badanie na styku nauk o rodzinie i aksjologii AI podejmuje analizę wartościowań chatbotów wobec relacji międzypokoleniowych w rodzinie. Cel. Wyjaśnienie wartościowań dziesięciu systemów sztucznej inteligencji wobec relacji międzypokoleniowych w rodzinie. Metody i materiały. Materiałem źródłowym był zbiór 250 ocen. Metodą była analiza ilościowa ocen wyrażonych przez chatboty (DeepSeek, Ernie Bot, Gemini, Grok, Mistral Chat, Perplexity, Bielik, ChatGPT, Claude Sonnet, Copilot) wobec 25 twierdzeń dotyczących relacji międzypokoleniowych. Twierdzenia podzielono na pięć bloków tematycznych: autonomia rodzicielska, tradycje kulturowe, niezależność dorosłych dzieci, opieka nad starszymi oraz tolerancja międzypokoleniowa. Zastosowano skalę Likerta (1–5), gdzie wyższe wartości oznaczały orientację progresywną. Analizę statystyczną przeprowadzono z wykorzystaniem PSPP. Wyniki. Średnie oceny systemów wykazały rozpiętość od 3,32 (Mistral) do 4,08 (Gemini). Zidentyfikowano absencję orientacji konserwatywnej w badanej próbie przy czym 60% systemów reprezentowało wartości umiarkowane, a 40% progresywne. Hierarchia aksjologiczna priorytetowo traktowała odpowiedzialność międzypokoleniową (4,16) i tolerancję (4,10), a marginalizowała autonomię rodzicielską (2,84). Badane systemy były zgodne w kwestiach równości płci, ale unikały skrajnych ocen w sprawach władzy rodzicielskiej. Wnioski. Badanie ujawniło systematyczną konwergencję systemów AI wokół wartości progresywnych lub umiarkowanych oraz brak reprezentacji konserwatywnej w badanej próbie. Systemy wykazały mechanizmy selektywnej polaryzacji w wybranych obszarach oraz kontrolowaną ostrożność w innych. Wyniki sugerują, że systemy AI mogą nie być aksjologicznie neutralne i w określony sposób współkształtują dyskurs dotyczący relacji międzypokoleniowych. Analiza ma charakter eksploracyjny i może być krokiem w stronę nowego pola badawczego łączącego aksjologię AI z naukami o rodzinie.
REFERENCJE (24)
1.
Adamski, A. (2012). Rodzina jako miejsce wychowania do korzystania z mediów w świetle nauczania Kościoła Katolickiego [Family as a place of education for media use in the light of the teachings of the Catholic Church]. In A. Adamski, K. Kwasik, & G. Łęcicki (Eds.), Kapłan i rodzina w mediach (pp. 129–136). Wydawnictwo UKSW.
Google Scholar
 
 
2.
Alamin, F., & Sauri, S. (2024). Education in the era of artificial intelligence: Axiological study. Progres Pendidikan, 5(2), 146–150. https://doi.org/10.29303/prosp....
CrossRef
 
Google Scholar
 
 
3.
Beck, U., & Beck-Gernsheim, E. (2002). Individualization: Institutionalized individualism and its social and political consequences. SAGE Publications.
Google Scholar
 
 
4.
Bengtson, V. L., & Oyama, P. S. (2007). Intergenerational solidarity: Strengthening economic and social ties. United Nations Headquarters.
Google Scholar
 
 
5.
Bierzyński, T. (2023). Katolicka edukacja medialna: Punkt wyjścia: Odpowiedzialność jako pojęcie kluczowe w oficjalnym nauczaniu Kościoła katolickiego na temat edukacji medialnej [Catholic media education: Starting point: Responsibility as a key concept in the official teaching of the Catholic Church on media education]. Biblos.
Google Scholar
 
 
6.
Boutchi, O. M. (2024). Artificial intelligence and ethics. https://www.researchgate.net/p....
Google Scholar
 
 
7.
Czajkowski, W. (2017). Aksjologiczne podstawy oceny techniki [Axiological foundations of technology assessment]. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Seria: Organizacja i Zarządzanie, 113(1991), 25–43.
Google Scholar
 
 
8.
Floridi, L. (2023). The ethics of artificial intelligence: Principles, challenges, and opportunities. Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/oso/97....
CrossRef
 
Google Scholar
 
 
9.
Floridi, L., Cowls, J., Beltrametti, M., Chatila, R., Chazerand, P., Dignum, V., Luetge, C., Madelin, R., Pagallo, U., Rossi, F., Schafer, B., Valcke, P., & Vayena, E. (2018). AI4People – An ethical framework for a good AI society: Opportunities, risks, principles, and recommendations. Minds and Machines, 28(4), 689–707. https://doi.org/10.1007/s11023....
CrossRef
 
Google Scholar
 
 
10.
Furman, M. (2013). Epistemologia Rudolfa Hermanna Lotzego: Obiektywność jako epistemiczna ważność [Rudolf Hermann Lotze’s epistemology: Objectivity as epistemic validity]. Analiza i Egzystencja, 23, 143–168.
Google Scholar
 
 
11.
Giddens, A. (1992). The transformation of intimacy: Sexuality, love and eroticism in modern societies. Stanford University Press.
Google Scholar
 
 
12.
Hofmann, V., Kalluri, P. R., Jurafsky, D., & King, G. (2024). AI generates covertly racist decisions about people based on their dialect. Nature, 633(8028), 147–154. https://doi.org/10.1038/s41586....
CrossRef
 
Google Scholar
 
 
13.
Inglehart, R., & Welzel, C. (2005). Modernization, cultural change, and democracy: The human development sequence. Cambridge University Press.
Google Scholar
 
 
14.
Joshi, P., Mandal, K., & Gaur, G. (2025). Philosophy and ethics in the age of artificial intelligence: Bridging the gap between technology and human values. Journal of Information Systems Engineering and Management, 10(4), 350–363.
Google Scholar
 
 
15.
Kostromina, S., Grishina, N., Moskvicheva, N., Zinovieva, E., & Burina, E. (2018). Transmission of values and patterns of relations: Intergenerational studies. The European Proceedings of Social & Behavioural Sciences, 10, 56–66. https://doi.org/10.15405/epsbs....
CrossRef
 
Google Scholar
 
 
16.
Marszałek, R. (2024). Ideologia transhumanizmu w kontekście współczesnych zagrożeń [Transhumanism ideology in the context of contemporary threats]. Społeczeństwo – Kultura – Wartości: Studium Społeczne, 25, 118–130.
Google Scholar
 
 
17.
Nze, S. U. (2024). AI-powered chatbots. Global Journal of Human Resource Management, 12(6), 34–45. https://doi.org/10.37745/gjhrm....
CrossRef
 
Google Scholar
 
 
18.
Pustułka, P. (2023). Intergenerational transmission of parenting as a value. Problemy Polityki Społecznej, 62(3), 1–19. https://doi.org/10.31971/pps/1....
CrossRef
 
Google Scholar
 
 
19.
Rakhimov, T. (2023). Research on moral issues related to the use of artificial intelligence in modern society. Futurity Philosophy, 2(2), 30–43. https://doi.org/10.57125/FP.20....
CrossRef
 
Google Scholar
 
 
20.
Slivka, D., & Marszałek, R. (2024). Rodzinne tradycje, dziedzictwo kulturowe i historyczne na żydowskich cmentarzach: Analiza symboliki macew na wybranych kirkutach województwa podkarpackiego [Family traditions, cultural and historical heritage in Jewish cemeteries: Analysis of matzevah symbolism in selected cemeteries in the Podkarpackie Voivodeship]. Społeczeństwo – Kultura – Wartości: Studium Społeczne, 26, 113–126.
Google Scholar
 
 
21.
Szyszkowska, M. (1998). Filozofia w Europie [Philosophy in Europe]. Temida 2.
Google Scholar
 
 
22.
Ukanwa, K. (2024). Algorithmic bias: Social science research integration through the 3-D dependable AI framework. Current Opinion in Psychology, 58, Article 101836. https://doi.org/10.1016/j.cops....
CrossRef
 
Google Scholar
 
 
23.
Vallor, S. (2016). Technology and the virtues: A philosophical guide to a future worth wanting. Oxford University Press.
Google Scholar
 
 
24.
Wiśniewski, R. (1989). Podstawy aksjologii Władysława Tatarkiewicza [Foundations of Władysław Tatarkiewicz’s axiology]. In Z. Czarnecki & S. Soldenhoff (Eds.), Człowiek i wartości moralne (pp. 289–312). Wydawnictwo KUL.
Google Scholar
 
 
Udostępnij
Wyślij mailem
ARTYKUŁ POWIĄZANY
Rodzina jako międzypokoleniowa płaszczyzna transmisji wartości
Indeksy
 
Indeks słów kluczowych
Indeks autorów
Deklaracja dostępności
 
eISSN:2300-5866
ISSN:2082-9019
Journals System - logo
Finansowane ze środków:

Projekt rozwoju praktyk wydawniczych i edytorskich oraz ich wpływu na utrzymanie się w obiegu międzynarodowym czasopisma został sfinansowany ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Projekt obejmował następujące działania: modernizację strony internetowej czasopisma, wdrożenie systemu submisji artykułów oraz wdrożenie menedżera bibliografii, wdrożenie systemu antyplagiatowego, wprowadzenie automatycznego systemu informowania członków społeczności akademickiej, a także tłumaczenie artykułów na język angielski. Kwota środków finansowych stanowiących pomoc przyznaną w ramach programu „Rozwój czasopism naukowych" na podstawie umowy nr RCN/SN/0666/2021/1 z dnia 22.12.2022 roku wyniosła 79 890, 96 zł. Szczegółowy opis realizowanych działań znajduje się w zakładce "Źródła finansowania"
Crossref database logo ICI logo PBN logo
© 2006-2025 Journal hosting platform by Bentus
Scroll to top