Bieżący numer
Online first
Archiwum
O czasopismie
Cele i zakres czasopisma
Wydawca i organ zarządzający
Zespół redakcyjny
Rada Naukowa
Kolegium Recenzentów
Indeksacja i współczynniki wpływu
Prawa autorskie i polityka otwartego dostępu
Źródła finansowania
Polityka prywatności
Dla autorów
Procedura publikacji
Procedura recenzowania
Wymogi redakcyjne
Etyka publikacji
Opłaty wydawnicze
Przemiany rodzin i gospodarstw domowych w Polsce w świetle danych ze spisów powszechnych
1
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Instytut Socjologii, Podchorążych 2, 30-084 Kraków, Polska
Data nadesłania: 07-05-2024
Data akceptacji: 27-07-2024
Data publikacji online: 05-08-2024
Autor do korespondencji
Małgorzata Emilia Krywult-Albańska
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Instytut Socjologii, Podchorążych 2, 30-084 Kraków, Polska
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Instytut Socjologii, Podchorążych 2, 30-084 Kraków, Polska
Wychowanie w Rodzinie 2024;31(1):107-131
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Cel. W artykule przedstawiono wyniki analizy danych polskich spisów powszechnych, dotyczących rodzin i gospodarstw domowych. Celem jest w szczególności odpowiedź na pytanie o to, czy zmiany, jakim podlegały gospodarstwa domowe i rodziny w trakcie ostatnich kilkudziesięciu lat, były zgodne z twierdzeniami sformułowanymi na gruncie teorii drugiego przejścia demograficznego. Metody i materiały. Artykuł opiera się na analizie danych zastanych. W analizie wykorzystano dodatkowo dane ze sprawozdawczości bieżącej Głównego Urzędu Statystycznego (na temat małżeństw, rozwodów, urodzeń i zgonów), ponieważ procesy zawierania i rozpadu małżeństw, dzietności kobiet itp. trendy demograficzne wpływają bezpośrednio na omawiane zjawiska. Nacisk położony został na dekadę, która upłynęła między dwoma spisami powszechnymi z lat 2011 i 2021. Analizę uzupełniono o wnioski z innych badań prowadzonych na ten temat w ciągu ostatnich kilkunastu lat. Wyniki i wnioski. Zmiany, jakim podlegają rodziny i gospodarstwa domowe w Polsce, wynikają w pierwszej kolejności ze starzenia się populacji kraju. Na skutek tego procesu następuje systematyczny spadek liczby zarówno gospodarstw domowych, jak i rodzin. W ich strukturze widoczne są także symptomy zmian, o których mówi teoria drugiego przejścia demograficznego, takie jak zmniejszanie się przeciętnej liczby osób w gospodarstwach domowych, zmniejszanie się liczby dzieci w rodzinach oraz dynamiczny wzrost udziału związków nieformalnych. Zjawiska te dotyczą w szczególności ludności zamieszkującej miasta.
REFERENCJE (48)
1.
Andersson, G., Thomson, E., Duntava, A. (2017). Life-table representations of family dynamics in the 21st century [Dynamika rodzin w XXI wieku w ujęciu tablic trwania życia]. Demographic Research, 37(35), 1081–1230. DOI: 10.4054/Dem-Res.2017.37.35.
2.
Bolesławski, L. (2001). Urodzenia pozamałżeńskie i małżeńskie w latach 1989−2000. Wiadomości Statystyczne, 46(11), 25−36.
3.
Brzozowska, Z. (2014). Births to single mothers: Age- and education- related changes in Poland between 1985 and 2010 [Urodzenia przez samotne matki: zmiany pod względem wieku i poziomu wykształcenia w Polsce w latach 1985-2010]. Demographic Research, 30(52), 1445–1462. DOI: 10.4054/DemRes.2014.30.52.
4.
Fihel, A., Janicka, A., Kloc-Nowak, W. (2018). The direct and indirect impact of international migration on the population ageing process: A formal analysis and its application to Poland [Bezpośredni i pośredni wpływ migracji międzynarodowych na starzenie się ludności: analiza formalna i jej zastosowanie do przypadku Polski]. Demographic Research, 38(43), 1303–1338. DOI: 10.4054/DemRes.2018.38.43.
5.
Frejka, T., Sobotka, T. (2008). Overview Chapter 1: Fertility in Europe: Diverse, delayed and below replacement [Zarys rozdziału 1: Dzietność w Europie: zróżnicowana, opóźniana i poniżej poziomu prostej zastępowalności pokoleń]. Demographic Research, 19, 15–46. DOI: 10.4054/DemRes.2008.19.3.
6.
Górny, A., Kołodziejczyk, K., Madej, K., Kaczmarczyk, P. (2019). Nowe obszary docelowe w migracji z Ukrainy do Polski: Przypadek Bydgoszczy i Wrocławia na tle innych miast. Pobrane z: http://www.migracje.uw.edu.pl/....
8.
GUS (2018). Cudzoziemcy na krajowym rynku pracy w ujęciu regionalnym. Pobrane z: https://stat.gov.pl/files/gfx/....
10.
GUS (2023a). Stan i struktura demograficzno-społeczna i ekonomiczna ludności Polski w świetle wyników NSP 2021 [Tablice w formacie XLS X]. Pobrane z: https://stat.gov.pl/spisy-pows....
11.
GUS (2023b). Rodziny w Polsce w świetle wyników NSP 2021 [Tablice w formacie XLS X]. Pobrane z: https://stat.gov.pl/spisy-pows....
12.
GUS (2023c). Rodziny w Polsce w świetle wyników NSP 2021 [Publikacja w formacie PDF]. Pobrane z: https://stat.gov.pl/spisy-pows....
13.
GUS (2023d). Mieszkańcy Ukrainy objęci ochroną czasową [Publikacja w formacie PDF]. Pobrane z: https://stat.gov.pl/download/g....
16.
Hajnal, J. (1965). European marriage pattern in historical perspective [Wzory zawierania małżeństw w Europie w perspektywie historycznej]. W: D. V. Glass, D. E. C. Eversley (red.), Population in history: Essays in historical demography (ss. 101–143). London: E. Arnold.
17.
Hajnal, J. (1982). Two kinds of preindustrial household formation system [Dwa typy gospodarstw domowych w epoce przedprzemysłowej]. Population and Development Review, 8(3), 449–494. DOI: 10.2307/1972376.
18.
Hatfield, J. (2023). Young adults in the U.S. are less likely than those in most of Europe to live in their parents’ home [Młodzi dorośli w US A są mniej skłonni do zamieszkiwania w domu rodziców niż większość ich odpowiedników w Europie]. Pobrane z: https://pewrsr.ch/44n82s9.
19.
Iacovou, M., Skew, A. J. (2011). Household composition across the new Europe: Where do the new Member States fit in? [Skład gospodarstw domowych w nowej Europie: gdzie sytuują się nowe kraje członkowskie?]. Demographic Research, 25(4), 465–490. DOI: 10.4054/DemRes.2011.25.14.
20.
Kiernan, K. (2002). Cohabitation in Western Europe: Trends, issues and implications. [Kohabitacja w Europie Zachodniej: trendy, problemy i konsekwencje]. W: A. Booth, A. Crouter (red.), Just living together: Implications of cohabitation on families, children and social policy (ss. 3–31). Mahwah: Lawrence Erlbaum Associates.
21.
Klinenberg, E. (2014). Going solo: The extraordinary rise and surprising appeal of living alone [Single. Niezwykły wzrost popularności i atrakcyjności życia w pojedynkę]. Cloister: Prelude.
22.
Kotowska, I. E., Jóźwiak, J., Matysiak, A., Baranowska-Rataj, A. (2008). Poland: Fertility decline as a response to profound societal and labour market changes? [Polska: spadek dzietności jako odpowiedź na głębokie przeobrażenia społeczeństwa i rynku pracy?]. Demographic Research, 19(22), 795−854. DOI: 10.4054/Dem-Res.2008.19.22.
23.
Kotowska, I. E., Jóźwiak, J. (2011). Panelowe badanie przemian relacji między pokoleniami, w rodzinie oraz między kobietami i mężczyznami: Generacje, rodziny i płeć kulturowa – GGS-PL. Studia Demograficzne, 1(159), 99–105.
24.
Kotowska, I. E. (2017). Panelowe badanie przemian relacji między pokoleniami, w rodzinie oraz między kobietami i mężczyznami jako podstawa diagnozowania zmian demograficznych w Polsce. Studia Demograficzne, 172(2), 23–34. DOI: 10.33119/SD.2017.2.6.
25.
Lesthaeghe, R. (1995). The second demographic transition in Western countries: An interpretation. [Drugie przejście demograficzne w krajach Zachodu: interpretacja] W: K. O. Mason, A. M. Jensen (red.), Gender and family change in industrialized countries (ss. 17–62). Oxford: Clarendon Press.
26.
Matysiak, A. (2009). Is Poland really ‘immune’ to the spread of cohabitation? [Czy Polska jest rzeczywiście „odporna” na upowszechnianie się kohabitacji?]. Demographic Research, 21(8), 215–234. DOI: 10.4054/DemRes.2009.21.8.
27.
Matysiak, A. (red.). (2014). Nowe wzorce formowania i rozwoju rodziny w Polsce: Przyczyny oraz wpływ na zadowolenie z życia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
28.
McLanahan, S. (2004). Diverging destinies: How children are faring under the second demographic transition [Odmienne losy: jak radzą sobie dzieci w ramach drugiego przejścia demograficznego]. Demography, 41(4), 607–627. DOI: 10.1353/dem.2004.0033.
29.
Mizielińska, J. (2017). Odmienne czy zwyczajne?: Rodziny z wyboru w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
30.
Mogi, R., Raymo, J., Iwasawa, M., Yoda, S. (2023). An alternative version of the second demographic transition?: Changing pathways to first marriage in Japan [Alternatywna wersja drugiego przejścia demograficznego? Zmiany dróg prowadzących do pierwszego małżeństwa w Japonii]. Demographic Research, 49(16), 423–464. DOI: 10.4054/DemRes.2023.49.16.
31.
Mynarska, M., Bernardi, L. (2007). Meanings and attitudes attached to cohabitation in Poland: Qualitative analyses of the slow diffusion of cohabitation among the young generation [Znaczenia przypisywane kohabitacji i postawy wobec niej w Polsce: jakościowa analiza powolnej dyfuzji kohabitacji wśród młodego pokolenia]. Demographic Research, 16(17), 519–554. DOI: 10.4054/DemRes.2007.16.17.
32.
Okólski, M. (2006). Płodność i rodzina w okresie transformacji. W: J. Wasilewski (red.), Współczesne społeczeństwo polskie: Dynamika zmian (ss. 103–144). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
33.
Oláh, L. S., Richter, R., Kotowska, I. E. (2023). Introduction to the Special Collection on the new roles of women and men and implications for families and societies [Wprowadzenie do Wydania Specjalnego na temat nowych ról kobiet i mężczyzn i ich implikacji dla rodzin i społeczeństw]. Demographic Research, 48(29), 849–866. DOI: 10.4054/DemRes.2023.48.29.
34.
Omyła-Rudzka, M. (opr.). (2023a). Postawy prokreacyjne kobiet: Komunikat z badań nr 3/2023. Pobrane z: https://cbos.pl/SPISKOM.POL/20....
35.
Omyła-Rudzka, M. (opr.). (2023b). Bariery zamierzeń prokreacyjnych: Komunikat z badań nr 87/2023. Pobrane z: https://cbos.pl/SPISKOM.POL/20....
36.
Parker, K., Minkin, R. (2023). Public has mixed views on the modern American family [Zróżnicowane poglądy opinii publicznej na współczesną amerykańską rodzinę]. Pobrane z: https://www.pewresearch.org/so....
37.
Sandström, G., Karlsson, L. (2019). The educational gradient of living alone: A comparison among the working-age population in Europe [Życie w pojedynkę a poziom wykształcenia: porównanie wśród ludności w wieku produkcyjnym w Europie]. Demographic Research, 40(55), 1645–1670. DOI: 10.4054/DemRes.2019.40.55.
38.
Schmidt, F., Mizielińska, J., Staińska, A., Olcoń-Kubicka, M., Żadkowska, M., Jasińska, J., Halawa, M. (2018). W stronę socjologii pary: Propozycja paradygmatu teoretyczno-badawczego. Studia Socjologiczne, 3(230), 11–39.
39.
Schwanitz, K., Rampazzo, F., Vitali, A. (2021). Unpacking intentions to leave the parental home in Europe using the Generations and Gender Survey [Analiza intencji związanych z opuszczaniem domu rodzinnego na podstawie danych z badania Generations and Gender Survey]. Demographic Research, 45(2), 17–54. DOI: 10.4054/DemRes.2021.45.2.
40.
Sikorska, J. (2012). Życie rodzinne. W: A. Giza, M. Sikorska (red.), Współczesne społeczeństwo polskie (ss. 185–228). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
41.
Sikorska, M. (2018). Teorie praktyk jako alternatywa dla badań prowadzonych nad rodziną w Polsce. Studia Socjologiczne, 2(229), 31–63. DOI: 10.24425/122463.
42.
Smock, P. J., Schwartz C. R. (2020). The demography of families: A review of patterns and change [Demografia rodziny: przegląd wzorów życia rodzinnego i ich przeobrażeń]. Journal of Marriage and Family, 82(1), 9–34. DOI: 10.1111/jomf.12612.
43.
Slany, K. (2002). Alternatywne formy życia małżeńsko-rodzinnego w ponowoczesnym świecie. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
44.
Sobotka, T., Toulemon, L. (2008). Overview Chapter 4: Changing family and partnership behaviour: Common trends and persistent diversity across Europe [Rozdział 4 w zarysie: Przemiany zachowań związanych z tworzeniem rodzin i związków partnerskich: podobieństwa i różnice trendów występujących w Europie]. Demographic Research, 19(6), 85–138. DOI: 10.4054/DemRes.2008.19.6.
45.
Tønnessen, M., Mussino, E. (2020). Fertility patterns of migrants from low-fertility countries in Norway [Wzorce płodności wśród migrantów z krajów o niskiej dzietności w Norwegii]. Demographic Research, 42(31), 859–874. DOI: 10.4054/DemRes.2020.42.31.
46.
Tymicki, K. (2018). Decomposition of first births in Poland, according to timing of marriage and conception [Dekompozycja pierwszych urodzeń w Polsce ze względu na relację między zawarciem związku małżeńskiego a poczęciem dziecka]. Wiadomości Statystyczne, 12(691), 23–39. DOI: 10.5604/01.3001.0014.0727.
47.
Tymicki, K. (2021). Wykorzystanie teorii klas społecznych do analizy zachowań i postaw związanych z prokreacją i rolami płci. Studia Demograficzne, 2(180), 33–65. DOI: 10.33119/SD.2021.2.1.
48.
Van Winkle, Z. (2018). Family trajectories across time and space: Increasing complexity in family life courses in Europe? [Trajektorie rodzinne w czasie i przestrzeni: rosnąca złożoność przebiegu życia rodzinnego w Europie?]. Demography, 55(1), 135–164. DOI: 10.1007/ s13524-017-0628-5.
© 2006-2024 Journal hosting platform by Bentus
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
