Pojemność generatywnego skryptu w tzw. sadze mazurskiej Małgorzaty Kalicińskiej
 
 
Więcej
Ukryj
1
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Wydział Humanistyczny, Instytut Literaturoznawstwa i Językoznawstwa, Żeromskiego 5, 25-369 Kielce, Polska
 
 
Data nadesłania: 03-01-2023
 
 
Data ostatniej rewizji: 04-05-2023
 
 
Data akceptacji: 04-05-2023
 
 
Data publikacji: 10-11-2023
 
 
Autor do korespondencji
Marta Bolińska   

Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Wydział Humanistyczny, Instytut Literaturoznawstwa i Językoznawstwa, Żeromskiego 5, 25-369 Kielce
 
 
Wychowanie w Rodzinie 2023;30(1):33-51
 
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Wprowadzenie. Od początku XXI wieku zarówno w przestrzeni społecznej (publicznej), jak i w literaturze najnowszej zainteresowanie potrzebami osób w jesieni życia przeżywa renesans. Wyrazem tego jest m.in. generatywność (życiodajność) rozumiana przede wszystkim jako troska o przyszłe pokolenia (nierzadko stanowi też formę opieki nad sobą i przyszłością osób w otoczeniu). Jednym z przejawów generatywności jest uaktywnienie tzw. skryptu generatywnego w narracji. Przykład tak skonstruowanej opowieści spotykamy m.in. w trylogii Małgorzaty Kalicińskiej (Dom nad rozlewiskiem, 2006; Powroty nad rozlewiskiem, 2007; Miłość nad rozlewiskiem, 2008). Postacią, w kreacji której skrypt generatywny ma niebagatelne znaczenie, jest Barbara, matka Małgorzaty. Cel. Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie kategorii generatywności w literaturze współczesnej, zwłaszcza tej o charakterze sagi rodzinnej. Szczególnie wyraźnie zostaną zaakcentowane teoretyczne i praktyczne aspekty wdrażania generatywności w proces narracji osoby w jesieni życia. Tekst jest także zachętą do regularnego prowadzenia badań na temat zjawiska generatywności w literaturze, których na polskim gruncie wciąż brakuje. Wyniki. Artykuł unaocznia, że tzw. zjawisko generatywności podejmowane jest na wiele sposobów. Ujawnia się ono m.in. w procesie narracji prowadzonej z perspektywy osób z doświadczeniem życiowym, które zostały dotknięte syndromem Gauguina. Trzy bohaterki opowieści znad rozlewiska (Bronisława, Barbara, Małgorzata) dzielą się swymi przeżyciami, obserwacjami, przemyśleniami (uaktywniając skrypt generatywny), okazując m.in. troskę o rodzinę i sąsiadów, ale też wskazują, jakie znaczenie (i konsekwencje) ma umiejętne opiekowanie się sobą i podążanie za własnymi potrzebami.
 
REFERENCJE (42)
1.
Assmann, J. (2009). Przestrzenie pamięci: Formy i przemiany pamięci kulturowej. W: M. Saryusz-Wolska (red.), Pamięć zbiorowa i kulturowa: Współczesna perspektywa niemiecka (ss. 101-142). Kraków: Universitas.
 
2.
Bee, H. (2004). Psychologia rozwoju człowieka. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
 
3.
Biel, K. (2017). Generatywność i jej przejawy w readaptacji społecznej skazanych. Forum Pedagogiczne, 7(1), 49-59. DOI: 10.21697/fp.2017.1.05.
 
4.
Bokus, B. (2001). Z analiz linii i pola narracji: O pejzażu świadomości w opowiadaniach dziecięcych. W: B. Owczarek, Z. Mitosek, W. Grajewski (red.), Praktyki opowiadania (ss. 63-85). Kraków: Universitas.
 
5.
Bolecki, W. (1986). „Sylwy współczesne: Problem konstrukcji tekstu", Ryszard Nycz, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1984 [recenzja]. Pamiętnik Literacki: Czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej, 77(3), 356-371.
 
6.
Bolińska, M. (2017). Wokół skryptu generatywnego: Obraz osoby starszej w pisarstwie Doroty Terakowskiej. Studia Socialia Cracoviensia, 9 (2), 211-219. DOI: 10.15633/ssc.2465.
 
7.
Brzezińska, A.I., Appelt, K., Ziółkowska, B. (2008). Psychologia rozwoju człowieka. W: J. Strelau, D. Doliński (red.), Psychologia: Podręcznik akademicki (t. 2, ss. 95-292). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
 
8.
Cierpka, A. (2008). Narracyjna tożsamość jednostki a funkcjonowanie systemu rodzinnego. W: B. Janusz, K. Gdowska, B. de Barbaro (red.), Narracja: Teoria i praktyka (ss. 379-396). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
 
9.
Erikson, E. (1950). Childhood and society [Dzieciństwo i społeczeństwo]. New York: Norton.
 
10.
Erikson, E. (1968). Identity: Youth and crisis [Tożsamość: Młodzież i kryzys]. New York: Norton.
 
11.
Erikson, E. (2004). Tożsamość a cykl życia. Poznań: Zysk i S-ka.
 
12.
Hermans, H. J. M. (2008). Polifonia umysłu: Wielogłosowe i dialogowe Ja. W: J. Rowan, M. Cooper (red.), Jekyll i Hyde: Wielorakie Ja we współczesnym świecie (ss. 115-138). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
 
13.
Julkowska, V. (2018). Historie rodzinne: Narracje, narratorzy, interpretacje. Poznań-Bydgoszcz: IH UAM – Oficyna Wydawnicza Epigram.
 
14.
Kalicińska, M. (2008a). Miłość nad rozlewiskiem. Poznań: Zysk i S-ka.
 
15.
Kalicińska, M. (2008b). Powroty nad rozlewiskiem. Poznań: Zysk i S-ka.
 
16.
Kalicińska, M. (2006). Dom nad rozlewiskiem. Poznań: Zysk i S-ka.
 
17.
Kalicińska, M. Portfolio. Wydawnictwo Zysk i S-ka. Pobrane 29.12.2022 z: http://www.kalicinska.pl/file/....
 
18.
Majk, D. (2021). Podróż nad rozlewisko: Wpływ regionu na życie bohaterek „Trylogii mazurskiej” Małgorzaty Kalicińskiej. W: E. Chodźko ,J. Kozłowska (red.), Wędrówka w czasie i przestrzeni: Literackie rozważania naukowe (ss. 37-46). Lublin: Wydawnictwo Naukowe Tygiel sp. z o.o.
 
19.
Marecki, Z. (2017). Nowy sentymentalizm: Światopogląd i poetyka polskiej powieści dla kobiet. Praca doktorska napisana pod kierunkiem dra hab. D. Kalinowskiego, prof. AP w Słupsku. Słupsk: Akademia Pomorska. Pobrane 29.11.2023 z: http://bibliotekacyfrowa.eu/dl....
 
20.
Marecki, Z. (2014a). Między bajkoromansem a sagą: Problemy gatunkowe współczesnych „czytadeł” dla kobiet w Polsce. W: J. Chłosta-Zielonka, Z. Chojnowski (red.), Literatura na progu XXI wieku (ss. 275-286). Olsztyn: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski.
 
21.
Marecki, Z. (2014b). Modele wiejsko-prowincjonalnej arkadii i jej funkcje we współczesnej polskiej powieści dla kobiet. Świat Tekstów: Rocznik Słupski, 12, 57-71.
 
22.
Martuszewska, A. (1997). "Ta trzecia": Problemy literatury popularnej. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
 
23.
McAdams, D. P. (2001). The person: An integrated introduction to personality psychology [Osoba: Zintegrowane wprowadzenie do psychologii osobowości]. Fort Worth: Harcourt College Publishers.
 
24.
McAdams, P. D., Aubin, E. de St., Logan, R.L. (1993). Generativity among young, midlife, and older adults [Generatywność wśród młodych, w średnim wieku i starszych dorosłych]. Psychology and Aging, 8, 221-230. DOI: 10.1037/0882-7974.8.2.221.
 
25.
McAdams, D. P., Aubin, E. de St. (1992). A theory of generativity and its assessment through self-report, behavioral acts, and narrative themes in autobiography [Teoria generatywności i jej ocena poprzez samoopis, akty behawioralne i wątki narracyjne w autobiografii]. Journal of Personality and Social Psychology, 62(6), 1003-1015. DOI: 10.1037/0022-3514.62.6.1003.
 
26.
McNeill, F., Maruna, S. (2008). Giving up and not giving back: Desistance, generativity and social work with offenders [Poddawać się i nie oddawać: Opór, generatywność i społeczna praca z przestępcami]. W: G. McIvor, P. Raynor (red.), Developments in social work with offenders (ss. 224-239). London: Jessica Kingsley Publishers.
 
27.
Mitosek, Z. (2001). Rodzina w opowiadaniu, opowiadanie w rodzinie. W: B. Owczarek, Z. Mitosek, W. Grajewski (red.), Praktyki opowiadania (ss. 175-193). Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.
 
28.
Nycz, R. (1984). Sylwy współczesne: Problem konstrukcji tekstu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
 
29.
Olbrycht, K. (2010). Czy i jak uczyć dziecko radości? Zeszyty Karmelitańskie, 2, 27-33.
 
30.
Oleś, P. (2011). Psychologia człowieka dorosłego: Ciągłość, zmiana, integracja. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
 
31.
Oleś, P., Kłosok-Ścibich, M. (2009). Syndrom Gauguina – zmiana tożsamości czy mit? Psychologia Rozwojowa, 14(1), 9-25.
 
32.
Poczykowski, R. (2010). Lokalny wymiar pamięci: Pamięć zbiorowa i jej przemiany w północno-wschodniej Polsce. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
 
33.
Sławiński, J. (red.) (1988). Słownik terminów literackich. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum.
 
34.
Steuden, S. (2011). Psychologia starzenia się i starości. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
 
35.
Syska, K. (2010). Sentymentalność dziś: Idylliczna, elegijna i komiczna. Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis, 5, 123-132.
 
36.
Tokarska, U. (2008). Wybrane strategie wykorzystania tekstów literackich w narracyjnych oddziaływaniach profilaktycznych. W: B. Janusz, K. Gdowska, B. de Barbaro (red.), Narracja: Teoria i praktyka (ss. 471-500). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
 
37.
Traba, R. (2008). Czym jest pamięć kulturowa. W: J. Assmann (red.), Pamięć kulturowa: Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych (ss. 13-14). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
 
38.
Trempała, J. (red.) (2011). Psychologia rozwoju człowieka: Podręcznik akademicki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
 
39.
Trzebiński, J. (2001). Narracja jako sposób rozumienia świata. W: B. Owczarek, Z. Mitosek, W. Grajewski (red.), Praktyki opowiadania (ss. 87-126). Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych "Universitas".
 
40.
Witkowski, L. (2009). Rozwój i tożsamość w cyklu życia: Studium koncepcji Erika H. Eriksona. Łódź: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Edukacji Zdrowotnej.
 
41.
Wołk, M. (2001). Opowiadanie i narracja w prozie pierwszoosobowej. W: B. Owczarek, Z. Mitosek, W. Grajewski (red.), Praktyki opowiadania (ss. 45-61). Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych "Universitas".
 
42.
Zatora, A. (2022). Saga rodzinna w literaturze polskiej XXI wieku: Konwencja czy kontestacja?. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
 
eISSN:2300-5866
ISSN:2082-9019
Journals System - logo
Scroll to top