Bieżący numer
Online first
Archiwum
O czasopismie
Cele i zakres czasopisma
Wydawca i organ zarządzający
Zespół redakcyjny
Rada Naukowa
Kolegium Recenzentów
Indeksacja i współczynniki wpływu
Prawa autorskie i polityka otwartego dostępu
Źródła finansowania
Polityka prywatności
Dla autorów
Procedura publikacji
Procedura recenzowania
Wymogi redakcyjne
Etyka publikacji
Opłaty wydawnicze
Polityka w zakresie generatywnej sztucznej inteligencji (AI) i technologii wspomaganych przez AI
Odpowiedzialność rodziców za swoje starzejące się dzieci z niepełnosprawnością intelektualną – dylematy i niepokoje
1
Instytut Pedagogiki, Wydział Humanistyczno-Społeczny, Uniwersytet Bielsko-Bialski,
Bielsko-Biała, Polska
Data nadesłania: 18-08-2025
Data akceptacji: 30-10-2025
Data publikacji online: 06-11-2025
Data publikacji: 06-11-2025
Autor do korespondencji
Anna Zawada
Instytut Pedagogiki, Wydział Humanistyczno-Społeczny, Uniwersytet Bielsko-Bialski, Willowa 2, 43-309 Bielsko-Biała, Polska
Instytut Pedagogiki, Wydział Humanistyczno-Społeczny, Uniwersytet Bielsko-Bialski, Willowa 2, 43-309 Bielsko-Biała, Polska
Wychowanie w Rodzinie 2025;32(2):9-29
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Wprowadzenie. Dorosłość, etap starości osób z niepełnosprawnością intelektualną to tematy, które budzą u rodziców i opiekunów prawnych wiele dylematów i niepokojów dotyczących ich dzieci w przyszłości. Obawy rodziców oscylują przede wszystkim wokół problemów związanych z zaspokajaniem potrzeb, odpowiednią opieką, wsparciem w codziennym życiu. Rodzice zastanawiają się, czy ich dorosłe dziecko będzie miało swój krąg znajomych, czy nie doświadczy wykluczenia społecznego, pod czyją opiekę trafi, gdzie zamieszka w sytuacji gdy ich już zabraknie. Jednocześnie dylematy związane z dorastaniem i starzeniem się dzieci z niepełnosprawnością intelektualną stanowią dla rodziców
asumpt do podejmowania działań na rzecz ich rozwoju i przyszłego życia. Ważne jest, aby w tym zakresie opiekunowie otrzymywali odpowiednie formy wsparcia, które pomogą im zapewnić swoim dzieciom jak najlepszą dorosłość i starość. Cel. Tekst jest próbą zwrócenia uwagi na konieczność podjęcia działań systemowych na rzecz dorosłych i starzejących się osób z niepełnosprawnością intelektualną. Obecne systemy wsparcia wymagają dopracowania i modyfikacji oraz wprowadzenia takich rozwiązań, które byłyby w stanie zapewnić tym osobom pełne uczestnictwo w życiu społecznym oraz bezpieczną starość. Ponadto zasygnalizowano działania podejmowane przez rodziców mające na celu zapewnienie swoim dzieciom jak najlepszej przyszłości. Metody i materiały. Przegląd i analiza literatury przedmiotu, m.in. na temat modeli starości osób z niepełnosprawnością intelektualną. Wyniki i wnioski. Z przeprowadzonych analiz wynika, że obecnie brakuje rozwiązań, które umożliwiłyby osobom z niepełnosprawnością intelektualną samodzielne życie z odpowiednim wsparciem. Ważne jest wsparcie w postaci terapeuty oraz asystenta, którzy będą przygotowywali te osoby do funkcjonowania poza domem, bez rodziców, aby nabrały pewności siebie i samodzielności.
REFERENCJE (38)
1.
Backer, C., Chapman, M., & Mitchell, D. (2009). Access to secondary healthcare for people with intellectual disabilities: A review of the literature. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 22(6), 514–525. https://doi.org/10.1111/j.1468....
2.
Bakalarczyk, R. (2019). Dom zły czy po prostu miejsce opieki? [A bad home or simply a place of care?]. https://www.przewodnik-katolic....
3.
Cichocka, M. (1995). Psychologiczne determinanty pomocy psychologicznej dla człowieka starego [Psychological determinants of psychological help for an old person]. In B. Waligóra (Ed.), Elementy psychologii klinicznej (pp. 79–94). Wydawnictwo Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
4.
Dąbrowska, I. (2024). Ile jest osób niepełnosprawnych w Polsce: Aktualne statystyki i fakty [The number of people with disabilities in Poland: Current statistics and facts]. https://psycholog-dla-ozn.pl/i....
5.
Dązbłaż, B. (2025a). Będą kolejne zmiany w projekcie ustawy o asystencji [There will be further changes to the draft law on assistance]. https://www.prawo.pl/samorzad/....
6.
Dązbłaż, B. (2025b). RPO z uwagami do rządowego projektu ustawy o asystencji [The Commissioner for Human Rights comments on the government bill on assistance]. https://www.prawo.pl/samorzad/....
7.
Domagała-Zyśk, E. (2014). Starsze osoby z niepełnosprawnością intelektualną – specyficzne potrzeby i współczesne rozwiązania [Older people with intellectual disabilities – specific needs and modern solutions]. In M. Czechowska-Bieluga, & A. Kanios (Eds.), Współczesne oblicza pomocy społecznej i pracy socjalnej (pp. 109–120). Wydawnictwo UMCS.
8.
Fornalik, I. (2006). Trzy historie: Trzy oblicza starości osób z niepełnosprawnością intelektualną [Three stories: The three faces of old age for people with intellectual disabilities]. In A. Nowicka (Ed.), Wybrane problemy osób starszych (pp. 161–181). Oficyna Wydawnicza “Impuls”.
9.
GUS. (2023). Narodowy spis powszechny ludności i mieszkań 2021: Starzenie się ludności Polski w świetle wyników narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań 2021 [National population and housing census 2021: Ageing of the polish population in the light of the results of the national population and housing census 2021]. https://stat.gov.pl/spisy-pows....
10.
Horvath, S., Garagnani, P., Bacalini, G. M., Pirazzini, C., Salvioli, S., Gentilini, D., Di Blasio, A. M., Giuliani, C., Tung, S., Vinters, V. H., & Franceschi, C. (2015). Accelerated epigenetic ageing in Down syndrome. Ageing Cell, 14(3), 491–495. https://doi.org/10.1111/acel.1....
11.
Kościelska, M. (1995). Oblicza upośledzenia [Faces of disability]. Wydawnictwo Naukowe PWN.
12.
Lennox, N. (2010). Wzajemne zależności pomiędzy stanem somatycznym i zaburzeniami psychicznymi u osób niepełnosprawnych intelektualnie [Interrelationships between somatic condition and mental disorders in people with intellectual disabilities]. In N. Bouras, & G. Holt (Eds.), Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania u osób niepełnosprawnych intelektualnie (pp. 84–94). Elsevier Urban & Partner.
13.
Łuczak, P. (2021). Zakres przedmiotowy deinstytucjonalizacji [The scope of deinstitutionalization]. In P. Błędowski (Ed.), Raport. Deinstytucjonalizacja opieki długoterminowej w Polsce: Cele i wyzwania (pp. 15–16). OCI Sp. z o.o.
14.
Martyniak, M. (Ed.). (2025). W dorosłość z zespołem [Transitioning into adulthood with the syndrome]. KOMLOGO Piotr Gruba.
15.
Mieszkania i domy ze wsparciem: Jak/dla kogo/jakie/ile/kiedy…? Debata diagnostyczna praktyków [Supported flats and homes: How/for whom/what/how much/when...? A diagnostic debate of practicians]. (2024). https://mieszkalnictwowspomaga....
16.
Nowicka, A. (2008). Starość jako faza życia człowieka [Old age as a stage of human life]. In A. Nowicka (Ed.), Wybrane problemy osób starszych (pp. 17–25). Oficyna Wydawnicza “Impuls”.
17.
Perkins, E. A., & Moran, J. A. (2010). Ageing adults with intellectual disabilities. Journal of the American Medical Association, 304(1), 91–92. https://doi.org/10.1001/jama.2....
18.
Pikuła, N. G. (2011). Etos starości w aspekcie społecznym: Gerontologia dla pracowników socjalnych [The ethos of old age in a social aspect: Gerontology for social workers]. WAM.
19.
Prezydencki projekt ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami [The President’s bill on personal assistance for people with disabilities]. (2024). https://www.prezydent.pl/kance..., 82107%20.
20.
Rzecznik Praw Obywatelskich. (2020). Dostępność usług opieki zdrowotnej dla osób z niepełnosprawnościami – analiza i zalecenia [Accessibility of healthcare services for people with disabilities – analysis and recommendations]. (2020). https://bip.brpo.gov.pl/sites/....
21.
Sadziński, A. (2025). Asystent osobisty tylko do 65. roku życia? Rządowy projekt wyklucza niepełnosprawnych seniorów: Eksperci alarmują [Personal assistant only until age 65? Government bill excludes disabled seniors: Experts raise alarm]. https://www.infor.pl/twoje-pie....
22.
Salvador-Carulla, L., Rodriguez-Blazquez, C., & Martorell, A. (2008). Intellectual disability: an approach from the health sciences perspective. Salud Publica de Mexico, 50(2), 142–150. https://doi.org/10.1590/s0036-....
23.
Scholte, F. (2008). European manifesto: basic standards of health care for people with intellectual disabilities. Salud Publica de Mexico, 50(2), 273–276. https://doi.org/10.1590/s0036-....
24.
Skowroński, W. (2006). Sprawność motoryczna osób niepełnosprawnych intelektualnie w 1993 i 2004 roku w Polsce [Motor skills of people with intellectual disabilities in 1993 and 2004 in Poland]. Wydawnictwo AWF w Warszawie.
25.
Sosnowska, A., & Wieczorowska-Tobis, K. (2014). Dobra starość: Rozmowa A. Sosnowskiej i K. Wieczorowskiej-Tobis. [Good old age: A conversation between A. Sosnowska and K. Wieczorowska-Tobis]. https://wdrodze.pl/article/dob....
26.
Straś-Romanowska, M. (2000). Późna dorosłość: Wiek starzenia się [Late adulthood: The age of ageing]. In B. Harwas-Napierała, & J. Trempała (Eds.), Psychologia rozwoju człowieka (vol. 2, pp. 263–292). Wydawnictwo Naukowe PWN.
27.
Suchodolska, M. (2024). Mieszkalnictwo wspomagane wymaga regulacji prawnych: Potrzeba ustawy [Assisted housing requires legal regulation: Legislation is needed]. https://www.bankier.pl/wiadomo....
28.
Śmigiel, R., & Stembalska, A. (2007). Niepełnosprawność intelektualna uwarunkowana genetycznie – wybrane aspekty [Genetically determined intellectual disability – selected aspects]. Nowa Pediatria, 4, 89–96.
29.
Ustawa o mieszkalnictwie ze wsparciem dla osób z niepełnosprawnościami: Podstawowe założenia opracowane przez zespół Inicjatywy “Nasz Rzecznik” i ruchu społecznego „Godność i Wsparcie Drogą i Nadzieją” [Act on supported housing for people with disabilities: Basic assumptions developed by the “Our Ombudsman” onitiative team and the “Dignity and Support is our Path and Hope social movement”]. (2025). https://orka.sejm.gov.pl/opini....
30.
Ustawa z dnia 12 marca 2004 o pomocy społecznej [Social assistance act]. (2004, March 12). Dz.U. 2004.64.593.
31.
Wierzba, J. (2022). Ponad 70 proc. osób z zespołem Downa dożywa 50 i więcej lat [More than 70 percent of people with Down syndrome live to be 50 or older]. https://www.termedia.pl/neurol....
32.
Wilczyński, P. (2023). Domy pomocy w umieraniu [Homes for assisted dying]. https://www.tygodnikpowszechny....
33.
Wójcik, A. (2012). Nie wstydźmy się słowa “stary”: Rozmowa z dr Joanną Staręgą-Piasek. [Let’s not be ashamed of the word “old:” Interview with Dr Joanna Staręga-Piasek]. In M. Zdziarski, OswoićStarość.pl (pp. 52–53). Łukasiewicz Institute.
34.
Zakrzewska-Manterys, E. (2021). Osoby z niepełnosprawnością intelektualną na tle innych rodzajów niepełnosprawności [People with intellectual disabilities compared to other types of disabilities]. Polityka Społeczna, 10, 23–28. https://doi.org/10.5604/01.300....
35.
Zawada, A. (2013). Opieka nad osobami starszymi w domach pomocy społecznej na przykładzie podregionu bielsko-bialskiego [Care for the elderly in social welfare homes based on the example of the Bielsko-Biała Subregion]. Exlibis. Biblioteka Gerontologii Społecznej, 3, 152–166. https://doi.org/10.57655/EXLIB....
36.
Zawada, A. (2017). Instytucjonalna opieka seniorów – konieczność czy sposób na dobrą jakość życia? [Institutional care for seniors – a necessity or a way to ensure a good quality of life?] Praca Socjalna, 5, 131–149.
37.
Zawada, A. (2018). W trosce o dobrą jakość życia w ośrodkach pobytu stałego dla osób starszych [In the interests of a good quality of life in long-term residential facilities for the elderly]. Praca Socjalna, 2, 76–95.
38.
Zych, A. A. (Ed.). (2017). Encyklopedia starości, starzenia się i niepełnosprawności [Encyclopedia of old age, ageing and disability], vol. 3. Stowarzyszenie Thesaurus Silesiae – Skarb Śląski.
Udostępnij
ARTYKUŁ POWIĄZANY
Finansowane ze środków:
Projekt rozwoju praktyk wydawniczych i edytorskich oraz ich wpływu na utrzymanie się w obiegu międzynarodowym czasopisma został sfinansowany ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Projekt obejmował następujące działania: modernizację strony internetowej czasopisma, wdrożenie systemu submisji artykułów oraz wdrożenie menedżera bibliografii, wdrożenie systemu antyplagiatowego, wprowadzenie automatycznego systemu informowania członków społeczności akademickiej, a także tłumaczenie artykułów na język angielski. Kwota środków finansowych stanowiących pomoc przyznaną w ramach programu „Rozwój czasopism naukowych" na podstawie umowy nr RCN/SN/0666/2021/1 z dnia 22.12.2022 roku wyniosła 79 890, 96 zł. Szczegółowy opis realizowanych działań znajduje się w zakładce "Źródła finansowania"
© 2006-2025 Journal hosting platform by Bentus
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
