Seniorzy w Polsce – stan zdrowia, wsparcie instytucjonalne i opieka nieformalna
 
Więcej
Ukryj
1
Institute of Sociological Sciences and Pedagogy, Warsaw University of Life Sciences [Instytut Nauk Socjologicznych i Pedagogiki, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie], Nowoursynowska 166, 02-787 Warsaw, Poland
 
 
Data nadesłania: 31-01-2022
 
 
Data ostatniej rewizji: 26-04-2022
 
 
Data akceptacji: 26-04-2022
 
 
Data publikacji: 25-07-2022
 
 
Autor do korespondencji
Małgorzata Helena Herudzińska   

Instytut Nauk Socjologicznych i Pedagogiki, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Nowoursynowska 166, 02-787 Warszawa, Polska
 
 
Wychowanie w Rodzinie 2022;27(2):325-344
 
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Wprowadzenie. W Polsce (choć nie tylko) ostatnie dziesięciolecia cechuje trwałe zjawisko, jakim jest wzrost udziału osób starszych w strukturze wieku ludności. Dynamika zmian społecznych, których źródłem są m.in. procesy demograficzne powoduje, że jednym z ważniejszych dziś wyzwań jest kwestia opieki nad seniorami. W naszym kraju opieka ta organizowana jest głównie w sferze prywatnej – ogromną rolę odgrywa tutaj rodzina. Tymczasem jej opiekuńczy potencjał maleje. Cel. Celem artykułu jest wskazanie problemów i wyzwań dotyczących systemu wsparcia osób starszych w Polsce, w tym wsparcia udzielanego im przez opiekunów nieformalnych. Materiały i metody. W pracy wykorzystano dane zastane. Wyniki. Wśród wielu wyzwań dotyczących sytuacji osób starszych w Polsce nie od dziś dominują te, który dotyczą zdrowia i opieki zdrowotnej. Wydłużanie się życia nie idzie w parze ze zdrowiem, a wraz z wiekiem pojawiają się (niejednokrotnie wielowymiarowe) potrzeby opiekuńcze. Opiekunami nieformalnymi seniorów są zazwyczaj członkowie rodziny (tzw. opiekunowie rodzinni), najczęściej kobiety – to wciąż niedocenieni sprzymierzeńcy systemu opiekuńczego państwa. Z dotychczasowych badań wynika m.in., że sprawowanie tej opieki jest czasochłonne, wymagające, pozbawione kompleksowego wsparcia ze strony twórców i świadczeniodawców m.in. systemu opieki zdrowotnej, nadmiernie obciążające opiekunów i utrudniające pełnienie przez nich innych ról (np. zawodowych). Zmiana, doskonalenie i rozwijanie systemu opieki senioralnej, odpowiadającego na bieżące potrzeby zarówno seniorów, jak i ich opiekunów jest zadaniem bardzo aktualnym i pilnym. Poprawa sytuacji opiekunów nieformalnych, to poprawa sytuacji ich podopiecznych.
REFERENCJE (54)
1.
Bakalarczyk, R. (2021). Seniorzy obecni?: Starzejące się społeczeństwo – prognozy, wyzwania, możliwości. Caritas Polska. Pobrane 20.01.2024 z: https://caritas.pl/wp-content/....
 
2.
Bakalarczyk, R. (2021a). Starość po polsku. Propozycja reformy systemu opieki nad osobami starszymi. Klub Jagielloński, SENIOR.HUB IPS. Pobrane 20.01.2024 z: https://klubjagiellonski.pl/pu....
 
3.
Błędowski, P., Grodzicki, T., Mossakowska, M., Zdrojewski, T. (red.) (2021). Polsenior 2: Badanie poszczególnych obszarów stanu zdrowia osób starszych, w tym jakości życia związanej ze zdrowiem. Gdańsk: Gdański Uniwersytet Medyczny. Pobrane 20.01.2024 z: https://polsenior2.gumed.edu.p....
 
4.
Błędowski, P. (red.) (2020). Opieka długoterminowa w Polsce: Dzisiaj i jutro. Warszawa: OCI Sp. z o.o. Pobrane 20.01.2024 z: https://niesamodzielnym.pl/upl....
 
5.
Błędowski, P., Szatur-Jaworska, B., Szweda-Lewandowska, Z., Zrałek, M. (2016). Model wsparcia społecznego osób starszych w środowisku zamieszkania. W: P. Błędowski, B. Szatur-Jaworska (red.), System wsparcia osób starszych w środowisku zamieszkania: Przegląd sytuacji, propozycja modelu: Praca zbiorowa (ss. 13-46). Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.
 
6.
Błędowski, P., Maciejasz, M. (2013). Rozwój opieki długoterminowej w Polsce – stan i rekomendacje. Nowiny Lekarskie, 82(1), 61–69.
 
7.
Centrum Badania Opinii Społecznej (2019a). Jakiej pomocy potrzebują osoby starsze i kto im jej udziela? Komunikat z badań nr 116/2019. Pobrane 20.01.2024 z: https://www.cbos.pl/SPISKOM.PO....
 
8.
Centrum Badania Opinii Społecznej (2019b). Sytuacja społeczno-ekonomiczna seniorów. Komunikat z badań nr 129/2019. Pobrane 201.01.2024 z: https://cbos.pl/SPISKOM.POL/20....
 
9.
Chmielowiec, K., Chmielowiec, J. Z., Chmielewski, P., Grzywacz, A. (2018). Struktura wielochorobowości w starszym wieku u osób przebywających w instytucjach opieki długoterminowej. Rocznik Lubuski, 44(2a), 196-207.
 
10.
Główny Urząd Statystyczny (2014). Sytuacja demograficzna osób starszych i konsekwencje starzenia się ludności Polski w świetle prognozy na lata 2014-2050. Pobrane 22.01.2024 z: https://stat.gov.pl/obszary-te....
 
11.
Główny Urząd Statystyczny (2021a). Jakość życia osób starszych w Polsce. Pobrane 22.01.2024 z: https://stat.gov.pl/obszary-te....
 
12.
Główny Urząd Statystyczny (2021b). Sytuacja demograficzna Polski do 2020 r. Zgony i umieralność. Pobrane 22.01.2024 z: https://stat.gov.pl/obszary-te....
 
13.
Główny Urząd Statystyczny (2022a). Informacja sygnalna opublikowana 27 stycznia 2022 r. o wstępnych wynikach Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2021. Pobrane 20.01.2024 z: https://stat.gov.pl/aktualnosc....
 
14.
Główny Urząd Statystyczny (2022b). Ludność: Stan i struktura oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2021 r.: Stan w dniu 30 czerwca. Pobrane 22.01.2024 z: https://stat.gov.pl/obszary-te....
 
15.
Główny Urząd Statystyczny (2022c). Sytuacja osób starszych w Polsce w 2020 r. Pobrane 22.01.2024 z: https://stat.gov.pl/obszary-te....
 
16.
Główny Urząd Statystyczny (2022d). Trwanie życia w zdrowiu w 2020 r. Pobrane 22.01.2024 z: https://stat.gov.pl/obszary-te....
 
17.
Hebda, J., Biela, A. (2015). Znaczenie stereotypów i teorii starzenia się w postrzeganiu społecznym osób starszych. Edukacja Etyczna, 9, 49-62.
 
18.
Herudzińska, M.H. (2020). Nieformalni opiekunowie osób starszych – doświadczenia i uczucia oraz ich potrzeby związane z pełnioną rolą. Rocznik Lubuski, 46(2), 281-293. DOI: 10.34768/rl.2020.v462.20.
 
19.
Instytut Pracy i Spraw Socjalnych (2020). Badanie ewaluacyjne z realizacji programu wieloletniego „Senior+” na lata 2015-2020. Edycje 2016-2019. Raport końcowy. Pobrane 22.01.2024 z: https://das.mpips.gov.pl/sourc....
 
20.
Janiszewska, A. (2017). Zróżnicowanie przestrzenne starzenia się ludności na świecie. Acta Universitatis Lodziensis: Folia Oeconomica, 5(331), 91-113. DOI: 10.18778/0208-6018.331.06.
 
21.
Janowicz, A. (2014). Rola opiekunów nieformalnych w opiece u kresu życia: Przyczynek do badań w ramach projektu European Palliative Care Academy (EUPCA). Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 4(2), 161-167.
 
22.
Kamińska, W., Ossowski, W. (2017). Wieloaspektowa ocena procesów starzenia się ludności na obszarach wiejskich w Polsce. Biuletyn KPZK PAN, 267, 9-36.
 
23.
Kancelaria Senatu. Biuro Analiz, Dokumentacji i Korespondencji (2018). Starzenie się ludności w Unii Europejskiej – stan obecny i prognoza. Opracowania tematyczne OT–662. Warszawa. Pobrane 22.01.2024 z: https://www.senat.gov.pl/gfx/s....
 
24.
Kotlarska-Michalska, A. (2000). Starość w aspekcie socjologicznym. Roczniki Socjologii Rodziny, 12, 147-159.
 
25.
Krzyszkowski, J. (2018). Deinstytucjonalizacja usług dla seniorów jako element polityki senioralnej. Problemy Polityki Społecznej. Studia i Dyskusje, 42(3), 37-52.
 
26.
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (2017). Raport krajowy – POLSKA: Informacja na temat podejmowanych w Polsce działań na rzecz osób starszych: Realizacja madryckiego planu działania na rzecz osób starszych w okresie 2012–2016. Warszawa. Pobrane 22.01.2024 z: https://das.mpips.gov.pl/sourc....
 
27.
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (2020). Informacja o sytuacji osób starszych w Polsce za rok 2019. Pobrane 22.01.2024 z: https://www.gov.pl/web/rodzina....
 
28.
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (2021a). Co się działo w polityce senioralnej w 2021 roku?: Spokojna i bezpieczna jesień życia. Pobrane 22.01.2024 z: https://www.gov.pl/web/rodzina....
 
29.
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (2021b). Informacja o sytuacji osób starszych w Polsce za 2020 r. Pobrane 22.01.2024 z: https://www.gov.pl/web/rodzina....
 
30.
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi (2021). Model gospodarstwa opiekuńczego w Polsce coraz bliżej. Pobrane 22.01.2024 z: https://www.gov.pl/web/rolnict....
 
31.
Mirewska, E. (2016). Model opieki senioralnej i wsparcia opiekunów osób starszych-zależnych. W: M. Halicka, J. Halicki, E. Kramkowska (red.), Starość: Poznać, przeżyć, zrozumieć (ss. 81-100). Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
 
32.
Myck, M., Oczkowska, M., Trzciński, K. (2020). Bezpieczeństwo osób starszych w czasie pandemii Covid-19: Sytuacja mieszkaniowa osób w wieku 65+ w Polsce na tle innych krajów Europy. Komentarze CenEA. Pobrane 22.01.2024 z: https://cenea.org.pl/wp-conten....
 
33.
Najwyższa Izba Kontroli (2018a). Raport: System ochrony zdrowia w Polsce – stan obecny i pożądane kierunki zmian. Informacja o wynikach kontroli. KZD.034.001.2018. Nr ewid. 8/2019/megainfo/KZD. Pobrane 22.01.2024 z: https://www.nik.gov.pl/plik/id....
 
34.
Najwyższa Izba Kontroli (2018b). Usługi opiekuńcze świadczone osobom starszym w miejscu zamieszkania. Jednostka kontrolująca: Delegatura NIK we Wrocławiu. Informacja o wynikach kontroli. Pobrane 22.01.2024 z: https://www.nik.gov.pl/kontrol....
 
35.
Obserwatorium Integracji Społecznej, Wielkopolskie Regionalne Obserwatorium Terytorialne, Departament Polityki Regionalnej UMWW, Czub, K., Szpyrka, S., Zaręba, M. (2017). Pogłębione studium usług opiekuńczych skierowanych do osób starszych. Środowiskowa opieka formalna i nieformalna. Raport z badań. Pobrane 22.01.2024 z: https://wrot.umww.pl/wp-conten....
 
36.
Racław, M., Rosochacka-Gmitrzak, M., Tokarz-Kamińska, B. (2012). Aktywność społeczna i kulturalna osób starszych. W: Rzecznik Praw Obywatelskich, Strategie działania w starzejącym się społeczeństwie: Tezy i rekomendacje (ss. 27-36). Warszawa. Pobrane 22.01.2024 z: https://www.brpo.gov.pl/sites/....
 
37.
Rosochacka-Gmitrzak, M., Racław, M. (2015). Opieka nad zależnymi osobami starszymi w rodzinie: ryzyko i ambiwalencja. Studia Socjologiczne, 2(217), 23-47.
 
38.
Rządowa Rada Ludności. Główny Urząd Statystyczny (2021). Problemy rozwoju demograficznego Polski w XXI wieku w ujęciu regionalnym. Pobrane 22.01.2024 z: https://bip.stat.gov.pl/organi....
 
39.
Rzecznik Praw Obywatelskich (2016). „Za starość naszą i waszą!” – pytania i odpowiedzi. Pobrane 22.01.2024 z: https://bip.brpo.gov.pl/pl/con....
 
40.
Rzecznik Praw Obywatelskich (2020). Sytuacja osób starszych w Polsce – wyzwania i rekomendacje: Raport komisji ekspertów ds. osób starszych na podsumowanie VII kadencji RPO. Pobrane 22.01.2024 z: https://bip.brpo.gov.pl/sites/....
 
41.
Sejm RP (2013). Czy Polska jest gotowa na zdrową starość? – debata w Sejmie. VII Kadencja. Archiwum. Pobrane 22.01.2024 z: https://www.sejm.gov.pl/sejm7.....
 
42.
SENIOR.HUB Instytut Polityki Senioralnej (2021). Jakość życia osób starszych w Polsce w pierwszym roku pandemii COVID-19. Raport z badania. Pobrane 22.01.2024 z: https://seniorhub.pl/wp-conten....
 
43.
Siemieńska, R. (2009). O samodzielności i samowystarczalności polskich rodzin i roli sieci społecznych. W: K. Zagórski (red.), Życie po zmianie. Warunki życia i satysfakcje Polaków (ss. 97-110). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar. Centrum Badania Opinii Społecznej.
 
44.
Szatur-Jaworska, B. (2012). Sytuacja rodzinna i potrzeby opiekuńcze ludzi starych w Polsce. Studia BAS, 2(30), 59–76.
 
45.
Szatur-Jaworska, B. (2016). System wsparcia społecznego osób starszych w Polsce. W: P. Błędowski, B. Szatur-Jaworska (red.), System wsparcia osób starszych w środowisku zamieszkania: Przegląd sytuacji, propozycja modelu: Praca zbiorowa (ss. 65-108). Warszawa: Biuro RPO.
 
46.
Szostakowska, K. (2021). Rodzinna opieka nad seniorem – trudna lekcja życia. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.
 
47.
Szukalski, P. (2019). Polska – kraj starych ludzi! 1/4 Polaków ma przynajmniej 60 lat. Demografia i Gerontologia Społeczna – Biuletyn Informacyjny, 3. Pobrane 22.01.2024 z: https://dspace.uni.lodz.pl/xml....
 
48.
Szukalski, P. (2011). Starzenie się ludności – wyzwanie XXI wieku. W: P. Szukalski, Z. Szweda-Lewandowska (red.), Elementy gerontologii społecznej: Skrypt dla studentów Podyplomowego Studium Gerontologii Społecznej UŁ (ss. 5-26). Łódź: Wydawnictwo Biblioteka.
 
49.
Szukalski, P. (2008). Rodzinne sieci wsparcia seniorów w starzejących się społeczeństwach – kilka refleksji. W: J. Grotowska-Leder (red.), Sieci wsparcia społecznego jako przejaw integracji i dezintegracji społecznej (ss. 28-43). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
 
50.
Szwałkiewicz, E. (2019). Profesjonalizacja usług asystenckich i opiekuńczych dla osób niesamodzielnych: Standardy usług i kształcenia: Raport finalny projektu. Pobrane 31.12.2019 z: https://www.ipiss.com.pl/?proj....
 
51.
Urbaniak, A. (opr.) (2018). Sytuacja opiekunów rodzinnych w kontekście sprawowania opieki nad osobami w wieku 60+ z terenu województwa łódzkiego: Badanie naukowe zrealizowane przez Agencję badawczą „ARC Rynek i Opinia” na zlecenie Regionalnego Centrum Polityki Społecznej w Łodzi: Raport końcowy. Łódź: Regionalne Centrum Polityki Społecznej w Łodzi Jednostka Organizacyjna Samorządu Województwa Łódzkiego, Regionalne Obserwatorium Integracji Społecznej. Pobrane 22.01.2024 z: https://dspace.uni.lodz.pl/bit....
 
52.
Wieczorkowska, M. (2017). Role społeczne współczesnych polskich seniorów w świetle wyników badań. Acta Universitatis Lodziensis: Folia Sociologica, 61, 77-97. DOI: 10.18778/0208-600X.61.05.
 
53.
Wolskie Centrum Kultury (2021). Wsparcie osób, które w związku z epidemią COVID-19 znalazły się w trudnej sytuacji, realizowane przez inicjatywy pomocowe na Woli – raport z badań. Pobrane 22.01.2024 z: https://wck-wola.pl/wp-content....
 
54.
Żołędowski, C. (2012). Starzenie się ludności – Polska na tle Unii Europejskiej. Problemy Polityki Społecznej. Studia i Dyskusje, 17, 29-43.
 
Deklaracja dostępności
 
eISSN:2300-5866
ISSN:2082-9019
Journals System - logo
Scroll to top