Formy pomocy rodzinom żołnierzy podczas I wojny światowej – Łódzkie Kuratorium Obywatelskie nad Rodzinami Rezerwistów
Więcej
Ukryj
1
Wydział Nauk o Wychowaniu, Katedra Pedagogiki Wieku Dziecięcego, Uniwersytet Łódzki, ul. Pomorska 46/48, 91-408 Łódź, Polska
Data nadesłania: 07-06-2017
Data ostatniej rewizji: 12-02-2018
Data akceptacji: 12-02-2018
Data publikacji: 22-12-2018
Autor do korespondencji
Joanna Sosnowska
Wydział Nauk o Wychowaniu, Katedra Pedagogiki Wieku Dziecięcego, Uniwersytet Łódzki,
ul. Pomorska 46/48, 91-408 Łódź, Polska
Wychowanie w Rodzinie 2018;17(1):33-50
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Cel: Bezpośrednio po wybuchu I wojny światowej na terenach objętych konfliktem
starano się nieść pomoc mieszkańcom miast, wsi i osad – nie uwikłanym wprawdzie
bezpośrednio w konflikt, ale codziennie doświadczającym trudów wojennej egzystencji.
Wśród osób najbardziej narażonych na konsekwencje działań wojennych były dzieci
i ich rodziny, także te, w których ojcowie, jako żołnierze rezerwy, udali się na front.
Jednostką, która w Łodzi opiekowała się takimi rodzinami było Łódzkie Kuratorium
Obywatelskie nad Rodzinami Rezerwistów. Powołano je już w początkach wojny,
w sierpniu 1914 roku, na mocy przepisów wydanych dwa lata wcześniej przez rosyjskie
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Zadaniem Kuratorium była weryfikacja stanu
materialnego danej rodziny i udzielanie koniecznego wsparcia.
Celem artykułu jest ukazanie sposobu działania Łódzkiego Kuratorium Obywatelskiego
nad Rodzinami Rezerwistów w czasie I wojny światowej, głównie form pomocy
i opieki nad rodzinami żołnierzy, w tym opieki nad dziećmi.
Metody: Badania historyczno-pedagogiczne prowadzono metodą analizy źródeł,
polegającą na ustaleniu faktów i odkrywaniu ich ogólnego sensu w kontekście stawianych
pytań badawczych.
Wyniki: Działalność pomocowa sprawowana przez Kuratorium na terenie miasta
miała dwojaką formę. Były to w głównej mierze zasiłki pieniężne udzielane osobom
dorosłym (matkom i najbliższym krewnym) oraz dzieciom, za które kupowano przede
wszystkim żywność, lekarstwa i opał. Inną formą pomocy, z której korzystały dzieci
rezerwistów – sieroty i półsieroty, było zagwarantowanie im miejsca pobytu w łódzkich
przytułkach, schroniskach, domach sierot bądź u krewnych.
Wnioski: Jak wynika z dokumentacji źródłowej, w kwietniu i maju 1916 roku na
urzędowych listach osób uprawnionych do podjęcia pieniędzy, będących w dyspozycji
Łódzkiego Kuratorium Obywatelskiego nad Rodzinami Rezerwistów, widniało ponad
16 tysięcy rodzin rezerwistów wcielonych do armii rosyjskiej. Zaproponowane formy
pomocy (dotacje finansowe, opieka w instytucjach) okazały się skuteczne. W czasie
I wojny rodziny rezerwistów w Łodzi mogły liczyć na systematyczne wsparcie.
REFERENCJE (24)
1.
Archiwum Państwowe w Łodzi. Zespół: Akta miasta Łodzi. Wydział Opieki Społecznej: Sygn. 17902: Patronat nad dziećmi rezerwistów pozbawionych opieki rodzicielskiej 1916–1917.
2.
Archiwum Państwowe w Łodzi. Zespół: Akta miasta Łodzi. Wydział Opieki Społecznej: Sygn. 17906: Obwieszenia 1914.
3.
Archiwum Państwowe w Łodzi. Zespół: Akta miasta Łodzi. Wydział Opieki Społecznej: Sygn. 17907: Korespondencja władz z Kuratorium Obywatelskim 1914–1916.
4.
Archiwum Państwowe w Łodzi. Zespół: Akta miasta Łodzi. Wydział Opieki Społecznej: Sygn. 17908: Kuratorium Obywatelskie. Opieka nad rodzinami i rezerwistami 1914–1918.
5.
Archiwum Państwowe w Łodzi. Zespół: Akta miasta Łodzi. Wydział Opieki Społecznej: Sygn. 17909: Sprawozdanie z działalności za 1916/17 i projekt budżetu za 1919/20 Kuratorium Obywatelskie nad rodzinami rezerwistów 1917–1920.
6.
Archiwum Państwowe w Łodzi. Zespół: Akta miasta Łodzi. Wydział Opieki Społecznej: Sygn. 17915: Podania rezerwistek o zapomogi 1916.
7.
Archiwum Państwowe w Łodzi. Zespół: Akta miasta Łodzi. Wydział Opieki Społecznej: Sygn. 17918: Dzieci rezerwistów pozbawione opieki. Komunikaty 1916–1917.
8.
Archiwum Państwowe w Łodzi. Zespół: Akta miasta Łodzi. Wydział Opieki Społecznej: Sygn. 17950: Delegacja Niesienia Pomocy Biednym 1918–1919.
9.
Archiwum Państwowe w Łodzi. Zespół: Akta miasta Łodzi. Wydział Opieki Społecznej: Sygn. 18263: Sprawa zapomóg dla rodzin legionistów 1917–1919.
10.
Archiwum Państwowe w Łodzi. Zespół: Akta miasta Łodzi. Wydział Opieki Społecznej: Sygn. 18264: Sprawa opieki nad rodzinami rezerwistów 1917–1919.
11.
Archiwum Państwowe w Łodzi. Zespół: Akta miasta Łodzi. Wydział Prezydialny: Sygn. 13679: HalbjahresBerichte. Sprawozdania półroczne różnych wydziałów 1917–1922.
12.
Badziak K., Chylak K., Łapa M., Łódź wielowyznaniowa. Dzieje wspólnot religijnych do 1914 roku, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2014.
13.
Bezbronne miasto. Łódź 1914–1918, Wydawnictwo Kusiński, Łódź 2014.
14.
Chwalba A., Samobójstwo Europy. Wieka Wojna 1914–1918, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2014.
15.
Fijałek J., Indulski J., Opieka zdrowotna w Łodzi do roku 1945. Studium organizacyjno--historyczne, Z. G. W. N., Łódź 1990.
16.
Jagiełło M., Operacja łódzka – wielka bitwa manewrowa I wojny światowej, [w:] J.A. Daszyńska (red.), Operacja łódzka. Zapomniany fakt I wojny światowej, Księży Młyn Dom Wydawniczy, Łódź 2011.
17.
Janczak J.K., Ludność, [w:] B. Baranowski, J. Fijałek (red.), Łódź. Dzieje miasta. Tom I. Do 1918 r., Wydawnictwo PWN, Warszawa – Łódź 1980.
18.
Kowalczyński K.R., Łódź 1914. Kronika oblężonego miasta, Księży Młyn Dom Wydawniczy, Łódź 2010.
19.
Kulesza M., Łapa M., Walicki J. (red.), Rola wspólnot wyznaniowych w historii miasta Łodzi, Centrum Badań Żydowskich UŁ, Katedra Geografii Politycznej i Studiów Regionalnych UŁ, Zakład Historii Gospodarczej UŁ, Łódź 2010.
20.
Marciniak P., Pierwszy blitzkrieg na wschodzie, [w:] P. Werner (red.), Wielka Wojna o Ziemię Obiecaną. Operacja Łódzka 1914, PAN, Łódź 2006.
21.
Pająk J.Z., Powstanie i rozwój samorządu miejskiego w Królestwie Polskim podczas I wojny światowej, [w:] W. Saletra (red.), Z historii ustroju państwa polskiego od XIV do XX wieku, Wyższa Szkoła Handlowa im. B. Markowskiego, Kielce 2003.
22.
Przeniosło M., Przeniosło M. (red.), Dobroczynność i pomoc społeczna na ziemiach polskich w XIX, XX i na początku XXI wieku, Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Kielce 2008.
23.
Puś W., Badziak K., Gospodarka Łodzi w okresie kapitalistycznym (do 1918 r.), [w:] B. Baranowski, J. Fijałek (red.), Łódź. Dzieje miasta. Tom I. Do 1918 r., Wydawnictwo PWN, Warszawa – Łódź 1980.
24.
Sprawozdanie z działalności Zarządu m. Łodzi za czas od 1 lipca 1915 do 31 marca 1916 r., Łódź 1916.