Bieżący numer
Online first
Archiwum
O czasopismie
Cele i zakres czasopisma
Wydawca i organ zarządzający
Zespół redakcyjny
Rada Naukowa
Kolegium Recenzentów
Indeksacja i współczynniki wpływu
Prawa autorskie i polityka otwartego dostępu
Źródła finansowania
Polityka prywatności
Dla autorów
Procedura publikacji
Procedura recenzowania
Wymogi redakcyjne
Etyka publikacji
Opłaty wydawnicze
Społeczna inkluzja w strefie interpersonalnej dorosłych kobiet z lekką niepełnosprawnością intelektualną
na przykładzie relacji z małżonkiem/partnerem, rodzicami oraz rodzeństwem
1
Uniwersytet Zielonogórski, Wydział Nauk Społecznych, Instytut Pedagogiki, Licealna 9, 65-417 Zielona Góra, Polska
Data nadesłania: 30-08-2023
Data ostatniej rewizji: 10-11-2023
Data akceptacji: 10-11-2023
Data publikacji: 12-12-2023
Autor do korespondencji
Jarosław Bąbka
Uniwersytet Zielonogórski, Wydział Nauk Społecznych, Instytut Pedagogiki, Licealna 9, 65-417 Zielona Góra, Polska
Uniwersytet Zielonogórski, Wydział Nauk Społecznych, Instytut Pedagogiki, Licealna 9, 65-417 Zielona Góra, Polska
Wychowanie w Rodzinie 2023;30(2):235-260
SŁOWA KLUCZOWE
inkluzja społecznaniepełnosprawność intelektualna w stopniu lekkimrelacje interpersonalnewczesna dorosłośćkobieta
STRESZCZENIE
Cel. Celem artykułu jest opisanie przejawów społecznej inkluzji dorosłych kobiet z lekką niepełnosprawnością intelektualną w strefie interpersonalnej. Metody. Badania zrealizowano z wykorzystaniem metody wywiadu pogłębionego. W badaniach wzięło udział 11 kobiet w wieku pomiędzy 23. a 37. rokiem życia, którym w okresie szkolnym wydano orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego ze względu na niepełnosprawność intelektualną w stopniu lekkim. Uzyskane wyniki badań opracowano zgodnie z założeniami perspektywy fenomenograficznej. Wyniki. Badane kobiety z lekką niepełnosprawnością intelektualną funkcjonują w intymnych relacjach małżeńskich oraz kohabitacyjnych. Odnotowano dwa typy relacji interpersonalnych z rodzicami. Jeden charakteryzuje się partnerstwem, poszanowaniem
podmiotowości rodziców oraz ich dorosłych dzieci. Drugi zaś dotyczy trudnych relacji z rodzicami, będących wynikiem zaniedbań oraz braku wsparcia we wcześniejszych okresach życia badanych kobiet. Typy relacji z rodzeństwem zaś łączy więziotwórcza funkcja, a różni częstotliwość spotkań oraz ich bezpośredni lub pośredni charakter. Wnioski. Niepełnosprawność intelektualna lekkiego stopnia w przypadku badanych kobiet nie stanowi czynnika ograniczającego społeczną inkluzję w strefie interpersonalnej. Relacje interpersonalne badanych kobiet z członkami najbliższej rodziny mają znaczenie dla ich poczucia wartości, bezpieczeństwa, więzi rodzinnych oraz szacunku, jakim są obdarzane
w społeczności lokalnej.
REFERENCJE (61)
1.
Adler, R.B., Rosenfeld, L.B., Proctor, R.F. (2011). Relacje interpersonalne: Proces porozumiewania się. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
2.
Argyle, M. (2002). Psychologia stosunków międzyludzkich. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
3.
Bartnikowska, U., Chyła, A., Ćwirynkało, K. (2014). Kobiety z niepełnosprawnością intelektualną w roli matki – perspektywa zagrożeń = The difficulties of women with intellectual disabilities on the way to keep custody of their children and fulfill the roles of mothers. Niepełnosprawność, 13, 40–53.
4.
Bąbka, J. (2020). Style życia jako kategorie opisu realizacji zadań rozwojowych przez dorosłe osoby z lekką niepełnosprawnością intelektualną. Wychowanie w Rodzinie, 22(1), 205–226. DOI: 10.34616/wwr.2020.1.205.226.
5.
Begum, G., Blacher, J. (2011). The sibling relationship of adolescents with and without intellectual disabilities [Relacje rodzeństwa młodzieży bez niepełnosprawności intelektualnej i z nią]. Journal Research in Developmental Disabilities, 32(5), 1580–1588. DOI: 10.1016/j.ridd.2011.01.056.
6.
Borkowski, J. (2003). Podstawy psychologii społecznej. Warszawa: Wydawnictwo Elipsa.
7.
Broda-Wysocki, P. (2012). Wykluczenie i inkluzja społeczna: Paradygmaty i próby definicji. Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych.
8.
Canevello, A., Crocker, J. (2010). Creating good relationships: Responsiveness, relationship quality, and interpersonal goals [Tworzenie dobrych relacji: Szybkość reakcji, jakość relacji i cele interpersonalne]. Journal of Personality and Social Psychology, 99(1), 78–106. DOI: 10.1037/a0018186.
9.
Chase, J., McGill, P. (2019). The sibling’s perspective: Experiences of having a brother or sister with an intellectual disability and behaviour described as challenging [Perspektywa rodzeństwa: Doświadczenia związane z posiadaniem brata lub siostry z niepełnosprawnością intelektualną]. Tizard Learning Disability Review, 24(3), 138–146. DOI: 10.1108/TLDR-11-2018-0032.
10.
Coleman, J. S. (1988). Social capital in the creation of human capital [Kapitał społeczny w kreowaniu kapitału ludzkiego]. The American Journal of Sociology, 94, 95–120.
11.
Commission of the European Communities (2000). Social Policy Agenda: Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the Economic and Social Committee and the Committee of the Regions [Agenda polityki społecznej: Komunikat Komisji do Rady Parlamentu Europejskiego, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów]. Pobrane 13.02.2024 z: https://eur-lex.europa.eu/proc....
12.
Ćwirynkało, K. (2018). Kobiecość z perspektywy kobiet z niepełnosprawnością intelektualną – raport z badań fokusowych. Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej, 32, 293–303. DOI: 10.4467/25439561.NP.18.073.10473.
13.
Ćwirynkało, K. (2020). Realizowanie się w rolach przez kobiety z niepełnosprawnością intelektualną: Raport z badań fokusowych. Niepełnosprawność: Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 38, 155–169.
14.
Ćwirynkało, K. (2021). Niepełnosprawność intelektualna mężczyzn jako cecha niedostrzegana, nieistotna, negowana lub nadawana przez innych – perspektywa partnerek. Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 41, 182–197.
15.
Ćwirynkało, K., Włodarczyk-Dudka, M., Arciszewska, A. (2015). Postawy rodziców wobec dzieci z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego. Przegląd Badań Edukacyjnych, 21(2), 35–59. DOI: 10.12775/PBE.2015.047.
16.
Ditchman, N., Werner, S., Kosyluk, K., Jones, N., Elg, B., Corrigan, P. W. (2013). Stigma and intellectual disability: Potential application of mental illness research [Piętno i niepełnosprawność intelektualna: Potencjalne zastosowanie badań nad chorobami psychicznymi]. Rehabilitation Psychology, 58(2), 206–216. DOI: 10.1037/a0032466.
17.
Gajdzica, Z. (2004). Status rodzinny i zawodowy osób z lekkim upośledzeniem umysłowym na tle zmiany społecznej. W: Z. Janiszewska-Nieścioruk (red.), Człowiek z niepełnosprawnością intelektualną: Praca zbiorowa: T. 2, Wybrane problemy społecznego funkcjonowania oraz rehabilitacji osób z niepełnosprawnością intelektualną (ss. 37–48). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
18.
Gajdzica, Z. (2017). Dorosłość osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim. W: M. Bełza, Z. Gajdzica, D. Prysak, (Nie)łatwe drogi wchodzenia w dorosłość przez osoby z niepełnosprawnością (ss. 91–150). Cieszyn: Wydawnictwo Arka.
19.
Gilmore, L., Cuskelly, M. (2014). Vulnerability to loneliness in people with intellectual disability: An explanatory model [Osamotnienie u osób z niepełnosprawnością intelektualną: Model wyjaśniający]. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 11(3), 192–199. DOI: 10.1111/jppi.12089.
20.
Grütz, M. (2007). Trzy historie o miłości rehabilitującej: Partnerstwo, małżeństwo i rodzicielstwo w życiu niepełnosprawnych intelektualnie mieszkańców domu pomocy społecznej. W: Cz. Kosakowski, A. Krause, A. Żyta (red.), Osoba z niepełnosprawnością w systemie rehabilitacji, edukacji i wsparcia społecznego (ss. 411–418). Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
21.
Havighurst, R.J. (1982). Developmental tasks and education [Zadania rozwojowe i edukacja]. New York – London: Longman.
22.
Hazarika, M., Das, S., Choudhury, S. (2017). Parents’ attitude towards children and adolescents with intellectual developmental disorder [Postawa rodziców wobec dzieci z zaburzeniami intelektualnymi]. International Journal of Child Development and Mental Health, 5(1), 11–21.
23.
Jerg, J.V. (2013). Inklusion von anfang an: Entgrenzungen als herausforderung für eine inklusive gestaltung von kindertagesstätten [Inkluzja społeczna od początku: Przełamywanie granic jako wyzwanie dla włączającego projektowania ośrodków dziennej opieki]. Frühe Kindheit, 2(10). Pobrane 14.02.2024 z: https://liga-kind.de/fk-210-je....
24.
Jurkiewicz, P. (2017). Rodzeństwo osób z niepełnosprawnością intelektualną w drodze od osamotnienia do zaradności, zrozumienia i samodzielności. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
25.
Karpińska, A. (2017). Pełnienie ról małżeńskich i rodzicielskich przez osoby z niepełnosprawnością intelektualną w Polsce: Przegląd wybranych badań = Fulfilling martial and parental roles by pesons with intellectual disabilities living in Poland: Research overview . W: J. Leśny, J. Nyćkowiak (red.), Rodzina, dzieci i młodzież (ss. 72–78). Poznań: Wydawnictwo Młodzi Naukowcy.
26.
Kirenko, J., Łaba-Hornecka, A. (2018). Niepełnosprawność intelektualna – wyuczona bezradność: Uwarunkowania. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
27.
Krause, A., Żyta, A., Nosarzewska, S. (2010). Normalizacja środowiska społecznego osób z niepełnosprawnością intelektualną. Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne Akapit.
28.
Krzemińska, D., Lindyberg, I. (2012). Wokół dorosłości z niepełnosprawnością intelektualną: Teksty rozproszone. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
29.
Lehto, E. (2021). The right to love: The evolution of relationship related rights of sexual minorities under the European Convention on Human Rights [Prawo do miłości: Ewolucja praw mniejszości seksualnych w związkach w ramach Europejskiej Konwencji Praw Człowieka]. University of Helsinki, Faculty of Law.
Master’s thesis. Pobrane 15.02.2024 z: https://helda.helsinki.fi/bits....
30.
Lin, N. (2001). Social capital: A theory of social structure and action [Kapitał społeczny: Teoria struktury i działania społecznego]. Cambridge: Cambridge University Press.
31.
Macleod, S. (2024). Bowlby’s attachment theory [Załącznik do teorii Bowlby’ego]. Pobrane 15.02.2024 z: https://www.simplypsychology.o....
32.
Marciniak-Madejska, N. (2016). Obiektywna i subiektywna jakość życia dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną zamieszkujących województwo wielkopolskie: Uwarunkowania środowiskowe oraz poziom wsparcia realizatorów polityki społecznej: Raport z badania. Poznań: Obserwatorium Integracji Społecznej.
33.
Marton, F. (1981). Phenomenography – describing conceptions of the word around us. Instructional Science, 10, 177–200. DOI10.1007/BF00132516.
34.
Marton, F., Booth, S. (1997). Learning and awareness. Nowy Jork: Routledge. DOI: 10.4324/9780203053690.
35.
McCarthy, M., Bates, C., Elson, N., Hunt, S., Milne-Skillman, K., Forrester-Jones, R. (2022). 'Love makes me feel good inside and my heart is fixed': What adults with intellectual disabilities have to say about love and relationships ['Miłość sprawia, że czuję się dobrze w środku, a moje serce jest naprawione': Co dorośli z niepełnosprawnością intelektualną mają do powiedzenia na temat miłości i związków]. Journal of Appiled Research in Intellectual Disabilities, 35(4), 955–965. DOI: 10.1111/jar.12893.
36.
Myśliwczyk, I. (2017). Dorosłe osoby z niepełnosprawnością intelektualną: (Nie)możliwe zmiany w ich sytuacji rodzinnej. Niepełnosprawność: Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 25, 72–86. DOI: 10.4467/25439561.NP.17.004.8080.
37.
Myśliwczyk, I. (2019). Relacje dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie ze znaczącym Innym – perspektywa biograficzna. Niepełnosprawność: Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 35, 70-88. DOI: 10.4467/25439561.NP.19.032.12275.
38.
Myśliwczyk, I. (2022). Doświadczanie relacji z rodzeństwem z niepełnosprawnością w rekonstrukcjach biograficznych. Niepełnosprawność i Rehabilitacja, 86(2), 6–17.
39.
Nowak-Lipińska, K. (2003). Psychospołeczne aspekty małżeństw osób niepełnosprawnych intelektualnie z pełnosprawnymi. W: K.D. Rzedzicka, A. Kobylańska (red.), Dorosłość, niepełnosprawność, czas współczesny: Na pograniczach pedagogiki specjalnej (ss. 165–175). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
40.
Obuchowska, I. (1995). Dzieci upośledzone umysłowo w stopniu lekkim. W: I. Obuchowska (red.), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie: Praca zbiorowa (ss. 199–238). Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
41.
Pająk, K. (2014). Samotność u osób z lekką niepełnosprawnością intelektualną. W: G. Gunia, D. Baraniewicz (red.), Teoria i praktyka oddziaływań profilaktyczno-wspierających rozwój osób z niepełnosprawnością: T. 3.1 (ss. 153–165). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
42.
Parchomiuk, M. (2015). Dorosłość osób z upośledzenie umysłowym – wybrane aspekty. Niepełnosprawność i Rehabilitacja, 4, 3–19.
43.
Pietkiewicz, I., Smith, J. A. (2012). Praktyczny przewodnik interpretacyjnej analizy fenomenologicznej w badaniach jakościowych w psychologii. Czasopismo Psychologiczne, 2(18), 361–369.
44.
Putnam, R.D. (2008). Samotna gra w kręgle: Upadek i odrodzenie wspólnot lokalnych w Stanach Zjednoczonych. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
45.
Ramik-Mażewska, I. (2018). Style życia kobiet z niepełnosprawnością intelektualną: Studium socjopedagogiczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Frel.
46.
Saarinen, M.K., Jahnukainen, M.T., Pirttimaa, R.A. (2016). The social networks of people with intellectual disabilities during the on-campus supported adult education programme [Sieci społecznościowe osób z niepełnosprawnością intelektualną podczas programu wspierania edukacji dorosłych na terenie kampusu]. Journal of Education and Learning, 2(5), 302–317. DOI: 10.5539/jel.v5n2p302.
47.
Sassler, S. (2010). Partnering across the life course: Sex, relationships, and mate selection [Partnerstwo przez całe życie: Płeć, relacje i wybór partnera]. Journal of Marriage and Family, 72(3), 557–575. DOI: 10.1111/j.1741-3737.2010.00718.x.
48.
Silver, H. (2015). The contexts of social inclusion [Konteksty inkluzji społecznej]. United Nations Department of Economic and Social Affairs DESA Working Paper No 144. Pobrane 15.02.2024 z: https://ssrn.com/abstract=2879....
49.
Simplican, S.C., Leader, G., Kosciulek, J., Leahy, M. (2015). Defining social inclusion of people with intellectual and developmental disabilities: An ecological model of social networks and community participation [Definiowanie włączenia społecznego osób z niepełnosprawnością intelektualną i rozwojową: Ekologiczny model sieci społecznych i uczestnictwa w społeczności]. Research in Developmental Disabilities, 38, 18–29. DOI: 10.1016/j.ridd.2014.10.008.
50.
Speck, O. (2015). Osoby z niepełnosprawnością intelektualną: Podręcznik dla celów wychowawczych i edukacyjnych. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis.
51.
Stelter, Ż. (2010). Młodzi dorośli z niepełnosprawnością intelektualną: Kontekst społeczny. W: A.I. Brzezińska, R. Kaczan, K. Smoczyńska (red.), Diagnoza potrzeb i modele pomocy dla osób z ograniczeniami sprawności (ss. 130–142). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
52.
Szkudlarek, T. (1997). Poststrukturalizm a metodologia pedagogiki. Acta Universitatis Nicolai Copernici: Nauki Humanistyczno-Społeczne: Socjologia Wychowania, 13(317), 167–199.
53.
Sztompka, P. (2016). Kapitał społeczny: Teoria przestrzeni międzyludzkiej. Kraków: Znak Horyzont - Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
54.
Uusiautti, S., Määttä, K., J. Mattila, J. (2017). How do people with intellectual disability describe the experience of falling in love? [Jak osoby z niepełnosprawnością intelektualną opisują doświadczenie zakochania?]. The International Journal of Emotional Education, 9(1), 71–84.
55.
Zambrino, N., Hedderich, I. (2021). Family members of adults with intellectual disability living in residential settings: Roles and collaboration with professionals: A review of the literature [Członkowie rodziny osób z niepełnosprawnością intelektualną mieszkający w placówkach usamodzielnienia: Role i współpraca ze specjalistami: Przegląd literatury]. The Journal of Health Care Organization, Provision and Financing, 58, 1–13. DOI: 10.1177/004695802199130.
56.
Zasępa, E. (2020). Dorosłość osoby z niepełnosprawnością intelektualną. W: E. Zasępa (red.), Niepełnosprawność intelektualna: Poznawanie i wspieranie (ss. 143–157). Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
57.
Zawiślak, A. (2003). Zawieranie związków małżeńskich przez osoby z lekkim upośledzeniem umysłowym na przykładzie absolwentów szkół zawodowych specjalnych. W: Z. Janiszewska-Nieścioruk (red.), Człowiek z niepełnosprawnością intelektualną: Praca zbiorowa: T. 1, Wybrane problemy osobowości, rodzin i edukacji osób z niepełnosprawnością intelektualną (ss. 165–172). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
58.
Zawiślak, A. (2011). Jakość życia dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną. Warszawa: Wydawnictwo Difin.
59.
Ziemen, K. (2012). Inklusion [Inkluzja]. Pobrane 15.02.2024 z: http://www.inklusion-lexikon.d....
60.
Żółkowska, T. (2004). Wyrównywanie szans społecznych osób z niepełnosprawnością intelektualną: Uwarunkowania i obszary. Szczecin: Oficyna In Plus.
61.
Żółkowska, T. (2017). From communication to humanization of disabled person. Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, 16, 245–255. DOI: 10.14746/ikps.2017.16.14.
Udostępnij
ARTYKUŁ POWIĄZANY
© 2006-2024 Journal hosting platform by Bentus
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
