Poradnictwo w zakresie wychowania w rodzinie na początku XX wieku w świetle czasopisma „Dobra Gospodyni”
Więcej
Ukryj
1
Zakład Teorii i Historii Wychowania, Instytut Pedagogiki, Wydział Pedagogiki i Psychologii, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, ul. J.K. Chodkiewicza 30, 85-064 Bydgoszcz, Polska
Data nadesłania: 10-03-2016
Data ostatniej rewizji: 12-12-2017
Data akceptacji: 12-12-2017
Data publikacji: 22-12-2018
Autor do korespondencji
Monika Nawrot-Borowska
Zakład Teorii i Historii Wychowania, Instytut Pedagogiki, Wydział Pedagogiki i Psychologii,
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, ul. J.K. Chodkiewicza 30, 85-064 Bydgoszcz,
Polska
Wychowanie w Rodzinie 2018;17(1):51-84
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Cel: Przygotowywane opracowanie ma na celu nie tyle charakterystykę samego
czasopisma, co próbę ukazania i usystematyzowania wskazówek dotyczących wychowania
w rodzinie, adresowanych w głównej mierze do kobiet–matek, która zajmowała
na jego stronach stosunkowo wiele miejsca.
Istotnym celem jest także uzupełnienie istniejącego już dorobku badawczego dotyczącego
wychowania dzieci i młodzieży na początku XX wieku. Tekst ten służy także
ukazaniu, jaki był udział prasy kobiecej (na przykładzie „Dobrej Gospodyni”) w służeniu
pomocą i radą w wychowaniu młodego pokolenia (szczególnie w rodzinach inteligenckich,
zamożnych i średniozamożnych, do których adresowane było czasopismo).
Metody: jakościowa analiza tekstu źródłowego z perspektywy historyczno-pedagogicznej.
Wyniki: Na przełomie XIX i XX wieku na rynku wydawniczym na terenie ziem
polskich ukazywało się wiele pozycji poradnikowych z różnorodnych dziedzin życia – od poradników dobrego wychowania, przez poradniki pedagogiczne, religijne, lekarskie,
higieniczne, kulinarne, gospodarskie, ogrodnicze, po pozycje zawierające wskazówki „jak
żyć szczęśliwie”. Popularność różnego rodzaju porad widoczna była także na łamach prasy,
szczególnie pism kobiecych, w których wydawcy zawierali niejednokrotnie odrębne
rubryki, poświęcone radom i wskazówkom przydatnym w wielu dziadzinach codziennego
życia. „Dobra Gospodyni: pismo tygodniowe ilustrowane dla kobiet” (1901–1915) było
czasopismem w całości poświęconym poradnictwu dla kobiet i stanowiło tańszy substytut
tak popularnych wydawnictw zwartych – poradników książkowych.
Wnioski: Jak wynika z dokonanych ustaleń, na łamach badanego czasopisma sporo
miejsca zajmowały zagadnienia poświęcone zadaniom i obowiązkom, powinnościom
rodziców, szczególnie matek, zarówno w zakresie wychowania moralnego, estetycznego,
religijnego, fizycznego, seksualnego dzieci i młodzieży, a także wskazówki z zakresu
organizacji nauczania domowego dzieci (z uwagi kobiecy na charakter czasopisma
ze szczególnym uwzględnieniem dziewcząt).
REFERENCJE (159)
1.
Aries P., Historia dzieciństwa. Dziecko i rodzina w dawnych czasach, Wydawnictwo Marabut, Gdańsk 1995.
2.
Bielicka Z., Kilka uwag o wychowaniu kobiet (z powodu artykułu p. Melanii Stempkowskiej w nr 15 „Dobrej Gospodyni”), DG 1902, nr 19.
3.
Bielicka Z., Pieniądz i wychowanie, DG 1902, nr 39.
4.
Bielicka Z., Rocznica grunwaldzka a matki polskie, DG 1910, nr 28.
5.
Błeszyński J., Wpływ kobiety w społeczeństwie, DG 1907, nr 33.
6.
Błeszyński J., Zdrowe rady dla matek, DG 1907, nr 40.
7.
Bołdyrew A., Matka i dziecko rodzinie polskiej. Ewolucja modelu życia rodzinnego w latach 1795–1918, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2008.
8.
Choroby nerwowe dzieci szkolnych, DG 1911, nr 28.
9.
Co mi gwiazdka przyniesie?, DG 1903, nr 50.
10.
Co wybierać na podarki dla dzieci i dorosłych, DG 1908, nr 49.
11.
Czarnocka Z., Jak odżywiać dzieci nasze?, DG 1904, nr 14; 18; 19.
12.
Czarnocka Z., Jeszcze kilka uwag o odżywianiu niemowląt, DG 1902, nr 25.
13.
Czarnocka Z., Odżywanie mieszane, DG 1902, nr 2.
14.
Czarnocka Z., Rady dla matek. Jak żywić i chować małe dzieci, DG 1902, nr 28.
15.
Czego się wystrzegać wobec dzieci?, DG 1909, nr 22.
16.
Czym zająć dzieci, [w:] W domu i koła domu, DG 1908, nr 50.
17.
Czytanie domowe młodzieży, DG 1910, nr 17.
18.
D.G., Kobieta w służbie wychowania i oświaty, DG 1906, nr 47.
19.
Delimata M., Dziecko w Polsce średniowiecznej, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2004.
20.
Dezynfekcja, [w:] Higiena, DG 1910, nr 13.
21.
Dla maleńkich, DG 1906, nr 51, dodatek modowy.
22.
Druga z panien, W sprawie tak zwanego uświadamiania młodzieży. List IV, [w:] Z koła czytelniczek i czytelników, DG 1904, nr 12.
23.
E., Kilka słów o wychowaniu, DG 1909, nr 24.
24.
E.D.S., W przededniu święta dzieci, DG 1902, nr 51.
25.
Franke J., Polska prasa kobieca w latach 1820–1918: w kręgu ofiary i poświęcenia, Wydawnictwo SBP, Warszawa 1999.
26.
Friedman I., Wychowanie, DG 1904, nr 30.
27.
Gimnastyka, [w:] Higiena, DG 1908, nr 50.
28.
Głos z pola walki na ziemi wielkopolskiej, DG 1908, nr 47.
29.
Grudziński Z., Leczenie gruźlicy, DG 1908, nr 28.
30.
Gruntowne porządkowanie mieszkania, [w:] W domu i koło domu, DG 1909, nr 24.
31.
Gry i zabawy towarzyskie w pokoju i na dworze z przyrządami i bez przyrządów. 200 gier z 80 obrazkami zabrała i ułożyła M. Weryho, DG 1902, nr 30.
32.
Hellwig J., Czasopiśmiennictwo polskie okresu zaborów jako źródło do badań nad rolą rodziny w wychowaniu (na przykładzie zaboru pruskiego), [w:] J. Jundziłł (red.), Wychowanie w rodzinie od starożytności po wiek XX, Wydawnictwo Uczelnianie WSP, Bydgoszcz 1994.
33.
Henikowska L., Głosy czytelniczek „Dobrej Gospodyni”, DG 1902, nr 18.
34.
Influenca, [w:] Higiena, DG 1910, nr 44.
35.
Jagniątkowski L., O hartowaniu dzieci, [w:] Higiena, DG 1907, nr 43.
36.
Jak odżywiać młodzież?, [w:] Higiena, DG 1908, nr 46.
37.
Jak się kąpać należy, [w:] Lecznictwo domowe, [w:] Rady i wskazówki Dobrej Gospodyni – Bezpłatny dodatek za miesiąc lipiec do tygodnika „Dobra Gospodyni”, DG 1911, nr 30.
38.
Jak się zachowywać podczas upałów, DG 1911, nr 33.
39.
Jakubiak K. (red.), Rodzina jako środowisko wychowawcze w czasach nowożytnych, Wydawnictwo Uczelnianie WSP, Bydgoszcz 1998.
40.
Jakubiak K., Jamrożek W. (red.), Dziecko w rodzinie i społeczeństwie, t. II – Dzieje najnowsze, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2002.
41.
Jakubiak K., Winiarz A. (red.), Wychowanie w rodzinie polskiej od schyłku XVIII do połowy XX wieku, Wydawnictwo Uczelnianie WSP, Bydgoszcz 2000.
42.
Jedna z panien, W sprawie tak zwanego uświadamiania młodzieży. List II, [w:] Z koła czytelniczek i czytelników, DG 1904, nr 10.
43.
Jundziłł J. (red.), Wychowanie w rodzinie od starożytności po wiek XX, Wydawnictwo Uczelnianie WSP, Bydgoszcz 1994.
44.
Jundziłł J., Żołądź-Strzelczyk D. (red.), Dziecko w rodzinie i społeczeństwie, t. I – Starożytność – średniowiecze, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2002.
45.
Junosza-Nałęcz A., Przyjaźń dzieci, DG 1902, nr 44.
46.
Junosza-Nałęcz A., Kieszonkowe naszych dzieci, DG 1902, nr 41.
47.
Junosza-Nałęcz A., O wychowaniu dzieci, DG 1902, nr 43.
48.
K.St., W sprawie uświadamiania młodzieży. List VIII, [w:] Z koła czytelniczek i czytelników, DG 1904, nr 21; 22.
49.
K.M., Wychowanie dziecka na człowieka pracy, DG 1911, nr 37.
50.
Kargulowa A., Przeciw bezradności. Nurty – opcje – kontrowersje w poradnictwie i poradoznawstwie, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1996.
51.
Katar nosa, [w:] Higiena, nr 48.
52.
Kąpanie niemowląt, [w:] Higiena, nr 30.
53.
Kicowska A., Prasa jako źródło w badaniach historii wychowania, [w:] T. Jałmużna, I. Michalska, G. Michalski (red.), Metodologia w badaniach naukowych historii wychowania, KHWiP UŁ, Łódź 1993.
54.
Kicowska A., Prasa jako źródło w badaniach historyczno-edukacyjnych (wybrane problemy), [w:] T. Jałmużna, I. Michalska, G. Michalski (red.), Konteksty i metody w badaniach historyczno-pedagogicznych, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2004.
55.
Kilka rad praktycznych, [w:] Higiena, DG 1911, nr 51.
56.
Kilka słów o sztucznym karmieniu niemowląt, [w:] Higiena, DG 1908, nr 19.
57.
Kilka uwag i spostrzeżeń higienicznych z pobytu swego u Dr. Lachmana, [w:] Czwarte zebranie Pań Ziemianek gub. Kaliskiej. Sprawozdanie własne „Dobrej Gospodyni”, DG 1902, nr 20.
58.
Kilka uwag o kąpieli ciepłej, [w:] Higiena, DG 1908, nr 7.
59.
Kilka uwag pedagogicznych, DG 1908, nr 18.
60.
Korybut-Marciniak M., Kita J., Życie prywatne Polaków w XIX wieku, t. 5: Świat dziecka, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź – Olsztyn 2016.
61.
Kotwicz M., W sprawie tak zwanego uświadamiania młodzieży. List VI, [w:] Z koła czytelniczek i czytelników, DG 1904, nr 14.
62.
Krzywobłocka B., Prasa jako źródło historyczne, [w:] M. Kafel (red.), Metody i techniki badawcze w prasoznawstwie, t. III, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1971.
63.
Kształcenie samodzielności, DG 1910, nr 20; 21.
64.
Kwestia kobieca, DG 1910, nr 40.
65.
L., Higieniczne rozmyślania na wiosnę, DG 1906, nr 17.
66.
Lamba, Nerwowość u dzieci, DG 1905, nr 22.
67.
Lecznicze znaczenie owoców, [w:] Higiena, DG 1907, nr 7.
68.
Lipko Z., O wychowaniu dziecka, DG 1906, nr 17.
69.
Łopuszańska M., Przemysł domowy na wsi, DG 1905, nr 34.
70.
Łopuszańska M., Wykształcenie domowe, DG 1904, nr 4.
71.
Łopuszańska M., Wykształcenie domowe (dokończenie), DG 1904, nr 5.
72.
Łopuszańska M., Zaufanie dzieci do rodziców, DG 1904, nr 36.
73.
Łuszczewska S., Kilka uwag o wychowaniu kobiet (z powodu artykułu p. Melanii Stempkowskiej), DG 1902, nr 23; 24.
74.
Łuszczewska S., Kilka uwag o wychowaniu kobiet. Wykształcenie domowe, DG 1902, nr 21.
75.
Małkowska F., Jeszcze w sprawie praktycznego wykształcenia kobiet, [w:] Drobne wiadomości, DG 1902, nr 49.
76.
Marczewski Z., Wychowanie dzieci w Anglii, DG 1910, nr 42.
77.
Matka, Posłuszeństwo u dzieci, DG 1908, nr 34.
78.
Michalska I., Michalski G., Czasopiśmiennictwo XIX i początków XX wieku jako źródło do historii edukacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2010.
79.
Miłość dziecka ku rodzicom, DG 1910, nr 14.
80.
Mleczne zęby u dzieci, [w:] Higiena, DG 1911, nr 34.
81.
Młodzi i starzy, DG 1909, nr 37.
82.
Morawska Z., Zajęcia i prace, DG 1904, nr 46; 47.
83.
N.R., Jeszcze parę słów o kieszonkowym naszych dzieci, DG 1902, nr 47.
84.
Napój chłodzący dla chorych gorączkujących. Mleko dla chorych. Wypróbowany środek od kaszlu, [w:] Lecznictwo domowe, [w:] Rady i wskazówki „Dobrej Gospodyni” –.
85.
Bezpłatny dodatek za miesiąc lipiec do tygodnika „Dobra Gospodyni”, DG 1911.
86.
Nasz drobny przemysł ludowy, DG 1908, nr 27.
87.
Nawrot-Borowska M., „Życie długie i starość zdrowa” w świetle poradników z zakresu higieny i lecznictwa z II połowy XIX i początku XX wieku, [w:] M. Stawiak-Ososińska, A. Szplit (red.), Historyczno-społeczne aspekty starzenia się i starości, Agencja Reklamowa TOP – Drukarnia Cyfrowa, Kielce 2014.
88.
Nawrot-Borowska M., Higiena kobiety na terenie ziem polskich w II połowie XIX i na początku XX wieku w świetle zapatrywań teoretycznych, „Nowiny Lekarskie” 2010, nr 2.
89.
Nawrot-Borowska M., Higiena małego dziecka w świetle poradników z początku XX wieku, [w:] M. Nawrot-Borowska, A. Ossowska-Zwierzchowska (red.), Dziecko w Polsce w XX wieku, Seria: „Przegląd Pedagogiczny”, t. 1, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2012.
90.
Nawrot-Borowska M., Przed narodzinami: powinności kobiety brzemiennej w świetle poradników z końca XIX i początku XX w., „Studia Gdańskie” 2011, nr 28.
91.
Nawrot-Borowska M., Sprawy tajemne i nieczyste: rola rodziny w wychowaniu seksualnym dzieci w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku w świetle poradników: zarys problematyki, „Wychowanie w Rodzinie”, t. VII (1/2013).
92.
Nerwowość u dzieci, DG 1910, nr 39.
93.
Nie straszmy dzieci, DG 1908, nr 20.
94.
Nowe pismo ilustrowane dla młodzieży, [w:] Z życia kobiet, DG 1904, nr 38.
95.
O nauce muzyki, DG 1902, nr 52.
96.
O żywieniu niemowląt, oprac. dr J. Bączkiewicz, DG 1902, nr 29; 30.
97.
Obserwatorka, Przesądy w nauczaniu, DG 1903, nr 49.
98.
Odkrycie Behringa, [w:] Różne wiadomości, DG 1903, nr 42.
99.
Odżywanie sztuczne, DG 1902, nr 18.
100.
Ogłoszenia, DG 1902, nr 49; 50.
101.
Ogłoszenia, DG 1903, nr 52.
102.
Ogłoszenia, DG 1904, nr 16; 35.
103.
Ogłoszenia, DG 1905, nr 14, 37.
104.
Ogłoszenia, DG 1908, nr 5.
105.
Ogłoszenia, DG 1909, nr 28.
106.
Ogłoszenia, DG 1910, nr 24; 33; 34.
107.
Pachocka A., Dzieciństwo we dworze szlacheckim w I połowie XIX wieku, Wydawnictwo Avalon, Kraków 2009.
109.
Papłoński J., O wychowaniu, DG 1907, nr 36.
110.
Piąte zabranie Pań Ziemianek guberni kaliskiej. Sprawozdanie własne „Dobrej Gospodyni”, DG 1902, nr 23.
111.
Piątkowska I., Słów parę o wykształceniu kobiet, DG 1911, nr 12.
112.
Pielęgnowanie skóry i jamy ustnej u niemowląt, [w:] Higiena, DG 1908, nr 22.
113.
Pielęgnowanie włosów, [w:] Higiena, nr 21, s. 163.
114.
Pisarek W., Analiza zawartości prasy, Ośrodek Badań Prasoznawczych, Kraków 1983.
115.
Popiołek B., Chłosta-Sikorska A., Gadocha M. (red.), W kręgu rodziny epok dawnych.
116.
Dzieciństwo, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2014.
117.
Próby wychowania dzieci anormalnych, DG 1911, nr 38.
118.
Przenoszenie się chorób zakaźnych i sposoby zapobiegania im, DG 1902, nr 24; 25.
119.
Redakcja, Pierwsze słowo, DG 1901, nr 1.
120.
Rekomendacja pracy, DG 1902, nr 31; 50.
121.
Rekomendacja pracy, DG 1904, nr 13.
122.
Sl.W., Książki z obrazkami dla dzieci, DG 1908, nr 43.
124.
Sodalis, Młodzież na wsi, DG 1904, nr 33.
125.
Stawiak-Ososińska M., Ponętna, uległa, akuratna... Ideał i wizerunek kobiety polskiej pierwszej połowy XIX wieku (w świetle ówczesnych poradników), Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2009.
126.
Stella-Racki L., Czym zachęcać dzieci do nauki, DG 1910, nr 6.
127.
Stempkowska M., O wychowaniu kobiet, DG 1902, nr 15.
128.
Stempkowska M., Pesymizm jako czynnik wychowawczy, DG 1902, nr 50.
129.
Stempkowska-Kozierska M., W sprawie uświadamiania młodzieży. List IX, [w:] Z koła czytelniczek i czytelników, DG 1904, nr 24.
130.
Szczęsna, Książki gwiazdkowe, DG 1904, nr 51.
131.
Szczęsna, Nudzące się dzieci, DG 1904, nr 5; 6.
132.
Szczęsna, W sprawie uświadamiania młodzieży, DG 1904, nr 27; 28.
133.
Szymczak-Hoff J., Drukowane kodeksy obyczajowe na ziemiach polskich w XIX wieku (studium źródłoznawcze), Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie, Rzeszów 1982.
134.
Także matka, W sprawie tak zwanego uświadamiania młodzieży. List VII, [w:] Z koła czytelniczek i czytelników, DG 1904, nr 15.
135.
Trąmpczyński W., Dzieci wielojęzyczne, DG 1911, nr 36.
136.
Trąmpczyński W., Nasza młodzież: z wsi i z miasta, DG 1911, nr 23.
137.
Trąmpczyński W., O podarki gwiazdkowe, DG 1911, nr 49.
138.
Trąmpczyński W., Zabawki naszych dzieci, DG 1908, nr 28.
139.
Trąmpczyński W., Zagraniczne bony i freblanki, DG 1909, nr 30.
140.
Ubranie, [w:] Higiena, DG 1910, nr 26.
141.
W sprawie tak zwanego uświadamiania młodzieży. List V, [w:] Z koła czytelniczek i czytelników, DG 1904, nr 13.
142.
Wartość owoców, [w:] Higiena, DG 1910, nr 12.
143.
Wernic H., Praktyczny przewodnik wychowania, Nakładem Księgarni G. Centnerszwera, Warszawa 1891.
144.
Wpływ gorsetu na ustrój kobiecy w świetle badań promieniami Roentgena podał dr C. Barszczewski, DG 1902, nr 26.
145.
Wychowanie narodowe, DG 1910, nr 33.
146.
Z.B., Wykształcenie zawodowe współczesnej młodzieży, DG 1908, nr 15.
147.
Zabawka w życiu dziecka, DG 1908, nr 21.
148.
Zabawkarstwo, DG 1909, nr 26.
149.
Zabawki, DG 1904, nr 52, dodatek modowy.
150.
Zaleska Z., Czasopisma kobiece w Polsce. Materiały do historii czasopism. Rok 1918–1937, Wyższa Szkoła Dziennikarska w Warszawie, Warszawa 1938.
151.
Zaraźliwość płonicy (szkarlatyny), [w:] Higiena, DG 1907, nr 44.
152.
Zierkiewicz E., Poradnik jako podręcznik życia. Krótka refleksja na temat historii gatunku, [w:] M. Chomczyńska-Rubacha (red.), Podręczniki i poradniki. Konteksty.
153.
Dyskursy. Perspektywy, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2011.
154.
Zimne powietrze i zdrowie, [w:] Higiena, DG 1908, nr 47.
155.
Zwoje włosowe, [w:] Higiena, DG 1909, nr 27.
156.
Żołądź-Strzelczyk D., Dziecko w dawnej Polsce, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2002.
157.
Żołądź-Strzelczyk D., Kabacińska-Łuczak K., Codzienność dziecięca opisana słowem.
158.
i obrazem. Życie dziecka na ziemiach polskich od XVI do XVIII wieku, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2012.
159.
Życie i higiena odżywania, [w:] Kronika bieżąca, DG 1908, nr 9.