Bieżący numer
Online first
Archiwum
O czasopismie
Cele i zakres czasopisma
Wydawca i organ zarządzający
Zespół redakcyjny
Rada Naukowa
Kolegium Recenzentów
Indeksacja i współczynniki wpływu
Prawa autorskie i polityka otwartego dostępu
Źródła finansowania
Polityka prywatności
Dla autorów
Procedura publikacji
Procedura recenzowania
Wymogi redakcyjne
Etyka publikacji
Opłaty wydawnicze
Przemoc domowa wobec seniorów na obszarach wiejskich Zachodniej Polski – charakterystyka zjawiska w relacjach starszych kobiet, ofiar przemocy domowej
1
Uniwersytet Szczeciński, Wydział Humanistyczny, Instytut Socjologii, Krakowska 71, 71-017 Szczecin, Polska
Data nadesłania: 12-12-2023
Data ostatniej rewizji: 29-12-2023
Data akceptacji: 29-12-2023
Data publikacji online: 30-12-2023
Autor do korespondencji
Sebastian Kołodziejczak
Uniwersytet Szczeciński, Wydział Humanistyczny, Instytut Socjologii, Krakowska 71, 71-017 Szczecin, Polska
Uniwersytet Szczeciński, Wydział Humanistyczny, Instytut Socjologii, Krakowska 71, 71-017 Szczecin, Polska
Wychowanie w Rodzinie 2023;30(4):81-110
SŁOWA KLUCZOWE
obszary wiejskiemarginalizacjaanaliza jakościowateoria ugruntowanaageizmprzemoc wobec kobietprzemoc domowaprzemoc wobec starszych
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Cel. Artykuł przedstawia wyniki badań nad przemocą domową (PD) wobec osób starszych. Badania realizowane są w ramach zachodniopomorskiego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie, a ich główną oś problemową stanowią: obraz, czynniki sprawcze
oraz konsekwencje zjawiska, ujawniające się w relacjach starszych kobiet na temat PD, formułowanych przez osoby jej doświadczające, a także na temat stosunków rodzinnych między sprawcami a ofiarami. Metody i materiały. Dla realizacji zamierzeń badawczych przyjęte zostało podejście właściwe teorii ugruntowanej, cechujące się „nienarzucaniem” uczestnikom badania jakichkolwiek kategorii pojęciowych związanych z przemocą domową. Badanie zostało zrealizowane techniką zogniskowanego wywiadu grupowego wśród 48 starszych kobiet, będących ofiarami, a także świadkami przemocy w środowisku domowym. Wszystkie uczestniczki badania są mieszkankami obszarów wiejskich jednej z gmin Pomorza Zachodniego. Wyniki i wnioski. Zastosowanie paradygmatu jakościowego pozwoliło dostrzec: 1) złożoność relacji między członkami rodzin: sprawcami, ofiarami, a także świadkami przemocy; 2) wielowymiarowość form przemocy. Oba te wymiary w procesie analizy ujawniły kompleks czynników tworzących warunki konstytuujące charakterystyczny status „seniora-ofiary” w rodzinie z problemem przemocy. Przestrzeń poznawczą doświadczeń przemocy tworzą następujące kategorie analityczne wyłonione w procedurze kodowania materiału empirycznego: cechy ładu społecznego sprzyjające wykluczeniu seniorów, dysfunkcjonalne wzorce życia rodzinnego, degradacja statusowa osoby starszej, instrumentalna orientacja życiowa w pokoleniu młodych, katalizujące występowanie przemocy: sukcesja i nałogi w rodzinie, niezapewnienie koniecznej opieki, eksploatowanie osób starszych, naruszanie poczucia godności osób starszych, marginalizowanie osób starszych.
REFERENCJE (66)
1.
Band-Winterstein, T. (2012). Narratives of aging in intimate partner violence: The double lens of violence and old age [Narracje o starzeniu się w obliczu przemocy ze strony partnera: Podwójna soczewka przemocy i starości]. Journal of Aging Studies, 26(4), 504–514. DOI: 10.1016/j.jaging.2012.07.003.
2.
Band-Winterstein, T. (2015). Aging in the shadow of violence: A phenomenological conceptual framework for understanding elderly women who experienced lifelong IPV [Starzenie się w cieniu przemocy: Fenomenologiczne ramy koncepcyjne umożliwiające zrozumienie starszych kobiet, które doświadczyły przemocy partnerskiej przez całe życie]. Journal of Elder Abuse & Neglect, 27(4–5), 303–327. DOI: 10.1080/08946566.2015.1091422.
3.
Band-Winterstein, T., Eisikovits, Z. (2009). „Aging out” of violence: The multiple faces of intimate violence over the life span [„Starzenie się” przemocy: Różne oblicza przemocy intymnej na przestrzeni życia]. Qualitative Health Research, 19(2), 164–180. DOI: 10.1177/1049732308329305.
4.
Band-Winterstein, T., Eisikovits, Z. (2010). Towards phenomenological theorizing about old women abuse [Ku fenomenologicznej teoretyzacji na temat molestowania starszych kobiet]. Ageing International, 35(3), 202–214. DOI: 10.1007/s12126-010-9067-y.
5.
Band-Winterstein, T., Smeloy, Y., Avieli, H. (2014). Shared reality of the abusive and the vulnerable: The experience of aging for parents living with abusive adult children coping with mental disorder [Wspólna rzeczywistość osób dokonujących przemocy i bezbronnych: Doświadczenie starzenia się rodziców mieszkających z dorosłymi dziećmi, które stosowały przemoc i zmagały się z zaburzeniami psychicznymi]. International Psychogeriatrics, 26(11), 1917–1927. DOI: 10.1017/S1041610214001495.
6.
Bhatia, P., Soletti, A. B. (2019). Hushed voices: Views and experiences of older women on partner abuse in later life [Przyciszone głosy: Poglądy i doświadczenia starszych kobiet na temat molestowania przez partnerów w późniejszym życiu]. Ageing International, 44(1), 41–56. DOI: 10.1007/s12126-018-9331-0.
7.
Brownell, P. (2014). Neglect, abuse and violence against older women: Definitions and research frameworks [Zaniedbanie, nadużycie i przemoc wobec starszych kobiet: Definicje i ramy badawcze]. South Eastern European Journal of Public Health, 1. DOI: 10.56801/seejph.vi.20.
8.
Buchbinder, E., Band-Winterstein, T. (2003). “Like a wounded bird”: Older battered women’s life experiences with intimate violence [„Jak zraniony ptak”: Starszych kobiet doświadczenia z przemocą intymną]. Journal of Elder Abuse & Neglect, 15(2), 23–44. DOI: 10.1300/J084v15n02_02.
9.
Chane, S., Adamek, M. (2015a). Factors contributing to elder abuse in Ethiopia [Czynniki przyczyniające się do przemocy wobec starszych w Etiopii]. The Journal of Adult Protection, 17(2), 99–110. DOI: 10.1108/JAP-07-2014-0026.
10.
Chane, S., Adamek, M. E. (2015b). “Death is better than misery”: Elders’ accounts of abuse and neglect in Ethiopia [„Śmierć jest lepsza niż nędza”: Relacje starszych o molestowaniu i zaniedbaniu w Etiopii]. The International Journal of Aging and Human Development, 82(1), 54–78. DOI: 10.1177/0091415015624226.
11.
Dimah, K. P., Dimah, A. (2003). Elder abuse and neglect among rural and urban women [Nadużycia oraz zaniedbania wobec kobiet z miast i wsi]. Journal of Elder Abuse & Neglect, 15(1), 75–93.
12.
Dziechciaż, M., Filip, R. (2014). Biological, psychological and social determinants of old age: Bio-psycho-social aspects of human aging [Biologiczne, psychologiczne i społeczne uwarunkowania starości: Bio-psycho-społeczne aspekty starzenia się człowieka]. Annals of Agricultural and Environmental Medicine, 21(4), 835–838. DOI: 10.5604/12321966.1129943.
13.
Eisikovits, Z., Band-Winterstein, T. (2015). Dimensions of suffering among old and young battered women [Wymiary cierpienia wśród starszych i młodszych kobiet krzywdzonych]. Journal of Family Violence, 30(1), 49–62. DOI: 10.1007/s10896-014-9655-9.
14.
Ferreira, M., Lindgren, P. (2008). Elder abuse and neglect in South Africa: A case of marginalization, disrespect, exploitation and violence [Znęcanie się i zaniedbywanie osób starszych w Republice Południowej Afryki: Przypadek marginalizacji, braku szacunku, wyzysku i przemocy]. Journal of Elder Abuse & Neglect, 20(2), 91–107. DOI: 10.1080/08946560801974497.
15.
Flury, M., Nyberg, E., Riecher-Rössler, A. (2010). Domestic violence against women: Definitions, epidemiology, risk factors and consequences [Przemoc domowa wobec kobiet: Definicje, epidemiologia, czynniki ryzyka i konsekwencje]. Swiss Medical Weekly, 2(140), w13099. DOI: 10.4414/smw.2010.13099.
16.
Fox, C. L., Corr, M. L., Gadd, D., Sim, J. (2016). Evaluating the effectiveness of domestic abuse prevention education: Are certain children more or less receptive to the messages conveyed? [Ocena skuteczności edukacji w zakresie zapobiegania przemocy domowej: Czy niektóre dzieci są bardziej lub mniej otwarte na przekazywane komunikaty?]. Legal and Criminological Psychology, 21(1), 212–227. DOI: 10.1111/lcrp.12046.
17.
Galor, Z., Goryńska-Bittner, B., Kalinowski, S. (red.). (2014). Życie na skraju: Marginesy społeczne wielkiego miasta. Bielefeld – Poznań: Societas Pars Mundi Publishing, Obywatelski Instytut Monitoringu i Rekomendacji.
18.
Garfinkel, H. (2020). Common sense knowledge of social structures (1959): A paper distributed at the session on the Sociology of Knowledge, Fourth World Congress of Sociology, Stresa, Italy, September 12, 1959 [Zdroworozsądkowa wiedza struktur społecznych (1959)]. Siegen: Media of Cooperation. DOI: 10.25819/ubsi/685.
19.
Glaser, B. G., Strauss, A. L. (2006). The discovery of grounded theory: Strategies for qualitative research [Odkrycie teorii ugruntowanej: Strategie badań jakościowych]. New Brunswick – London: Aldine Transaction.
20.
Gomes, A. (2020). Domestic violence: Abuse and protection [Przemoc domowa: Nadużycie i ochrona], 1–5. Pobrane z: https://www.researchgate.net/p....
21.
Grunfeld, A. F., Larsson, D. M., Mackay, K., Hotch, D. (1996). Domestic violence against elderly women [Przemoc domowa wobec starszych kobiet]. Canadian Family Physician, 42, 1485–1493.
22.
Hoppe, S. J. (2020). Traditional values and domestic violence: An examination of older women’s attitudes and the ability to care for oneself [Tradycyjne wartości i przemoc domowa: Badanie postaw starszych kobiet i zdolności do dbania o siebie]. Journal of Elder Abuse & Neglect, 32(5), 471–88. DOI: 10.1080/08946566.2020.1830216.
23.
Kleinschmidt, K. C. (1997). Elder abuse: A review [Nadużycia wobec starszych: Przegląd literatury]. Annals of Emergency Medicine, 30, 463–472. Pobrane z: https://www.annemergmed.com/ar....
24.
Kołodziejczak, S., Terelak, A., Bulsa, M. (2019). Domestic violence against seniors in rural areas of West Pomerania, Poland [Przemoc domowa wobec seniorów na obszarach wiejskich Zachodniego Pomorza, Polska]. Annals of Agricultural and Environmental Medicine, 26(1), 92–96. DOI: 10.26444/aaem/92208.
25.
Konecki, K. (2000). Studia z metodologii badań jakościowych: Teoria ugruntowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
26.
Krug, E. G., Dahlberg, L. L., Mercy, J. A., Zwi, A. B., Lozano, R. (red.). (2002). World report on violence and health [Światowy raport o przemocy i stanie zdrowia]. Geneva: World Health Organization.
27.
Lazenbatt, A., Devaney, J. (2014). Older women living with domestic violence: Coping resources and mental health and wellbeing [Starsze kobiety żyjące z przemocą domową: Zasoby do radzenia sobie a zdrowie i dobre samopoczucie psychiczne]. Journal of Clinical Nursing, 1(1), 10–22.
28.
Liu, Y., Hu, F. (2021). Elder abuse in life stories: A qualitative study on rural Chinese older people [Nadużycia wobec starszych w opowieściach życiowych: Badanie jakościowe wśród starszych Chińczyków z obszarów wiejskich]. Journal of Elder Abuse & Neglect, 33(3), 1–15. DOI: 10.1080/08946566.2021.1934768.
29.
Luzny, J., Jurickova, L. (2012). Prevalence of elder abuse and neglect in seniors with psychiatric morbidity – example from central Moravia, Czech Republic [Częstość występowania przemocy i zaniedbywania wśród seniorów z chorobami psychicznymi – przykład ze środkowych Moraw, Czechy]. Iranian Journal of Public Health, 41(8), 27–32.
30.
Marshall, L. L. (1992a). Development of the severity of violence against women scales [Rozwój skali nasilenia przemocy wobec kobiet]. Journal of Family Violence, 7(2), 103–121. DOI: 10.1007/BF00978700.
31.
Marshall, L. L. (1992b). The severity of violence against men scales [Skala nasilenia przemocy wobec mężczyzn]. Journal of Family Violence, 7(3), 189–203. DOI: 10.1007/BF00979027.
32.
Mazur, J. (2002). Przemoc w rodzinie: Teoria i rzeczywistość. Warszawa: Wydawnictwo Żak.
33.
McCleary-Sills, J., Namy, S., Nyoni, J., Rweyemamu, D., Salvatory, A., Steven, E. (2016). Stigma, shame and women’s limited agency in help-seeking for intimate partner violence [Piętno, wstyd i ograniczona sprawczość kobiet w poszukiwaniu pomocy w przypadku przemocy ze strony partnera]. Global Public Health, 11(1–2), 224–235. DOI: 10.1080/17441692.2015.1047391.
34.
McGarry, J., Ali, P., Hinchliff, S. (2017). Older women, intimate partner violence and mental health: A consideration of the particular issues for health and healthcare practice [Starsze kobiety, przemoc ze strony partnera i zdrowie psychiczne: Rozważenie konkretnych zagadnień związanych ze zdrowiem i praktyką zdrowotną]. Journal of Clinical Nursing, 26(15–16), 2177–2191. DOI: 10.1111/jocn.13490.
35.
McGarry, J., Simpson, C., Hinchliff-Smith, K. (2011). The impact of domestic abuse for older women: A review of the literature [Oddziaływanie przemocy domowej wobec starszych kobiet: Przegląd literatury]. Health & Social Care in the Community, 19(1), 3–14. DOI: 10.1111/j.1365-2524.2010.00964.x.
36.
McGarry, J., Simpson, C., Mansour, M. (2010). How domestic abuse affects the wellbeing of older women [Jak przemoc domowa uderza w dobre samopoczucie starszych kobiet]. Nursing Older People, 22(5), 33–37. DOI: 10.7748/nop2010.06.22.5.33.c7795.
37.
Meyer, S. R., Lasater, M. E., Garcia-Moreno, C. (2019). Violence against older women: A protocol for a systematic review of qualitative literature [Przemoc wobec starszych kobiet: Protokół systematycznego przeglądu literatury jakościowej]. BMJ Open, 9(5), e028809. DOI: 10.1136/bmjopen-2018-028809.
38.
Michalska, S. (2020). Struktura społeczna a zmiany ról społecznych kobiet wiejskich. Warszawa: IRWIR PAN, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
39.
Mossakowska, M., Więcek, A., Błędowski, P. (2012). Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludzi w Polsce. Poznań: Termedia Wydawnictwa Medyczne.
40.
Nahmiash, D. (2002). Powerlessness and abuse and neglect of older adults [Bezsilność, znęcanie się i zaniedbywanie osób starszych]. Journal of Elder Abuse & Neglect, 14(1), 21–47. DOI: 10.1300/J084v14n01_02.
41.
Opinion of the European Economic and Social Committee on ‘Elder abuse’ [Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie „Znęcania się nad osobami starszymi”]. (2008). Pobrane z: https://eur-lex.europa.eu/LexU....
42.
Podnieks, E., Anetzberger, G. J., Wilson, S. J., Teaster, P. B., Wangmo, T. (2010). WorldView environmental scan on elder abuse [WorldView środowiskowe rozpoznanie nadużyć wobec starszych]. Journal of Elder Abuse & Neglect, 22(1–2), 164–179. DOI: 10.1080/08946560903445974.
43.
Pollak, R. A. (2004). An intergenerational model of domestic violence [Międzypokoleniowy model przemocy domowej]. Journal of Population Economics, 17(2), 311–329. DOI: 0.1007/s00148-003-0177-7.
44.
Ramsey-Klawsnik, H. (2017). Older adults affected by polyvictimization: A review of early research [Osoby starsze dotknięte poliwiktymizacją: Przegląd wczesnych badań]. Journal of Elder Abuse & Neglect, 29(5), 299–312. DOI: 10.1080/08946566.2017.1388019.
45.
Reichenbach, H. (1938). Experience and prediction: An analysis of the foundations and the structure of knowledge [Doświadczenie i przewidywanie: Analiza podstaw i struktury władzy]. Chicago: University of Chicago Press.
46.
Rindfleisch, A., Burroughs, J. E., Denton, F. (1997). Family structure, materialism, and compulsive consumption [Struktura rodziny, materializm i kompulsywna konsumpcja]. Journal of Consumer Research, 23(4), 312–25. DOI: 10.1086/209486.
47.
Roberto, K. A., Brossoie, N., McPherson, M. C., Pulsifer, M. B., Brown, P. N. (2013). Violence against rural older women: Promoting community awareness and action [Przemoc wobec starszych kobiet na obszarach wiejskich: Promowanie świadomości i działań w społeczności]. Australasian Journal on Ageing, 32(1), 2–7. DOI: 10.1111/j.1741-6612.2012.00649.x.
48.
Rorat, J., Szeląg-Sikora, A., Gródek-Szostak, Z. (2016). Traditional and new women’s roles in rural areas [Tradycyjne i nowe role kobiet na obszarach wiejskich]. Problemy Drobnych Gospodarstw Rolnych, 2, 99–106. DOI: 10.15576/PDGR/2016.2.99.
49.
Schwalbe, M. L., Mason-Schrock, D. (1996). Identity work as group process [Praca nad tożsamością jako proces grupowy]. Advances in Group Processes, 13, 113–147.
50.
Slabbert, I., Green, S. (2014). Types of domestic violence experienced by women in abusive relationships [Rodzaje przemocy domowej doświadczanej przez kobiety będące w związkach opartych na przemocy]. Social Work/Maatskaplike Werk, 49(2), 234–247. DOI: https://doi.org/10.15270/49-2-....
51.
Smith, J. R. (2015). Expanding constructions of elder abuse and neglect: Older mothers’ subjective experiences [Rozszerzające się konstrukcje przemocy i zaniedbania osób starszych: Subiektywne doświadczenia starszych matek]. Journal of Elder Abuse & Neglect, 27(4–5), 328–355. DOI: 10.1080/08946566.2015.1082527.
52.
Stark, E. (2007). Coercive control: How men entrap women in personal life [Kontrola z przymusu: Jak mężczyźni usidlają kobiety w życiu osobistym]. New York: Oxford University Press.
53.
Szukalski, P. (2015). Dyskryminacja ze względu na wiek jako bariera jakości życia seniorów. Space – Society – Economy, 14, 11–23. DOI: 10.18778/1733-3180.14.01.
54.
Teaster, P. B. (2017). A framework for polyvictimization in later life [Ramy poliwiktymizacji w późniejszym życiu]. Journal of Elder Abuse & Neglect, 29(5), 289–298. DOI: 10.1080/08946566.2017.1375444.
55.
Teaster, P. B., Roberto, K. A., Dugar, T. A. (2006). Intimate partner violence of rural aging women [Przemoc intymna ze strony partnera starzejących się kobiet na obszarach wiejskich]. Family Relations: An Interdisciplinary Journal of Applied Family Studies, 55(5), 636–648. DOI: 10.1111/j.1741-3729.2006.00432.x.
56.
Terelak, A., Kołodziejczak, S. (2012). Praca za granicą w świadomości emigrantów zarobkowych z województwa zachodniopomorskiego. Szczecin: Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe ZAPOL.
57.
Terelak, A., Kołodziejczak, S. (2014). Zagraniczna emigracja zarobkowa w warunkach marginalizacji. W: Z. Galor, B. Goryńska-Bittner, S. Kalinowski (red.), Życie na skraju: Marginesy społeczne wielkiego miasta (ss. 667–682). Bielefeld –Poznań: Societas Pars Mundi Publishing, Obywatelski Instytut Monitoringu i Rekomendacji.
58.
Terelak, A., Kołodziejczak, S. (2023). Złożoność zjawiska przemocy domowej wobec starszych kobiet na obszarach wiejskich: Charakterystyka współwystępowania form przemocy i relacji między sprawcami a ofiarami. Wychowanie w Rodzinie, 30(1), 249–282. DOI: 10.61905/wwr/175106.
59.
Terelak, A., Klepajczuk, B., Kołodziejczak, S. (2010). Zintegrowane działanie wobec przemocy w rodzinie: Poradnik tworzenia Gminnych Zespołów Interdyscyplinarnych. Szczecin: Agencja Reklamowa Madison.
60.
United Nations Economic Commission for Europe. (2013). Abuse of older persons [Wykorzystywanie osób starszych]. UNECE Policy Brief on Ageing, 14. Pobrane z: https://www.unece.org/fileadmi....
61.
Walker, L. (2012). Battered women syndrome and self-defense [Syndrom maltretowanej kobiety a samoobrona]. Notre Dame Journal of Law, Ethics & Public Policy, 6(2), 321–334.
62.
Walker, L. (2016). The battered woman syndrome [Syndrom maltretowanej kobiety]. New York: Springer Publishing Company.
63.
Yan, E. (2015). Elder abuse and help-seeking behavior in elderly Chinese [Przemoc wobec osób starszych i zachowania związane z poszukiwaniem pomocy przez starszych Chińczyków]. Journal of Interpersonal Violence, 30(15), 2683–2708. DOI: 10.1177/0886260514553628.
64.
Zink, T., Regan, S., Jacobson, C. J., Pabst, S. (2003). Cohort, period, and aging effects: A qualitative study of older women’s reasons for remaining in abusive relationships [Kohorta, okres i skutki starzenia się: Jakościowe badanie powodów pozostawania starszych kobiet w związkach, w których stosowano przemoc]. Violence Against Women, 9(12), 1429–1441. DOI: 10.1177/1077801203259231.
65.
Znaniecki, F. (1927). The object-matter of sociology [Przedmiot socjologii]. American Journal of Sociology, 32(4), 529–584.
66.
Zwoliński, A. (2015). Cultural basis on violence against the elderly [Kulturowe podstawy przemocy wobec osób starszych]. W: K. Jagielska, J. Łukasik, N. Pikuła (red.), Violence against the elderly: Challenges – research – action (ss. 27–46). Toronto: European Association of Schools of Social Work.
Udostępnij
ARTYKUŁ POWIĄZANY
| eISSN: | 2300-5866 |
| ISSN: | 2082-9019 |
© 2006-2024 Journal hosting platform by Bentus
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
