Prawne i etyczne aspekty opieki nad niesamodzielnymi rodzicami
Więcej
Ukryj
1
Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Instytut Filozofii i Socjologii, Szczęśliwicka 40, 02-353 Warszawa, Polska
2
Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Instytut Pedagogiki, Szczęśliwicka 40, 02-353 Warszawa, Polska
Zaznaczeni autorzy mieli równy wkład w przygotowanie tego artykułu
Data nadesłania: 06-08-2024
Data ostatniej rewizji: 30-09-2024
Data akceptacji: 14-10-2024
Data publikacji online: 15-11-2024
Autor do korespondencji
Katarzyna Łukaszewska
Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Instytut Filozofii
i Socjologii, Szczęśliwicka 40, 02-353 Warszawa, Polska
Wychowanie w Rodzinie 2024;31(3)
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Cel. Artykuł jest poświęcony analizie regulacji prawnych oraz zobowiązań etycznych dotyczących opieki nad niesamodzielnym rodzicem potrzebującym wsparcia lub pomocy w codziennej egzystencji. Mimo że zapewnienie opieki potrzebującym członkom najbliższej
rodziny powinno być oczywistą reakcją każdej osoby, realizowaną w sposób nieformalny, znajduje ono także odzwierciedlenie w przepisach prawa. Kluczowa w tym zakresie jest regulacja art. 87 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którą „Rodzice i dzieci są obowiązani do wzajemnego szacunku i wspierania się”. Zobowiązanie to rozpatrywać można także z perspektywy wartości, niemniej jednak nawet wtedy etyczny charakter opieki pozostaje obarczony rozlicznymi dylematami. Celem artykułu jest pobudzenie świadomości społecznej przez zwrócenie uwagi zarówno na niejednoznaczności moralne związane z opieką, jak i na regulacje prawne w zakresie wspierania niesamodzielnych rodziców. Oba aspekty poparto stosownym odniesieniem do aktualnej sytuacji społecznej, w której problematyka starości, niesamodzielności czy opieki będą coraz częściej stanowiły element rozlicznych dyskusji czy prób szukania konkretnych rozwiązań. Metody i materiały. Analiza krytyczna danych i materiału bibliograficznego, oryginalny, twórczy, problemowy przegląd tematu. Wyniki i wnioski. Dzieci jako najbliżsi zstępni mają obowiązek zapewnienia pomocy rodzicom nie tylko w związku z chorobą lub niepełnosprawnością, lecz także w każdym
przypadku, gdy jej potrzebują w codziennej egzystencji. Orzekanie o etycznych zobowiązaniach nie jest zaś tak precyzyjne, ponieważ jesteśmy i będziemy postawieni wobec konieczności podejmowania decyzji o dużym stopniu problematyczności moralnej, której nieostrość generuje więcej pytań niż pozornie łatwych odpowiedzi.
REFERENCJE (46)
1.
Badora, S. (2008). Opieka w wymiarze kulturowym. W: E. Jundziłł, R. Pawłowska (red.), Pedagogika opiekuńcza: Przeszłość – teraźniejszość – przyszłość (ss. 107–137). Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.
2.
Błachnio, A. (2016). Starość w rodzinie: Opieka nad seniorem wyzwaniem dla dorosłego dziecka czy państwa? Wychowanie w Rodzinie, 13(1), 441–453. DOI: 10.23734/wwr20161.441.453.
3.
Bodio, J. (2021). Kurator dla osoby niepełnosprawnej a kurator dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo. Studia Iuridica Lublinensia, 30(4), 49–75. DOI: 10.17951/sil.2021.30.4.49-75.
4.
Czerniak-Swędzioł, J. (2024). Urlop opiekuńczy i zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej – (nie) trafione uprawnienia pracownicze? Monitor Prawa Pracy, 1, 14–19. DOI: 10.32027/MOPR.24.1.4.
5.
Deputat, J. (2017). Powinności dziecka wobec rodziców na podstawie kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. W: I. A. Jaroszewska, G. Ćwikliński (red.), Prawo Małżeńskie i jego relacje z innymi gałęziami prawa (ss. 8–17). Olsztyn: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski. Wydział Prawa i Administracji.
6.
Frąckowiak, R., Górna, R, Kopania, R., Krajewski, T., Lisowski, A., Sarna, M., Szochner-Siemińska, M. (2019). Ustawa o pomocy społecznej: Komentarz. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck, Legalis.
7.
Gajda, J. (2023). Komentarz do art. 176 k.r.o. W: K. Pietrzykowski (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy: Komentarz. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck, Legalis.
8.
Górnicka-Kalinowska, J. (2017). Moralne zobowiązania społeczeństwa wobec ludzi starszych. Zeszyty Naukowe KSW, 44, Seria C: Nauki Pedagogiczne, 16, 13–24.
9.
Gromek, K. (2020). Komentarz do art. 87 k.r.o. W: Kodeks rodzinny i opiekuńczy: Komentarz. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck, Legalis.
10.
Grześkowiak, A. (2012). Przedmowa. W: S. Hypś, Ochrona rodziny w polskim prawie karnym (ss. 9–11). Lublin: Wydawnictwo KUL.
11.
Ignaczewski, J., Kurman, M. (2022). Komentarz do art. 129 k.r.o. W: M. Karcz, M. Romańska, Alimenty: Komentarz. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck, Legalis.
12.
Jankowska, M. (2018). Kuratela nad osobą ubezwłasnowolnioną częściowo: Raport z badania aktowego. Warszawa: Instytut Wymiaru Sprawiedliwości. Pobrane z:
https://iws.gov.pl/wp-content/....
13.
Janowicz, A. (2019). Opiekunowie rodzinni: Wyzwania i możliwości wsparcia. Warszawa: CeDeWu.
14.
Jarczak, J. (2017). Etyczne rozważania nad starością. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, 251, Studia Technica, 10, 35–44. DOI: 10.24917/20815468.10.4.
15.
Kliszcz, J. (2019). Psychologia w zawodzie i w pracy opiekuna medycznego. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
16.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (1997). Dz. U. 1997.78.483 z późn. zm.
17.
Kotas-Turoboyska, S. (2021). Postępowania sądowe dotyczące opieki nad osobą ubezwłasnowolnioną całkowicie. Warszawa: Instytut Wymiaru Sprawiedliwości. Pobrane z:
https://iws.gov.pl/wp-content/....
18.
Krzyśko, B. (2022). Służebność mieszkania jako rodzaj służebności osobistej we współczesnym prawie polskim i prawie rzymskim. Ius et Administratio, 2(47), 5–21. DOI: 10.15584/iuseta.2022.2.1.
19.
Miś, L. (2000). Ery i fazy rozwoju w życiu człowieka dorosłego w ujęciu Daniela J. Levinsona. W: P. Socha (red.), Duchowy rozwój człowieka: Fazy życia, osobowość, wiara, religijność: Stadialne koncepcje rozwoju w ciągu życia (ss. 45–60). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
20.
Nałęcz, M. (2024). Komentarz do art. 173¹ k.p. W: W. Muszalski, K. Walczak (red.), Kodeks pracy: Komentarz. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck, Legalis.
21.
Olczak-Dąbrowska, D. (2014). Wybrane rodzaje kurateli w praktyce sądowej. Prawo w Działaniu: Sprawy Cywilne, 17, 89–143.
22.
Pawliczak, J. (2024). Komentarz do art. 135 k.r.o. W: M. Domański, J. Słyk, Kodeks rodzinny i opiekuńczy: Komentarz. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck, Legalis.
23.
Pietrzykowski, K. (2023). Komentarz do art. 87 k.r.o. W: K. Pietrzykowski (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy: Komentarz. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck, Legalis.
24.
Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 30 września 1977 r. (1977). III CRN 132/77, Legalis nr 20381.
25.
Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 12 maja 2011 r. (2011). III CSK 54/10, Legalis nr 440115.
26.
Radzisław, A., Tonder, R. (2022). Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa: Komentarz. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck, Legalis.
27.
Sylwestrzak, A. (2019). O klauzuli generalnej dobra rodziny. Studia Prawnoustrojowe, 45, 313–324. DOI: 10.31648/sp.5241.
28.
Szostakowska, K. (2021). Rodzinna opieka nad seniorem: Trudna lekcja życia. Warszawa: Wydawnictwo APS.
29.
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy. (1964). Dz. U. 2023. 2809.
30.
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny. (1964). Dz. U. 2023.1610 z późn. zm.
31.
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. (1974). Dz. U. 2023.1465.
32.
Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. (1999). Dz. U. 2023.2780.
33.
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. (2004). Dz. U. 2023.901 z późn. zm.
34.
Ustawa z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. (2023). Dz.U. 2023, poz. 641.
35.
Wierzbicka, J., Brukwicka, I., Kopański, Z., Rowiński, J., Furmanik, J. (2017). Wybrane aspekty procesu starzenia się człowieka. Journal of Clinical Healthcare, 2, 1–6.
36.
Winiarz, J. (1996). Prawo rodzinne. Warszawa: Wydawnictwa Prawnicze PWN.
37.
Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 20 lutego 1974 r. (1974). III CRN 388/73. Legalis, nr 17770.
38.
Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 5 maja 1998 r. (1998). I CKN 95/98. Legalis, nr 326745.
39.
Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 3 marca 1999 r. (1999). III CKN 826/98. Legalis, nr 188135.
40.
Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 20 stycznia 2000 r. (2000). I CKN 1187/99. Legalis, nr 56352.
41.
Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 26 lutego 2004 r. (2004). V CK 220/03. Legalis, nr 64230.
42.
Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 19 listopada 2020 r. (2020). II CSK 57/19. Legalis, nr 2499763.
43.
Wyrok Sądu Rejonowego w Łowiczu – III Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 3 listopada 2021 r. (2021). III RC 2/21. Legalis, nr 2634061.
44.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 1 grudnia 2022 r. (2022). II SA/Gl 896/22. Legalis, nr 2840417.
45.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 12 stycznia 2023 r. (2023). IV SA/Wr 427/22. Legalis, nr 2852486.
46.
Zarządzenie nr 610/2024 prezydenta Miasta Stołecznego Warszawy z 25 marca 2024 r. w sprawie ustalenia średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca w domach pomocy społecznej na terenie m.st. Warszawy w 2024 roku (2024). Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego, 2024.3585.