Starzenie się ludności Polski z perspektywy zmian społeczno-demograficznych na początku trzeciej dekady XXI wieku
 
Więcej
Ukryj
1
Instytut Socjologii, Kognitywistyki i Filozofii, Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Kraków, Polska
 
 
Data nadesłania: 17-07-2025
 
 
Data akceptacji: 09-09-2025
 
 
Data publikacji online: 24-11-2025
 
 
Autor do korespondencji
Małgorzata Krywult-Albańska   

Instytut Socjologii, Kognitywistyki i Filozofii, Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Podchorążych 2, 30-084 Kraków, Polska
 
 
 
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Cel. Celem artykułu jest przyjrzenie się zmianom zachodzącym w populacji osób starszych w Polsce, w szczególności odpowiedź na pytanie o to, jak zmieniła się w ostatnich dekadach liczebność oraz struktura wykształcenia osób starszych. Awans edukacyjny polskiego społeczeństwa obserwowany od początku okresu transformacji ustrojowej w ostatniej dekadzie XX wieku rzuca nowe światło na zjawisko starzenia się ludności. W samym procesie starzenia się populacji znaczącą rolę odgrywają natomiast m.in. migracje międzynarodowe. Z tego względu analiza zmierza także do odpowiedzi na pytanie o to, jakie znaczenie mają one (oraz inne procesy demograficzne) dla starzenia się ludności Polski. Metody i materiały. W celu odpowiedzi na pytania badawcze przeanalizowano dane zastane, przede wszystkim dane Głównego Urzędu Statystycznego ze spisów powszechnych i sprawozdawczości bieżącej. W pierwszej części artykułu omówiono starzenie się ludności świata, z uwzględnieniem zróżnicowań regionalnych. Na tym tle została ukazana sytuacja w Polsce, z naciskiem na procesy przyczyniające się do starzenia się ludności (spadek dzietności kobiet i wydłużanie się przeciętnego trwania życia) oraz na procesy potencjalnie spowalniające starzenie (pandemia COVID-19 oraz napływ do Polski milionów uchodźców z Ukrainy po eskalacji rosyjskiej inwazji w lutym 2022 roku). Wnioski. Imigracja z Ukrainy oraz, do pewnego stopnia, pandemia COVID-19 przyczyniły się do odmłodzenia ludności Polski. W analizie zwrócono ponadto uwagę na zmieniającą się definicję starości i zmiany zachodzące w zbiorowości osób starszych – poprawę poziomu wykształcenia i stanu zdrowia. Procesy te skłaniają do zmiany sposobu spojrzenia na starzenie się populacji, które to zjawisko rozpatrywane jest najczęściej wyłącznie z perspektywy danych dotyczących zmian liczebności populacji seniorów i ich udziału w ogóle ludności.
REFERENCJE (31)
1.
Abramowska-Kmon, A. (2011). O nowych miarach zaawansowania procesu starzenia się ludności [On new measures of population ageing]. Studia Demograficzne, 1(159), 3–22.
 
2.
Błędowski, P. (2012). Polityka wobec osób starych – cele i zasady [Policy towards the elderly — goals and principles]. Studia BAS, 2(30), 201–216.
 
3.
Błędowski, P., & Szweda-Lewandowska, Z. (2016). Polityka wobec starości i starzenia się w Polsce w latach 2015–2035: Aspekty teoretyczne i praktyczne [Policy towards old age and ageing in Poland in 2015–2035: Theoretical and practical considerations]. Instytut Pracy i Spraw Socjalnych.
 
4.
Carter, G. L. (2016). Population and society: An introduction. Polity Press.
 
5.
Cześnik, M., & Zagórski, P. (2022). Wiek a uczestnictwo wyborcze w Polsce: cykl życia, okres, kohorta [Age and voter turnout in Poland: Life cycle, period and cohort]. Studia Socjologiczne, 4(247), 41–66. https://doi.org/10.24425/sts.2....
 
6.
Duszczyk, M., Górny, A., Kaczmarczyk, P., & Kubisiak, A. (2023). War refugees from Ukraine in Poland – one year after the Russian aggression: Socio‐economic consequences and challenges. Regional Science Policy & Practice, 15(1), 181–199. https://doi.org/10.1111/rsp3.1....
 
7.
GUS. (2021). Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań: Stan i struktura demograficzno-społeczna i ekonomiczna ludności Polski w świetle wyników NSP 2021 [National Population and Housing Census: Size and demographic-social structure in the light of the 2021 Census results]. https://stat.gov.pl/spisy-pows....
 
8.
GUS. (2022a). Ludność rezydująca: informacja o wynikach Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2021 [Resident population: Results of the National Census of Population and Housing 2021]. https://stat.gov.pl/obszary-te....
 
9.
GUS. (2022b). Trwanie życia w zdrowiu w 2021 r. [Healthy life years in 2021]. https://stat.gov.pl/obszary-te....
 
10.
GUS. (2023). Mieszkańcy Ukrainy objęci ochroną czasową [Inhabitants of Ukraine under temporary protection]. https://stat.gov.pl/obszary-te....
 
11.
GUS. (2024a). Biuletyn statystyczny 12/2024 [Statistical bulletin 12/2024]. https://stat.gov.pl/obszary-te...#.
 
12.
GUS. (2024b). Rocznik Demograficzny 2024 [Demographic Yearbook of Poland]. https://stat.gov.pl/obszary-te....
 
13.
GUS. (2024c). Trwanie życia w zdrowiu w 2023 r. [Healthy life years in 2023]. https://stat.gov.pl/obszary-te....
 
14.
GUS. (2024d). Zdrowie i ochrona zdrowia w Polsce w 2023 r. [Health and health care in 2023]. https://stat.gov.pl/files/gfx/....
 
15.
GUS. (2025). Bank Danych Lokalnych [Local Data Bank – LDB]. https://bdl.stat.gov.pl/bdl/da....
 
16.
Kovbasiuk, A., Lewandowska, P., Brzezicka, A., & Kowalczyk-Grębska, N. (2022). Neuroanatomical predictors of complex skill acquisition during video game training Frontiers in Neuroscience, 16, Article 834954. https://doi.org/10.3389/fnins.....
 
17.
Lewandowski, P., & Rutkowski, J. (Eds.). (2017). Starzenie się ludności, rynek pracy i finanse publiczne w Polsce [Population ageing, the labour market, and public finances in Poland]. Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce.
 
18.
Mamolo, M., & Scherbov, S. (2009). Population projections for forty-four European countries: The ongoing population ageing. https://www.oeaw.ac.at/fileadm....
 
19.
Mossakowska, M., Więcek, A., & Błędowski, P. (Eds.). (2012). Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludzi w Polce [Medical, psychological, sociological and economic aspects of aging in Poland]. Termedia Wydawnictwa Medyczne.
 
20.
OECD/European Commission. (2024). Health at a glance: Europe 2024: State of health in the EU cycle. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/b3704e....
 
21.
OECD/European Union. (2020). Health at a glance: Europe 2020: State of health in the EU cycle. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/821292....
 
22.
PAP. (2023). Wybory prezydenckie w USA: Joe Biden podjął ważną decyzję [Presidential elections in the USA: Joe Biden has made an important decision]. https://www.pap.pl/aktualnosci....
 
23.
Pędziwiatr, K., Stonawski, M., & Brzozowski, J. (2022). Imigranci ekonomiczni i przymusowi w Krakowie w 2022 roku [Economic and forced immigrants in Cracow in 2022]. https://owim.uek.krakow.pl/wp-....
 
24.
PRB. (2020). How demographic changes make us more vulnerable to pandemics like the coronavirus. https://www.prb.org/how-demogr....
 
25.
PRB. (2024). 2024 World population data sheet. https://2024-wpds.prb.org/.
 
26.
Sanderson, W. C., & Scherbov, S. (2007). A new perspective on population aging. Demographic Research, 16(2), 27–58. https://doi.org/10.4054/DemRes....
 
27.
Szukalski, P. (2006). Zagrożenie czy wyzwanie: proces starzenia się ludności [A threat or a challenge: Population ageing]. Polityka Społeczna, 9(390), 6–10.
 
28.
Szukalski, P. (2024). Przemiany demograficzne a nieoczywiste wyzwania polityki społecznej w Polsce [Demographic changes and non-obvious challenges of social policy in Poland]. Polityka Społeczna, 606(11–12), 13–19. https://doi.org/10.5604/01.300....
 
29.
United Nations, Department of Economic and Social Affairs. (2023). World social report 2023: Leaving no one behind in an ageing world. https://www.un.org/development....
 
30.
United Nations, Department of Economic and Social Affairs. (2024). World population prospects: 2024 Revision. https://population.un.org/wpp/.
 
31.
Wróblewska, W., & Antczak, R. (2019). Sytuacja zdrowotna osób w wieku okołoemerytalnym i starszych w Polsce na tle innych krajów [Health of persons at retirement and nearretirement age in Poland and in other countries]. In I. Kotowska, A. Chłon-Domińczak, & D. Holzer-Żelażewska (Eds.), Pokolenia 50+ w Polsce i w Europie: aktywność, stan zdrowia, warunki pracy, relacje międzypokoleniowe i wykluczenie: Raport podsumowujący wyniki badań 7. rundy badania „SHARE: 50+ w Europie” (pp. 67–84). Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
 
Deklaracja dostępności
 
eISSN:2300-5866
ISSN:2082-9019
Journals System - logo
Scroll to top