Gotowość do agresji interpersonalnej w interakcyjnej perspektywie ryzyka i protekcji
 
Więcej
Ukryj
1
Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego, ul. J.W. Dawida 1, 50-527 Wrocław, Polska
 
 
Data nadesłania: 02-10-2018
 
 
Data ostatniej rewizji: 06-12-2018
 
 
Data akceptacji: 06-12-2018
 
 
Data publikacji: 31-12-2018
 
 
Autor do korespondencji
Piotr Kwiatkowski   

Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego, ul. J.W. Dawida 1, 50-527 Wrocław, Polska
 
 
Wychowanie w Rodzinie 2018;18(2):339-360
 
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Cel: W części teoretycznej zdefiniowano i określono formy agresji oraz wskazano teorie wyjaśniające gotowość do zachowań agresywnych. Wyznaczono ramy poszukiwań badawczych, wprowadzając pojęcie czynników ryzyka i czynników protekcyjnych oraz wskazując dwa modele działania czynników protekcyjnych (równoważenie ryzyka i redukowanie ryzyka). Metody: W części metodologicznej wyszczególniono zadanie badawcze w postaci zweryfikowania obu modeli protekcji. Wskazano zmienne niezależne w obszarach ryzyka (deficyt samokontroli, problemy eksternalizacyjne, potrzebę silnych wrażeń i poziom frustracji) oraz protekcji (więź z rodzicami, kontrolę rodzicielską i ogólną ocenę jakości wychowania w rodzinie generacyjnej) oraz zmienną zależną w postaci indeksu gotowości behawioralnej do zachowań agresywnych (zsumowane wskaźniki postawy, normy subiektywnej i agresywnych zachowań w przeszłości). Próbę stanowiło 229 uczniów szkół średnich z województwa opolskiego i śląskiego. Wykorzystano pięć technik analizy danych: analizę korelacji, analizę czynnikową, analizę rzetelności wykorzystanych skal pomiarowych, analizę regresji wielokrotnej i czynnikową analizę regresji. Wyniki: Analizy czynnikowe uzasadniły powiązanie czynników ryzyka i czynników protekcji w dwa zbiorcze indeksy ryzyka i protekcji. Analizy regresji (wielokrotnej i czynnikowej) pozwoliły skonfrontować oba modele (równoważenia i redukowania ryzyka) z danymi z próby. Badania nie dały podstaw do weryfikacji słuszności żadnego z wyżej wymienionych modeli. Model równoważenia ryzyka nie uzyskał potwierdzenia, ponieważ czynniki protekcyjne nie wykazały predyktywności względem gotowości behawioralnej do agresji. Model redukowania ryzyka nie uzyskał potwierdzenia, ponieważ wysoka wartość czynników protekcyjnych nie prowadziła do obniżenia gotowości do agresji u osób obciążonych wysoką wartością indeksu ryzyka. Obraz istotnej zależności interkacyjnej był bardziej złożony – ujawniono, że wysoka wartość indeksu protekcji prowadzi do ekstremalnie niskiej gotowości do agresji u osób nie obciążonych oraz do ekstremalnie wysokiej gotowości do agresji u osób obciążonych wysoką wartością indeksu ryzyka agresji. Wnioski: Wysoka funkcjonalność rodziny generacyjnej nie wyklucza skłonności do agresji, a w pewnych okolicznościach w postaci wysokiego nasilenia indywidualnych predyspozycji do agresji może nawet zwiększać ryzyko, co może stanowić istotny problem z punktu widzenia prewencji i wskazanie do poszukiwania specyficznych rozwiązań w tym zakresie.
REFERENCJE (49)
1.
Agnew R., Building on the foundation of General Strain Theory: Specifying the types of strain most likely to lead to crime and delinquency, „Journal of Research in Crime and Delinquency” 2001, nr 38(4).
 
2.
Ajzen I., The theory of planned behavior, „Organizational Behavior and Human Decision Processes” 1991, nr 50.
 
3.
Achenbach T.M., Ivanova M.Y., Rescorla L.A., Turner L.V., Althoff R.R. Internalizing/externalizing problems: Review and recommendations for clinical and research applications, „Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry” 2016, nr 55(8).
 
4.
Baumrind D., Effective parenting during the early adolescent transition, [w:] P.A. Cowan i M. Hetherington (red.), Family transitions, Erlbaum, Hillsdale 1991.
 
5.
Baumrind D., Current patterns of parental authority, „Developmental Psychology Monographs” 1971, nr 4.
 
6.
Black K. i Lobo M., A conceptual review of family resilience factors, „Journal of Family Nursing” 2008, nr 14(1).
 
7.
Buker H., Formation of self-control: Gottfredson and Hirschi’s general theory of crime and beyond, „Aggression and Violent Behavior” 2011, nr 16(3).
 
8.
Cloninger C.R., Svrakic D.M. i Przybeck T.R.C., A psychobiological model of temperament and character, „Archives of General Psychiatry” 1993, nr 50.
 
9.
Crick N.R., Dodge, K.A., A review and reformulation of social information-processing mechanisms in children’s social adjustment, „Psychological Bulletin” 1994, nr 115(1).
 
10.
Czapów C., Wychowanie resocjalizujące, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1978.
 
11.
Czapów C., Jedlewski S., Pedagogika resocjalizacyjna, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1971.
 
12.
Daitzman R., Zuckerman M., Disinhibitory sensation seeking, personality and gonadal hormones, „Personality and Individual Differences” 1980, nr 1(2).
 
13.
Fishbein M., Ajzen I., Belief, attitude, intention and behavior: An introduction to theory and research, Addison–Wesley, Reading 1975.
 
14.
Garmezy N., Masten A.S., Tellegen A., The study of stress and competence in children: a building block for developmental psychopathology, „Child Development” 1984, nr 55.
 
15.
Gerrard M., Gibbons F.X., Houlihan A.E., Stock M.L., Pomery E.A., A dual process approach to health risk decision making: The prototype willingness model. „Developmental Review” 2008, nr 28.
 
16.
Gottfredson M.R., Hirschi T., A general theory of crime, Stanford University Press, Stanford 1990.
 
17.
Grasmick H.G., Tittle C.R., Bursik R.J., Arneklev B.J., Testing the core empirical implications of Gottfredson and Hirschi’s general theory of crime, „Journal of Research in Crime and Delinquency” 1993, nr 30(1).
 
18.
Henry C.S., Sheffield Morris A., Harrist A.W., Family resilience: Moving into the third wave, „Family Relations” 2015, nr 64(1).
 
19.
Hirschi T., Causes of delinquency, University of California Press, Berkeley 1969.
 
20.
Hoyle R.H., Stephenson M.T., Palmgreen P., Lorch E.P., Donohew R.L., Reliability and validity of a brief measure of sensation seeking, „Personality and Individual Differences” 2002, nr 32(3).
 
21.
Horvath P., Zuckerman M., Sensation seeking, risk appraisal, and risky behaviour, „Personality and individual differences” 1993, nr 14(1).
 
22.
Kirisci L., Tarter R.E., Reynolds M., Vanyukov M., Individual differences in childhood neurobehavior disinhibition predict decision to desist substance use during adolescence and substance use disorder in young adulthood: A prospective study, „Addictive Behaviors” 2006, nr 31.
 
23.
Kumpfer K.L., Alvarado R., Family-strengthening approaches for the prevention of youth problem behaviors, „American Psychologist” 2003, nr 58(6–7).
 
24.
Kumpfer K.L., Alvarado R. i Whiteside H.O., Family-based interventions for substance use and misuse prevention, „Substance Use & Misuse” 2003, nr 38(11–13).
 
25.
Kumpfer K.L., Molgaard V., Spoth R., The Strengthening Families Program for the prevention of delinquency and drug use, „Preventing childhood disorders, substance abuse, and delinquency” 1996, nr 3.
 
26.
Kumpfer K.L., Turner C.W., The social ecology model of adolescent substance abuse: Implications for prevention, „International Journal of the Addiction” 1990–1991, nr 25(4A).
 
27.
Kwiatkowski P., Rodzinne i temperamentalne uwarunkowania zachowań problemowych młodzieży, [w:] A. Kamiński i M. Dobijański (red.), Uzależnienia jako wyzwanie dla współczesnego pedagoga resocjalizacyjnego, Ogólnopolskie Stowarzyszenie Pracowników Resocjalizacji i Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego, Warszawa 2018.
 
28.
Kwiatkowski P., Teoretyczne konteksty profilaktyki niedostosowania społecznego, Oficyna ATUT, Wrocław 2016.
 
29.
Kwiatkowski P., Resiliencja rodziny jako źródło pozytywnej adaptacji młodzieży, „Wychowanie w Rodzinie”, t. XIII (1/2016).
 
30.
Kwiatkowski P., Jurczyk-Romanowska E., Funkcjonalność wychowawcza rodziny a ryzykowna aktywność młodzieży w Internecie, „Wychowanie w Rodzinie”, t. XVIII (2/2018) [w tym tomie].
 
31.
Lemerise E.A., Arsenio W.F., An integrated model of emotion processes and cognition in social information processing, „Child Development” 2000, nr 71(1).
 
32.
Masten A.S., Monn A.R., Child and family resilience: A call for integrated science, practice, and professional training, „Family Relations” 2015, nr 64(1).
 
33.
Moeller S.B., The metacognitive anger processing (MAP) scale: Preliminary testing, „Behavioural and Cognitive Psychotherapy” 2016, nr 44(4).
 
34.
Olson D., FACES IV and the circumplex model: Validation study, „Journal of Marital and Family Therapy” 2011, nr 37(1).
 
35.
Ostaszewski, K., Zachowania ryzykowne młodzieży w perspektywie mechanizmów resilience, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 2014.
 
36.
Ostaszewski, K., Podstawy teoretyczne profilaktyki zachowań problemowych młodzieży, [w:] M. Deptuła (red.), Diagnostyka, profilaktyka i socjoterapia w teorii i praktyce pedagogicznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2005.
 
37.
Ostaszewski K., Czynniki ryzyka i czynniki chroniące w zachowaniach ryzykownych dzieci i młodzieży, [w:] Czynniki chroniące młodzież 15-letnią przed podejmowaniem zachowań ryzykownych. Raport z badań HBSC 2006, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2006.
 
38.
Patrick C.J., Fowles D.C., Krueger R.F., Triarchic conceptualization of psychopathy: Developmental origins of disinhibition, boldness, and meanness, „Development and Psychopathology” 2009, nr 21(3).
 
39.
Pospiszyl K., Psychopatia, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1985.
 
40.
Reykowski J., Kochańska G., Szkice z teorii osobowości, Wiedza Powszechna, Warszawa 1980.
 
41.
Steinberg L., Risk taking in adolescence new perspectives from brain and behavioral science, „Current Directions in Psychological Science” 2007, nr 16(2).
 
42.
Steinberg L., A social neuroscience perspective on adolescent risk-taking. „Developmental Review” 2008, nr 28(1).
 
43.
Steinberg L., Elmen J.D., Mounts N.S., Authoritative parenting, psychosocial maturity, and academic success among adolescents, „Child Development” 1989, nr 60(6).
 
44.
Tarter R.E., Kirisci L., Mezzich A., Cornelius J.R., Pajer K., Vanyukov M., Gardner W., Blackson T., Clark D., Neurobehavioral disinhibition in childhood predicts early age at onset of substance use disorder, „American Journal of Psychiatry” 2003, nr 160(6).
 
45.
Walsh F., Family resilience: A developmental systems framework, „European Journal of Developmental Psychology” 2016, nr 13(3).
 
46.
Walsh F., Family resilience: A framework for clinical practice, „Family Process” 2003, nr 42(1).
 
47.
Walters G., Criminal belief systems: An integrated-interactive theory of lifestyles. Greenwood Publishing Group, Westport 2002.
 
48.
Zuckerman M., Sensation seeking: A comparative approach to a human trait, „Behavioral and brain sciences” 1984, nr 7(3).
 
49.
Zuckerman M., P-Impulsive sensation seeking and its behavioral, psychophysiological and biochemical correlates, „Neuropsychobiology” 1993, nr 28.
 
Deklaracja dostępności
 
eISSN:2300-5866
ISSN:2082-9019
Journals System - logo
Scroll to top