The cultural and religious conditions for shaping the national identities of Pomeranian families in the 19th and early 20th centuries – an outline of the issues
 
 
More details
Hide details
1
Instytut Pedagogiki, Wydział Nauk Społecznych, Uniwersytet Gdański, ul. Jana Bażyńskiego 4, 80-309 Gdańsk, Polska
 
 
Submission date: 2018-10-03
 
 
Final revision date: 2018-12-06
 
 
Acceptance date: 2018-12-06
 
 
Publication date: 2018-12-31
 
 
Corresponding author
Paweł Śpica   

Instytut Pedagogiki, Wydział Nauk Społecznych, Uniwersytet Gdański, ul. Jana Bażyńskiego 4, 80-309 Gdańsk, Polska
 
 
Wychowanie w Rodzinie 2018;18(2):31-51
 
KEYWORDS
ABSTRACT
Aim: The aim of the article is to show the cultural and religious conditions of shaping the national identities of Pomeranian families in the 19th and the beginning of the twentieth century and the often complex choices of their members’ identity. Methods: The article was written in the field of historical and educational research. Critical analysis of sources was the main method used by author. Results: As a result of the conducted research, it was possible to show the dynamics of changes in the understanding of national identities by people of various social strata and ethnic groups in Vistula Pomerania in the 19th and early 20th century. Conclusions: In the 19th and early 20th centuries the Vistula Pomerania was inhabited by German, Polish and Kashubian populations. In connection with the borderland character of this region, the local community often faced serious dilemmas regarding the determination of its own identity (including national identification). Until the nineteenth century, social identification was very often shaped through the prism of religious differences. These differences still had a significant impact on the functioning of local families in Pomerania in the first half of the nineteenth century. The religious differences were used to achieve national goals in the second half of nineteenth century by political and opinion-forming circles. The national consciousness of Pomeranian families was shaped in the context of actions taken by Prussian authorities and the Polish national movement.
 
REFERENCES (40)
1.
Biskup M., Prusy Królewskie i Krzyżackie (1466–1526), [w:] G. Labuda (red.), Historia Pomorza, t. 2: Do roku 1815, cz. 1: (1464/66–1648/57), Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1976.
 
2.
Bolduan T., Nowy bedeker kaszubski, Polnord – Wydawnictwo Oskar, Gdańsk 2002.
 
3.
Borzyszkowski J., Inteligencja polska w Prusach Zachodnich 1848–1920, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1986.
 
4.
Burzyńska-Wentland L., Strajki szkolne w Prusach Zachodnich w latach 1906–1907, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2009.
 
5.
Chwalba A., Historia Polski 1795–1918, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2000.
 
6.
Cieślak T., Prasa Pomorza Wschodniego w XIX i XX w., Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1966.
 
7.
Domagała B., Specyfika kulturowa obszarów pogranicza, [w:] J. Borzyszkowski (red.), Rodzina pomorska, Nadbałtyckie Centrum Kultury, Instytut Kaszubski, Gdańsk 1999.
 
8.
Galus H., Źródła tożsamości kulturowej Pomorzan, [w:] J. Borzyszkowski (red.), Rodzina pomorska, Nadbałtyckie Centrum Kultury, Instytut Kaszubski, Gdańsk 1999.
 
9.
Grabowski A.M., Podróż do Prus, Drukarnia L. Martinet, Paryż 1859.
 
10.
Grzybowski R., Zadania wychowawcze rodziny polskiej na Pomorzu Nadwiślańskim w ujęciu „Gazety Grudziądzkiej” w latach 1894–1914, [w:] J. Jundziłł (red.), Wychowanie w rodzinie od starożytności po wiek XX, Wydawnictwo Uczelniane WSP, Bydgoszcz 1994.
 
11.
Hauser P., Mniejszość niemiecka w województwie pomorskim w latach 1920–1939, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk– Łódź 1981.
 
12.
Hilferding A., Ostatki Słowian na południowym brzegu Bałtyckiego Morza, [w:] J. Burszta (red.), Oskar Kolberg, Dzieła wszystkie, t. 39: Pomorze, Wrocław – Poznań 1965.
 
13.
Jastrzębski W. (red.), Kosznajderia – kraina i ludzie między Chojnicami a Tucholą (XV–XX w.), Przedsiębiorstwo Marketingowe „Logo”, Bydgoszcz – Tuchola 2003.
 
14.
Kabziński K., Formy pomocy w organizowaniu działań wychowawczych polskich rodzin wiejskich w zaborze pruskim, [w:] K. Jakubiak (red.), Rodzina jako środowisko wychowawcze w czasach nowożytnych, Wydawnictwo Uczelniane WSP, Bydgoszcz.
 
15.
Kizik E., Mennonici w Gdańsku, Elblągu i na Żuławach Wiślanych w drugiej połowie XVII i w XVIII wieku. Studium z dziejów małej społeczności wyznaniowej, Wydawnictwo Gdańskie, Gdańsk 1994.
 
16.
Kolbuszewski J., Kresy, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1995.
 
17.
Kornacka-Skwara E., Tożsamość narodowa w świetle przemian kulturowych, „Pedagogika. Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie” 2011, t. 20.
 
18.
Kosiński P., Problem tożsamości narodowej i regionalnej w Prusach Zachodnich w latach 1914–1920, [w:] B. Linek, K. Struve (red.), Nacjonalizm a tożsamość narodowa w Europie Środkowo-Wschodniej w XIX i XX w., Herder Institut, Opole – Marburg 2000.
 
19.
Kościelak S., Dzieje wyznaniowe w Prusach Królewskich w XVI–XVIII w., [w:] E. Kizik (red.), Prusy Królewskie. Społeczeństwo – kultura – gospodarka 1454–1772, Muzeum Narodowe, Gdańsk 2012.
 
20.
Krzemiński T., Polityk dwóch epok. Wiktor Kulerski (1865–1935), „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu” 2008, z. 3. Mikulski K., Szlachta i patrycjat gdański w Prusach Królewskich w XV–XVIII wieku – próba określenia wzajemnych relacji, [w:] J. Wijaczka (red.), Prusy Książęce i Prusy Królewskie w XVI–XVIII wieku, Wydawnictwo Takt, Kielce 1997.
 
21.
Misztal B., Teoria socjologiczna a praktyka społeczna, Universitas, Kraków 2000.
 
22.
Moraczewski K., Refleksje o teoretycznych podstawach historii kultury, „Filo-Sofija” 2011, nr 1.
 
23.
„Nadwiślanin”: 21 lutego 1860, R. XI, nr 15; 16 marca 1860, R. XI, nr 22.
 
24.
Obracht-Prondzyński C., Kaszubi między dyskryminacją a regionalną podmiotowością, Instytut Kaszubski, Uniwersytet Gdański, Gdańsk 2002.
 
25.
Obracht-Prondzyński C., Pomorze w poszukiwaniu tożsamości – pytania o model wielokulturowości, [w:] A. Kuik-Kalinowska, D. Kalinowski (red.), Wielkie Pomorze. Tożsamość i wielokulturowość, Instytut Kaszubski, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej, Gdańsk – Słupsk 2011.
 
26.
Odyniec W., O ściślejsze zespolenie z Rzecząpospolitą (1466–1569), [w:] Dzieje Pomorza Nadwiślańskiego od VII wieku do 1945 roku, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1978.
 
27.
Odyniec W., Problemy agrarne Prus Królewskich (od XV do XVIII wieku), [w:] Pomorze Gdańskie. Szkice polityczno-gospodarcze, Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk 1965.
 
28.
Polskość Pomorza w opisach podróżników, [w:] A. Bukowski (oprac.), Pomorze Gdańskie 1807–1850. Wybór źródeł, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1958.
 
29.
Rink J., Die Geschichte der Koschneiderei ihre Bevölkerung im Jahre 1772 und Ende 1919, Kommissionsverlag der Danziger Verlags-Gesellschaft, Danzig 1932.
 
30.
„Słowo Pomorskie”, 1 stycznia 1921, R. I, nr 1.
 
31.
Stosunek ludności do powstania listopadowego, [w:] A. Bukowski (oprac.), Pomorze Gdańskie 1807–1850. Wybór źródeł, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1958.
 
32.
Szulczewski A., Zalewski B., Pomorze w granicach Polski odrodzonej, „Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej” 2009, nr 1.
 
33.
Szwankowski J. (red.), Kosznajderia – dzieje niemieckiej enklawy osadniczej na Pomorzu Gdańskim, Lokalna Grupa Działania Sandry Brdy, Chojnice 2013.
 
34.
Ścigaj P., Tożsamość narodowa. Zarys problematyki, Księgarnia Akademicka, Kraków 2012.
 
35.
Śpica P., „Lutrzy” i „dajczkatolicy”. Kreacja wizerunku Niemców na łamach polskiej prasy Prus Zachodnich na przełomie XIX i XX w. – w obliczu łączenia przynależności narodowej z wyznaniową, „Pedagogika. Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie” 2015, t. 24.
 
36.
Śpica P., „Pomorska Września” – strajk szkolny dzieci polskich w Kasparusie w 1907 roku i jego konsekwencje dla mieszkańców wsi, [w:] R. Grzybowski, K. Jakubiak, M. Brodnicki, T. Maliszewski, Polskie dziedzictwo edukacyjne od XVI do XX wieku– ciągłość i zmiana. Zbiór studiów i rozpraw ofiarowanych Profesorowi Lechowi Mokrzeckiemu z okazji Jubileuszu 80 urodzin, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2015.
 
37.
Śpica P., Kulturotwórcza i oświatowa działalność polskiego duchowieństwa katolickiego diecezji chełmińskiej na Kociewiu na przełomie XIX i XX wieku, [w:] S. Kryński, Z. Lenart (red.), Kultura i samorządność lokalna. Historia – współczesność – perspektywy, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2017.
 
38.
Trzeciakowski L., Kształtowanie się mentalności Polaków zaboru pruskiego, [w:] K. Makowski, W. Molik (red.), W kręgu polityki. Polacy – Niemcy w XIX wieku, Instytut Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2002.
 
39.
Wawrzyniak B.M., Przemiany społeczno-gospodarcze wsi pomorskiej. Od uwłaszczenia do czasów współczesnych, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1976.
 
40.
Wierzchosławski S., Ignacy Łyskowski 1820–1886 – polityk i publicysta, pierwszy prezes Towarzystwa Naukowego w Toruniu, TNT, Toruń 2000.
 
eISSN:2300-5866
ISSN:2082-9019
Journals System - logo
Scroll to top