Bieżący numer
Online first
Archiwum
O czasopismie
Cele i zakres czasopisma
Wydawca i organ zarządzający
Zespół redakcyjny
Rada Naukowa
Kolegium Recenzentów
Indeksacja i współczynniki wpływu
Prawa autorskie i polityka otwartego dostępu
Źródła finansowania
Polityka prywatności
Dla autorów
Procedura publikacji
Procedura recenzowania
Wymogi redakcyjne
Etyka publikacji
Opłaty wydawnicze
Nieformalne praktyki pomocy i wsparcia dla osób starszych oraz ich rodzin w środowiskach wiejskich
1
Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Instytut Filozofii i Socjologii, Szczęśliwicka 40, 02-353 Warszawa, Polska
Data nadesłania: 02-08-2024
Data akceptacji: 12-11-2024
Data publikacji online: 15-11-2024
Autor do korespondencji
Ilona Matysiak
Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Instytut Filozofii i Socjologii, Szczęśliwicka 40, 02-353 Warszawa, Polska
Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Instytut Filozofii i Socjologii, Szczęśliwicka 40, 02-353 Warszawa, Polska
Wychowanie w Rodzinie 2024;31(3)
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Wprowadzenie. Populacja wiejska w Polsce i w Stanach Zjednoczonych starzeje się. Cechy charakterystyczne tego procesu to długowieczność, a także indywidualizacja, feminizacja i singularyzacja. Rodzi to wyzwania dotyczące wsparcia i opieki, które umożliwiałyby
dobrą jakość życia i starzenie się w miejscu zamieszkania. Cel. Celem artykułu jest rozpoznanie nieformalnych i pozarodzinnych praktyk opieki i wsparcia dla ludzi starszych, które występują w społecznościach wiejskich w Polsce i w Stanach Zjednoczonych, a także jakie czynniki mogą je wzmacniać lub osłabiać. Metody i materiały. Empiryczna część artykułu opiera się na danych jakościowych pochodzących z badań własnych, przeprowadzonych w 2023 roku w trzech gminach wiejskich w Polsce oraz w 2022 roku w czterech małych wiejskich miasteczkach w stanie Iowa. Dane pochodzą z wywiadów pogłębionych z mieszkańcami w wieku 65 lat i więcej oraz z lokalnymi informatorami. Wyniki. Zidentyfikowane nieformalne i pozarodzinne praktyki opieki i wsparcia obejmują sąsiedzką czujność i pomoc, wzajemne wsparcie w ramach sieci tworzonych przez osoby starsze, a także pomoc przedstawicieli lokalnych instytucji wykraczającą poza ich
formalne obowiązki. Praktyki te najczęściej dotyczą IADL (Instrumental Activities of Daily Living), np. zakupów, transportu oraz wsparcia emocjonalnego. Sprzyjają im silne więzi sąsiedzkie, a także relacje tworzące się w ramach wspólnego zaangażowania w lokalne organizacje lub wspólnoty religijne. Bardzo rzadko obejmują pomoc w ADL (Activities of Daily Living), np. w utrzymaniu higieny osobistej lub pomoc finansową. Osoby wykazujące zachowania dewiacyjne mogą być wykluczane z dostępu do takich praktyk pomocy i wsparcia. Dominującą rolę w opiece nieformalnej pełni rodzina, ale wsparcie pozarodzinne może być do pewnego stopnia jej substytutem, a na pewno ważnym uzupełnieniem.
REFERENCJE (30)
1.
Anderson, E. M., Larkins, S., Beaney, S., Ray, R. A. (2018). Should I stay or go: Rural ageing, a time for reflection [Powinienem tu zostać czy odejść: Wiejska starość jako czas refleksji]. Geriatrics, 3(3), 49. DOI: 10.3390/geriatrics3030049.
2.
Białobrzeska, K., Kurkowski, C., Maciejewska, M. (2017). Seniorzy na wsiach – przemiany w podejściu do starości i człowieka starego w dynamicznie zmieniającym się środowisku. Studia Pedagogiczne: Problemy Społeczne, Edukacyjne i Artystyczne, 30, 113–130.
3.
Błędowski, P., Chudek, J., Grodzicki, T., Gruchała, M., Mossakowska, M., Więcek, A., Zdrojewski, T. (2021). Wyzwania dla polityki zdrowotnej i społecznej: Geneza projektów badawczych PolSenior1 i PolSenior2. W: P. Błędowski, T. Grodzicki, M. Mossakowska, T. Zdrojewski (red.), Badanie poszczególnych obszarów stanu zdrowia osób starszych, w tym jakości życia związanej ze zdrowiem (ss. 19–35). Gdańsk: Gdański Uniwersytet Medyczny.
4.
Brown, D. L., Glasgow, N., Kulcsar, L. J., Sanders, S., Thiede, B. C. (2019). The multi-scalar organization of aging-related services in US rural places [Wieloskalowa organizacja usług dla osób starszych na terenach wiejskich w USA]. Journal of Rural Studies, 68, 219–229. DOI: 10.1016/j.jrurstud.2018.09.010.
5.
Burholt, V., Dobbs, C. (2012). Research on rural ageing: Where have we got to and where are we going in Europe? [Badania nad wiejską starością: Dokąd dotarliśmy i dokąd zmierzamy w Europie?]. Journal of Rural Studies, 28(4), 432–446. DOI: 10.1016/j.jrurstud.2012.01.009.
6.
Cook, C. C., Martin, P., Yearns, M., Damhorst, M. L. (2007). Attachment to “place” and coping with losses in changed communities: A paradox for aging adults [Przywiązanie do „miejsca” a radzenie sobie ze stratą w zmieniających się społecznościach: Paradoks osób starszych]. Family and Consumer Sciences Research Journal, 35(3), 201–214. DOI: 10.1177/1077727X06296794.
7.
Cromartie, J. (2018). Rural America at a glance: 2018 edition [Wiejska Ameryka w pigułce: Edycja 2018]. Pobrane z: https://www.ers.usda.gov/webdo....
8.
Czapiewska, G. (2019). Dialog międzypokoleniowy a aktywizacja społeczna osób starszych w środowisku wiejskim. Wieś i Rolnictwo, 185(4), 165–185. DOI: 10.53098/wir042019/08.
9.
Davis, J. C., Rupasingha, A., Cromartie, J., Sanders, A. (2022). Rural America at a glance: 2022 edition [Wiejska Ameryka w pigułce: Edycja 2022]. Pobrane z: https://www.ers.usda.gov/webdo....
10.
Glasgow, N., Berry, E. H. (red.) (2013). Rural Aging in 21st century America [Wiejska starość w Ameryce XXI wieku]. Dordrecht: Springer. DOI: 10.1007/978-94-007-5567-3.
11.
Kay, R. (2011). (Un)caring communities: Processes of marginalisation and access to formal and informal care and assistance in rural Russia [(Nie)troszczące się społeczności: Procesy marginalizacji a dostęp do formalnej i nieformalnej opieki i wsparcia na terenach wiejskich w Rosji]. Journal of Rural Studies, 27(1), 45–53. DOI: 10.1016/j.jrurstud.2010.11.002.
12.
Kuckartz, U., Rädiker, S. (2023). Qualitative content analysis: Methods, practice and software [Jakościowa analiza treści: Metody, praktyka i oprogramowanie]. Thousand Oaks: SAGE Publications.
13.
Lehr, U. (2007). U schyłku życia: Starość mieszkańców wsi Beskidu Śląskiego i Podhala. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Archeologii i Etnologii PAN.
14.
Matysiak, I. (2016). Koła gospodyń wiejskich we współczesnych społecznościach lokalnych – próba diagnozy. W: T. Herudziński, P. Swach (red.), Społeczności lokalne wobec wyzwań współczesności. (ss. 268–281). Warszawa: Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego.
15.
Matysiak, I. (2019). Młodzi i wykształceni w procesie przemian polskiej wsi. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
16.
Matysiak, I. (2022). Social bonding strategies in the context of retirement migration to nonmetropolitan areas in the United States – Insights from Michigan and North Carolina [Strategie tworzenia więzi społecznych w kontekście migracji emerytów do obszarów pozametropolitalnych w Stanach Zjednoczonych – spostrzeżenia z Michigan i Karoliny Północnej]. Population, Space and Place, 28(7), 1–12. DOI: 10.1002/psp.2594.
17.
Michalska, S., Zwęglińska-Gałecka, D., Halamska, M. (2024). Dać to, czego naprawdę potrzeba: Raport z badań. Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa. DOI: 10.53098/978-83-89900-75-3.
18.
Philip, L. J., Shucksmith, M. (2003). Conceptualizing social exclusion in rural Britain [W stronę konceptualizacji wykluczenia społecznego na terenach wiejskich w Wielkiej Brytanii]. European Planning Studies, 11(4), 461–480. DOI: 10.1080/09654310303646.
19.
Rosochacka-Gmitrzak, M., Racław, M. (2015). Opieka nad zależnymi osobami starszymi w rodzinie: Ryzyko i ambiwalencja. Studia Socjologiczne, 2(217), 23–47.
20.
Smith, A. S., Trevelyan, E. (2019). The older population in rural America: 2012–2016 [Populacja osób starszych na terenach wiejskich w Ameryce: 2012–2016]. Pobrane z: https://www.census.gov/content....
21.
Stanny, M., Komorowski, Ł. (2022). Podstawowe czynniki przemian ludnościowych na wsi i ich zróżnicowanie przestrzenne. W: J. Wilkin, A. Hałasiewicz (red.), Polska wieś 2022: Raport o stanie wsi (ss. 41–65). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar. DOI: 10.7366/9788366849549.
22.
Stanny, M., Komorowski, Ł. (2024). Przemiany ludnościowe na wsi. W: W. Poczta, A. Hałasiewicz (red.), Polska wieś 2024: Raport o stanie wsi: 20 lat w Unii Europejskiej (ss. 49–68). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
23.
Timonen, V. (2008). Ageing societies: A comparative introduction [Starzejące się społeczeństwa: Wprowadzenie porównawcze]. Berkshire – New York: Open University Press.
24.
Tobiasz-Adamczyk, B. (2021). Jakość życia. W: P. Błędowski, T. Grodzicki, M. Mossakowska, T. Zdrojewski (red.), Badanie poszczególnych obszarów stanu zdrowia osób starszych, w tym jakości życia związanej ze zdrowiem (ss. 995–1009). Gdańsk: Gdański Uniwersytet Medyczny.
25.
Wenger, G. C. (2001). Myths and realities of ageing in rural Britain [Mity i realia starzenia się na wiejskich terenach Wielkiej Brytanii]. Ageing & Society, 21(1), 117–130. DOI: 10.1017/S0144686X01008042.
26.
Wiles, J. (2005). Home as a new site of care provision and comsumption [Dom jako nowe miejsce dostarczania i korzystania z opieki]. W: G. J. Andrews, D. R. Phillips (red.), Ageing and place: Perspectives, policy, practice (ss. 79–97). London – New York: Routledge.
27.
Vespa, J., Medina, L., Amstrong, D. M. (2020). Demographic turning points for the United States: Population projections for 2020 to 2060 [Punkty zwrotne w demografii Stanów Zjednoczonych: Prognozy populacyjne od roku 2020 do 2060]. Pobrane z: https://www.census.gov/content....
28.
Walsh, K., O’Shea, E., Scharf, T., Shucksmith, M. (2014). Exploring the impact of informal practices on social exclusion and age‐friendliness for older people in rural communities [Badanie wpływu praktyk nieformalnych na wykluczenie społeczne oraz przyjazność dla osób starszych w społecznościach wiejskich]. Journal of Community & Applied Social Psychology, 24(1), 37–49. DOI: 10.1002/casp.2176.
29.
Wiersma, E. C., Koster, R. (2013). Vulnerability, volunteerism, and age-friendly communities: Placing rural northern communities into context [Bezbronność, woluntaryzm oraz społeczności przyjazne starszym: Ukontekstowienie wiejskich społeczności Północy]. Journal of Rural and Community Development, 8(1), 62–76.
30.
Wuthnow, R. (2015). Small-town America: Finding community, shaping the future [Małomiasteczkowa Ameryka: W poszukiwaniu społeczności, kształtując przyszłość]. Princeton: University Press.
Udostępnij
ARTYKUŁ POWIĄZANY
© 2006-2024 Journal hosting platform by Bentus
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
