Bieżący numer
Online first
Archiwum
O czasopismie
Cele i zakres czasopisma
Wydawca i organ zarządzający
Zespół redakcyjny
Rada Naukowa
Kolegium Recenzentów
Indeksacja i współczynniki wpływu
Prawa autorskie i polityka otwartego dostępu
Źródła finansowania
Polityka prywatności
Dla autorów
Procedura publikacji
Procedura recenzowania
Wymogi redakcyjne
Etyka publikacji
Opłaty wydawnicze
Dom rodzinny dziecka robotniczego w Łodzi w okresie międzywojennym w świetle materiałów etnograficznych
1
Katedra Historii Wychowania i Pedeutologii, Wydział Nauk o Wychowaniu, Uniwersytet Łódzki,
ul. Pomorska 46/48, 91-408 Łódź, Polska
Data nadesłania: 30-05-2018
Data ostatniej rewizji: 06-12-2018
Data akceptacji: 06-12-2018
Data publikacji: 31-12-2018
Autor do korespondencji
Joanna Sosnowska
Katedra Historii Wychowania i Pedeutologii, Wydział Nauk o Wychowaniu, Uniwersytet Łódzki, ul. Pomorska 46/48, 91-408 Łódź, Polska
Katedra Historii Wychowania i Pedeutologii, Wydział Nauk o Wychowaniu, Uniwersytet Łódzki, ul. Pomorska 46/48, 91-408 Łódź, Polska
Wychowanie w Rodzinie 2018;18(2):101-135
SŁOWA KLUCZOWE
1918–1939dzieciństwo w Łodzi w okresie międzywojennymrodzina robotniczawychowanie dziecka w rodzinie robotniczej w okresie międzywojennymbadania etnograficzne w rekonstrukcji historycznej
STRESZCZENIE
Cel: Typowa łódzka rodzina robotnicza lat 1918–1939 to taka, w której dorośli i młodociani członkowie byli zatrudnieni w fabryce, nierzadko w jednym zakładzie. W codziennym rytmie robotniczego życia wartość nadrzędną stanowiła praca. Była
(w) jego centrum, bowiem „pracowano po to, aby żyć”. W Łodzi, gdzie podstawą gospodarki i głównym czynnikiem miastotwórczym był przemysł włókienniczy, okres międzywojenny okazał się szczególnie skomplikowany. Znamienną cechą łódzkiej gospodarki były wyraźne fazy ożywienia i rozkwitu, ale także zastój, powodujący, w latach kryzysów ekonomicznych, czasowe zaprzestanie produkcji, w najgorszym przypadku, upadłość przedsiębiorstwa, a dla rodziny – brak źródeł utrzymania. Celem badań była próba rekonstrukcji warunków życia dziecka robotniczego w Łodzi lat 1918–1939.
Metody: W badaniach wykorzystano materiał etnograficzny zgromadzony w łódzkim Archiwum Zbiorów Etnograficznych, pochodzący z badań nad kulturą ludności robotniczej Łodzi okresu międzywojennego, prowadzonych od połowy lat 70. XX wieku pod kierunkiem prof. Bronisławy Kopczyńskiej-Jaworskiej. W wywiadach narracyjnych (zapisanych i skatalogowanych), których udzielali dawni robotnicy fabryk włókienniczych znajduje się wiele odniesień do dzieciństwa przeżywanego między wojnami.
Wyniki: Sięgając do międzywojennej przeszłości zatrzymanej w pamięci dzieciństwa łódzkich robotnic i robotników, uwzględniono następujące aspekty: warunki bytowe rodziny (wyposażenie mieszkania, żywność, odzież), prace i obowiązki domowe (różne dla
dziewcząt i chłopców oraz dla starszego rodzeństwa), opieka nad dzieckiem (karmienie, czystość i higiena), wychowanie (zabawy, edukacja szkolna, nauka norm społecznych).
Wnioski: W okresie międzywojennym poziom materialny łódzkiej rodziny robotniczej wyznaczał stopień zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, a więc warunków mieszkaniowych, żywieniowych, dostępu do dóbr kultury czy spędzania wolnego czasu. Aktywność zawodowa rodziców (albo jej brak) implikowała sytuację życiową dziecka, jego codzienność, relacje z rodzicami i rodzeństwem, obowiązki domowe i szkolne.
REFERENCJE (61)
1.
Archiwum Zakładu Etnografii Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersy tetu Łódzkiego.
2.
Konkurs Folkloru Robotniczego Łodzi: sygn. B 1644 „Zwyczaje i obyczaje okresu Bożego Narodzenia w rodzinie robotniczej”.
3.
Konkurs Folkloru Robotniczego Łodzi: sygn. B 1645 „Jak robotnicy spędzali wolny czas”.
6.
Konkurs Folkloru Robotniczego Łodzi: sygn. B 1648 „Zwyczaje z okresu Bożego Narodzenia i innych świąt dorocznych”.
7.
„Sposoby zabawiania i usypiania małych dzieci w rodzinie robotniczej”; „Zabawy i gry dzieci i młodzieży robotniczej”: sygn. B 1652 „Gry i zabawy dzieci i młodzieży łódzkiej oraz spędzanie wolnego czasu”.
9.
Tematyka: Matka i dziecko w rodzinie robotniczej w okresie międzywojennym: sygn. B 1909; B 1910; B 1913; B 1914; B 1915; B 1916.
10.
Tematyka: Opieka, higiena, zdrowotność dziecka w rodzinie robotniczej: sygn. B 1896; B 1897; B 1898; B 1899; B 1900; B 1901; B 1902; B 1903; B 1904; B 1905; B 1906.
11.
Tematyka: Opieka nad dzieckiem, higiena ciała, zdrowotność w rodzinie robotniczej: sygn. B 1907.
12.
Bołdyrew A., Dziecko w rodzinie robotniczej w Królestwie Polskim na przełomie XIX. i XX w. Warunki życia i normy wychowania, „Wychowanie w Rodzinie”, t. VII (1/2013).
13.
Bołdyrew A., Wychowanie i socjalizacja dzieci i młodzieży w rodzinach robotniczych w Łodzi w okresie II Rzeczypospolitej, [w:] B. Kiereś, M. Gromek, K. Hryszan (red.), Rodzina – historia i współczesność, Wydawnictwo Episteme, Lublin 2018.
14.
Bujak J., Zabawki w Europie. Zarys dziejów – rozwój zainteresowań, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1988.
15.
Eliade M., Sacrum, Mit, Historia. Wybór esejów (wybór M. Czerwiński, tłum. A. Tatarkiewicz), PIW, Warszawa 1993.
16.
Gawin M., Bilet do nowoczesności. O kulturze polskiej w XIX/XX wieku, Fundacja Świętego Mikołaja, Warszawa 2014.
17.
Gross F., Proletariat i kultura. Warunki społeczne i gospodarcze kultury proletariatu, nakładem Związku Zawodowego Pracowników Kolejowych, Warszawa 1938.
18.
Janczak J., Ludność Łodzi przemysłowej 1820–1914, „Acta Universitatis Lodziensis, Folia Historica” 1982, t. 11.
19.
Janiak-Jasińska A., Sierakowska K., Szwarc A. (red.), A. Żarnowska, Kobieta i rodzina w przestrzeni wielkomiejskiej na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2013.
20.
Kabacińska K., Od grzechotki do... – słów kilka o zabawkach dziecięcych, „Studia Edukacyjne” 2010, nr 11.
21.
Kaliński J., Landau Z., Gospodarka Polski w XX wieku, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2003.
22.
Kałwa D., Rodzina i dom, [w:] A. Chwalba (red.), Obyczaje w Polsce. Od Średniowiecza do czasów współczesnych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
23.
Karpińska G.E., Kopczyńska-Jaworska B., Woźniak A., Pracować żeby żyć. Żyć żeby pracować, „Łódzkie Studia Etnograficzne” 1992, t. XXXI.
24.
Kaźmierska K., Wywiad narracyjny jako jedna z metod w badaniach biograficznych, „Przegląd Socjologiczny” 2004, t. 53.
25.
Kopczyńska-Jaworska B., Wychowanie dziecka robotniczego, „Etnografia Polska” 1991 t. XXXV.
26.
Kostrowicka I., Landau Z., Tomaszewski J., Historia gospodarcza Polski XIX i XX wieku, Książka i Wiedza, Warszawa 1975.
27.
Kowalski P., Kultura magiczna. Omen, przesąd, znaczenie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
28.
Krahelska H., Łódzki przemysł włókienniczy wobec ustawodawstwa pracy, nakładem Instytutu Gospodarstwa Społecznego, Warszawa 1927.
30.
Landau Z., Tomaszewski J., Wielki kryzys 1930–1935, Książka i Wiedza, Warszawa 1982.
31.
Lipiec W., Kultura i oświata w Łodzi w okresie międzywojennym, Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne RSW „Prasa”, Łódź 1973.
32.
Lipiński A., Pozostałości kultury tradycyjnej w łódzkich rodzinach robotniczych, „Łódzkie Studia Etnograficzne” 1965, t. VII.
34.
Margolis A., Gruźlica w Łodzi: studjum epidemjologiczno-statystyczne, Magistrat Miasta Łodzi, Łódź 1932.
35.
Marzyńska S., Działalność Towarzystwa Opieki nad Matką i Dzieckiem „Kropla Mleka” w Łodzi w ciągu lat 30-tu, „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi” 1935, nr 10.
36.
Mądrzakówna D., Dawne gry i zabawy łódzkich dzieci, „Łódzkie Studia Etnograficzne” 1965, t. VII.
37.
Michalska I., Życie łódzkich rodzin w czasach kryzysu ekonomicznego lat trzydziestych XX wieku w przekazie gazety „Ilustrowania Republika”, „Wychowanie w Rodzinie”, t. XIV (2/2016).
38.
Mierzecki W., Praca zarobkowa kobiet w środowisku robotniczym w Polsce międzywojennej, [w:] A. Żarnowska, A. Szwarc (red.), Kobieta i edukacja na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Zbiór studiów, cz. 2, Warszawa 1992.
39.
Mroczka L., Fenomen robotniczy Drugiej Rzeczypospolitej, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków 1987.
40.
Nowacki T., Rozwój świadomości społecznej u dzieci i młodzieży warstwy robotniczej Łodzi, Wydawnictwa Towarzystwa Polonistów R.P. Oddział w Łodzi, Łódź 1939.
41.
Rębowska A., Funkcje i typy domu w oczach architekta i socjologa, [w:] P. Łukasiewicz, A. Siciński (red.), Dom we współczesnej Polsce. Szkice, Wydawnictwo „Wiedza o kulturze”, Wrocław 1992.
43.
Rokuszewska-Pawełek A., Wywiad narracyjny jako źródło informacji, „Media – Kultura– Społeczeństwo” 2006, nr 1.
44.
Rosset E., Dur brzuszny w Łodzi w świetle danych statystycznych w latach 1919–1923, Zarząd Miejski w Łodzi, Łódź 1934.
46.
Rzepkowski A., Ludność miasta Łodzi w latach 1918–1939, Wydawnictwo Ibidem, Łódź 2008.
47.
Samsel A., Rodziny potrzebujące wsparcia w II Rzeczypospolitej – jakość życia, realizacja podstawowych funkcji, opieka społeczna, „Wychowanie w Rodzinie”, t. VII (1/2013).
48.
Siciński A., O idei domu i jego roli w Polsce, [w:] P. Łukasiewicz, A. Siciński (red.), Dom we współczesnej Polsce. Szkice, Wydawnictwo „Wiedza o kulturze”, Wrocław 1992.
49.
Skodlarski J., Matera R., Bariery rozwoju przemysłowego w Łodzi w okresie międzywojennym. Kluczowe aspekty instytucjonalne, ekonomiczne i społeczne, [w:] W. Mędrzecki, C. Leszczyńska (red.), Praca i społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej. Metamorfozy społeczne, t. 9, Instytut Historii PAN, Warszawa 2014.
50.
Sosnowska J., Instytucje wychowania przedszkolnego w wielokulturowej Łodzi w latach 1924–1939. Organizacja, zadania, formy działania, „Wychowanie w Rodzinie”, t. IX (1/2014).
51.
Sosnowska J., Problemy oświaty, wychowania i opieki nad dzieckiem na łamach „Dziennika Zarządu miasta Łodzi” (1919–1939), [w:] I. Michalska, G. Michalski (red.), Addenda do dziejów oświaty. Z badań nad prasą Drugiej Rzeczypospolitej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2013.
52.
Sosnowska J., Wydział Oświaty i Kultury Zarządu miasta Łodzi w upowszechnianiu edukacji dziecka w dwudziestoleciu międzywojennym, „Kultura i Wychowanie” 2013, nr 5.
54.
Supady J., Działalność łódzkiej Kropli Mleka w latach 1904–1939, „Przegląd Pediatryczny” 1981, nr 6.
55.
Szczepańska B., Działalność łódzkiego samorządu miejskiego w dziedzinie oświaty powszechnej i pozaszkolnej w latach 1919–1939, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2002.
56.
Warunki życia robotniczego w Warszawie, Łodzi i Zagłębiu Dąbrowskiem w świetle ankiet 1927 roku, Drukarnia „Rola” J. Buriana, Warszawa 1929.
57.
Zimowe rozrywki w miejskich parkach, „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi” 1932, nr 52.
58.
Żarnowska A., Między kulturą ludową a drobnomieszczańską. Narodziny kultury robotniczej na ziemiach polskich na przełomie XIX i XX wieku, „Kwartalnik Historyczny” 1985, nr 3.
59.
Żarnowski J., Nowe spojrzenie na społeczeństwo Polski międzywojennej, [w:] W. Mędrzecki, J. Żarnowski (red.), Społeczeństwo międzywojenne: nowe spojrzenie. Metamorfozy społeczne, t. 10, Instytut Historii PAN, Warszawa 2015.
60.
Żarnowski J., Robotnicy polscy a Kościół katolicki, [w:] A. Żarnowska (red.), Wokół tradycji i kultury robotniczej w Polsce, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1986.
61.
Żołądź-Strzelczyk D., Kabacińska K. (red.), Dawne i współczesne zabawki dziecięce, Wydawnictwo Rys, Poznań 2010.
Udostępnij
© 2006-2024 Journal hosting platform by Bentus
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
