U progu społecznej dyskusji o macierzyństwie świadomym na ziemiach polskich przełomu XIX i XX wieku
 
Więcej
Ukryj
1
Instytut Pedagogiki Przedszkolnej i Szkolnej, Wydział Pedagogiczny, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, ul. Ingardena 4, 30-060 Kraków
 
 
Data nadesłania: 13-09-2014
 
 
Data ostatniej rewizji: 09-10-2015
 
 
Data akceptacji: 09-10-2015
 
 
Data publikacji: 30-12-2015
 
 
Autor do korespondencji
Katarzyna Dormus   

Instytut Pedagogiki Przedszkolnej i Szkolnej, Wydział Pedagogiczny, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, ul. Ingardena 4, 30-060 Kraków
 
 
Wychowanie w Rodzinie 2015;12(2):255-270
 
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Problem zdrowotności i stworzenia jak najlepszych warunków dla wychowania młodego pokolenia jest zagadnieniem stale przewijającym się w dyskusjach pedagogów, wychowawców i polityków na przestrzeni wieków. Na przełomie jednak wieku XIX i XX wieku uległ intensyfikacji i nabrał nowego znaczenia. Jak w soczewce kumulowały się w nim wątki społeczne, ekonomiczne, higieniczne, feministyczne i patriotyczne, przeplatając się i warunkując wzajemnie. Pod koniec XIX wieku w całej Europie – również na ziemiach polskich – pogarszający się stan zdrowia oraz kondycja psychiczna i moralna młodych pokoleń budziły poważne obawy. Lęk przed zwyrodnieniem i degeneracją podsycany był przez rozwój badań nad dziedzicznością. Wszystko to łączyło się również z przemianami związanymi z funkcjonowaniem rodziny, rozumianej jako gwarant przetrwania oraz siły państwa i narodu. Dziecko stawało się w tym ujęciu najcenniejszym kapitałem społecznym. Poglądy te podzielała również inteligencja polska, a kierując się wiarą, iż najskuteczniejszym lekarstwem jest edukacja i wychowanie, podejmowała szereg inicjatyw (kampanie prasowe, publikacje, stowarzyszenia) kierowanych do rodziców oraz dziewcząt mających na celu przygotowanie tych ostatnich pod względem fizycznym, psychicznym oraz moralnym do podjęcia decyzji o macierzyństwie. Zwracano uwagę na problem zdrowia i higieny dziewcząt, dyskutowano na temat konieczności i form ich uświadomienia, zmiany dotychczasowego modelu małżeństwa, pojawiła się wreszcie kwestia odpowiedniego dobru małżeństwa i kontroli urodzeń. Szeroko poruszano kwestie etyczne, zwłaszcza wprowadzenia surowszych rygorów moralnych dla narzeczonych i przyszłych małżonków. Dyskusja, która się wówczas rozpoczęła, przybrała formy zinstytucjonalizowane w okresie II RP.
 
REFERENCJE (56)
1.
Anna Z., Jak wychowywać zdrowe dzieci. (Do matek), „Głos Kobiet Organizacji Kobiecej PPSD” 1901 dod. do nr. 10, do nr. 14.
 
2.
Bednarz-Grzybek R., Emancypantka i patriotka. Wizerunek kobiety przełomu XIX i XX wieku w czasopismach Królestwa Polskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2012.
 
3.
Bołdyrew A., Matka i dziecko w rodzinie polskiej. Ewolucja modelu życia rodzinnego w latach 1795–1918, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2008.
 
4.
Budzińska-Tylicka J., Higiena dziecka czyli o zdrowym chowaniu dziecka, „Przodownica” 1905, nr 1; 1905, nr 2; 1905, nr 3; 1905, nr 5; 1905, nr 6; 1905, nr 7–8; 1905, nr 9–10; 1905, nr 11.
 
5.
Budzińska-Tylicka J., Macierzyństwo wobec równouprawnienia kobiety, „Ster” 1911, nr 7.
 
6.
Budzińska-Tylicka J., Nie tędy droga. Z powodu powieści „Nasze błędy”, „Ster” 1911, nr 1.
 
7.
Budzińska-Tylicka J., O konieczności zreformowania fizycznego wychowania dziewcząt, „Ster” 1910, nr 1.
 
8.
Budzińska-Tylicka J., Poradnik dla dobrych matek, „Przodownica” 1905, nr 9–10.
 
9.
Budzińska-Tylicka J., Świadome macierzyństwo, Druk. „Głosu Narodu”, Warszawa [1935].
 
10.
Budzińska-Tylicka J., Z higieny małżeństwa, „Ster” 1912, nr 9.
 
11.
Bujwidowa K., Matka jako reformatorka społeczna, rkps 1909, własność rodziny Mostowskich, nlb.
 
12.
Bujwidowa K., Rodzina wobec wyzwolenia kobiety, rkps 1909, własność rodziny Mostowskich, nlb.
 
13.
Bujwidowa K., Wykształcenie kobiet, „Nowe Słowo” 1903, nr 3.
 
14.
Bujwidowa K., Z etyki kobiecej, „Ster” 1910, nr 1.
 
15.
Centnerszwerowa R., O reformie wychowania kobiet, „Nowe Słowo” 1905, nr 19.
 
16.
Co się w Austrii konfiskuje, „Głos Kobiet” 1912, nr 5.
 
17.
Dormus K., Problematyka wychowawczo-oświatowa w prasie kobiecej zaboru austriackiego w latach 1826–1918, „Monografie z Dziejów Oświaty”, t. 40, Wydawnictwa IHN PAN: Wydawnictwo Retro-Art, Warszawa 2006.
 
18.
Ethelmer E., Skąd się wziął twój braciszek?, nakł. i druk M. Arcta, Warszawa 1903.
 
19.
Fournier A.J., Dla naszych synów, gdy dojdą do dojrzałości, nakł. i druk M. Arcta, Warszawa 1905.
 
20.
Gawin M., Rasa i nowoczesność. Historia polskiego ruchu eugenicznego, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2003.
 
21.
Grudzińska A., Macierzyństwo w świetle historii, psychologii, fizjologii, higieny i moralności, „Nowe Słowo” 1907, nr 11.
 
22.
Hopkins E., Matki i synowie czyli potęga kobiecości, nakł. i druk Gebethnera i Wolffa, Warszawa 1902.
 
23.
Kelles-Krauz S., Fizyczne wychowanie kobiety, „Nowe Słowo” 1902, nr 23.
 
24.
Kelles-Krauz S., Wykłady higieny w szkołach żeńskich, „Nowe Słowo” 1903, nr 24.
 
25.
Kiedy córkę wydać mąż?, „Dobra Gospodyni” 1914, nr 48–49.
 
26.
Kiedy wstępować w związki małżeńskie, „Dobra Gospodyni” 1908, nr 13.
 
27.
Kronika, „Nowe Słowo” 1903, nr 8.
 
28.
Landau-Czajka A., Przygotowanie do małżeństwa według wybranych poradników z XIX i XX, [w:] A. Żarnowska, A. Szwarc (red.), Kobieta i małżeństwo. Społeczno-kulturowe aspekty seksualności. Wiek XIX i XX, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2012.
 
29.
Lisak A., Miłość, kobieta i małżeństwo w XIX wieku, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2009.
 
30.
[M.Chr.], O warunkach szczęścia w małżeństwie, „Ster” 1912, nr 13–14.
 
31.
Miklaszewski W., Odezwa do młodzieży dojrzewającej, „Nowe Tory” 1905.
 
32.
Mizerówna J., Czego wymagać może kobieta od mężczyzny jako rzeczniczka interesów swoich, rodzin i społeczeństwa? (Odczyt wygłoszony na kółku studentek we Lwowie dnia 24 II 1906 roku), „Czystość” 1906, nr 19.
 
33.
Mohort J. [Julian Mohorowicz], Listy do przyszłej narzeczonej, „Przedświt” 1894, nr 24.
 
34.
Moszczeńska I., Co każda matka dorastającej córce powiedzieć powinna, „Książki dla Wszystkich”, Warszawa1912, nr 122.
 
35.
Moszczeńska I., Czego nie wiemy o naszych synach, nakł. Księgarni Naukowej, Warszawa 1904.
 
36.
Moszczeńska I., Jak rozmawiać z dziećmi o kwestiach drażliwych. Wskazówki dla matek, „Książki dla Wszystkich”, Warszawa 1903, nr 133.
 
37.
Moszczeńska I., Podwójna moralność, „Nowe Słowo” 1903, nr 5.
 
38.
Moszczeńska I., Reformy w wychowaniu moralnem. (Odczyt publiczny), „Książki dla Wszystkich”, Warszawa 1903, nr 106.
 
39.
O macierzyńskiej miłości i pogodzie umysłu, „Przodownica” 1911, dod. powieściowo-naukowy do nr. 8–9.
 
40.
Pachucka R., Miejmy odwagę wymagać, „Ster” 1912, nr 7.
 
41.
Paczkowski, Jak zapobiegać zarażaniu się chorobami wenerycznymi oraz niemocy płciowej (impotentia), druk Braci Thiell, Warszawa 1907.
 
42.
Perrot M. (red.), Historia życia prywatnego, t. 4: Od rewolucji francuskiej do I wojny światowej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Kraków 2006.
 
43.
Polak J., Hygiena mężatek i matek. Ciąża, poród, połóg, pielęgnowanie noworodków, Księgarnia Ludwika Polaka (nakł. i druk), Warszawa 1882.
 
44.
Potrzeba uświadomienia o istotnym celu małżeństwa, „Czystość” 1906, nr 21.
 
45.
Przewóska M.Cz., W przyszłość, „Bluszcz” 1910, nr 13.
 
46.
Sikorska-Kulesza J., „Skąd się wziął mój braciszek?”. Początki dyskusji o wychowaniu seksualnym dzieci i młodzieży na ziemiach polskich, [w:] A. Żarnowska, A. Szwarc (red.), Kobieta i małżeństwo. Społeczno-kulturowe aspekty seksualności. Wiek XIX i XX, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2012.
 
47.
Szczawińska W., Higiena społeczna w życiu matki i dziecka, [w:] J. Budzińska-Tylicka (red.), Pamiętnik Zjazdu Kobiet Polskich w Warszawie w roku 1917, Drukarnia „Głosu Narodu”, Warszawa 1918.
 
48.
Trumpp J., Higiena wieku dziecięcego, t. 1–2, Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, Lwów 1907.
 
49.
Turzyma M., Małżeństwo i macierzyństwo II, „Nowe Słowo” 1905, nr 19.
 
50.
Turzyma M., Społeczne znaczenie ruchu kobiecego, „Nowe Słowo” 1902, nr 15.
 
51.
Vigarello G., Historia zdrowia i choroby. Od średniowiecza do współczesności, Oficyna Wydawnicza „Volumen”, Warszawa 1997.
 
52.
Wernic H., Słówko o higienie kobiet (jako wskazówka pedagogiczna), „Przedświt” 1893, nr 1.
 
53.
Wernic L., Małżeństwo z punktu widzenia higieny społecznej i seksualnej, „Czystość” 1907, nr 6.
 
54.
Wisła E.J., Do matek, „Przodownica” 1908, nr 4.
 
55.
Zjazd kobiet polskich, „Czystość” 1905, nr 10.
 
56.
Żarnowska A., Sierakowska K., Stare i nowe wzorce i obyczaje rodziny inteligenckiej w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej, [w:] A. Janiak-Jasińska, K. Sierakowska, A. Szwarc, A. Żarnowska (red.), Kobieta i rodzina w przestrzeni wielkomiejskiej na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2013.
 
eISSN:2300-5866
ISSN:2082-9019
Journals System - logo
Scroll to top