Edukacja żywieniowa w rodzinie
 
 
Więcej
Ukryj
1
Zakład Promocji Zdrowia, Katedra Zdrowia Publicznego, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, K. Bartla 5, 51-618 Wrocław, Polska
 
 
Data publikacji: 31-12-2019
 
 
Autor do korespondencji
Mariola Seń   

Zakład Promocji Zdrowia, Katedra Zdrowia Publicznego, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, K. Bartla 5, 51-618 Wrocław, Polska
 
 
Wychowanie w Rodzinie 2019;21(2):227-248
 
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Cel. Środowisko rodziny jest dla jej członków, a w szczególności dzieci, niezwykle ważnym miejscem, gdzie dokonuje się kształtowanie ich wiedzy i umiejętności oraz rozumienia wpływu różnorodnych czynników i praw rządzących procesami oddziaływującymi na stan ich zdrowia. Rodzice/opiekunowie są z reguły pierwszymi osobami, wprowadzającymi dziecko w świat heterogenicznych pojęć i doświadczeń, pomagając mu zrozumieć otaczającą rzeczywistość. Od nich uczy się dziecko rozumienia pojęcia zdrowia, sposobu dbania o zdrowie, a także zachowań związanych z żywieniem, rodzice wskazują, które pokarmy są dla niego dobre, a które będą niepożądane. To rodzice są pierwszymi edukatorami i dostarczycielami wzorców i norm oraz pożądanych zachowań, sprawując jednocześnie pieczę nad ich przestrzeganiem. Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na istotę edukacji żywieniowej i rolę rodziny w rozwoju zdrowia dziecka, które powinno nauczyć się odpowiednich nawyków zdrowotnych związanych z dietą i przestrzeganiem zasad prawidłowego żywienia od wczesnego dzieciństwa, w powiązaniu z oddziaływaniem różnorodnych czynników i wpływów. Metoda. W pracy wykorzystano metodę analizy źródeł literaturowych w tym zakresie. Wnioski. W artykule wskazano na zależność zachodzącą pomiędzy wielością złożonych czynników a kształtowaniem preferencji żywieniowych u dzieci w toku socjalizacji w rodzinie, i na rolę edukacji żywieniowej w tym zakresie.
 
REFERENCJE (81)
1.
Arcan, Ch., Neumark-Sztajne, D., Hannan, P., van den Berg, P., Story, M., Larson, M. (2007). Parental Eating Behaviours, Home Food Environment and Adolescent Intakes of Fruits, Vegetables and Dairy Foods: Longitudinal Findings from Project EAT. Public Health Nutrition, 10(11), 1257-1265. DOI: 10.1017/S1368980007687151.
 
2.
Babicz-Zielińska, E. (2006). Role of Psychological Factors in Food Choice – a Review. Polish Journal of Food and Nutrition Sciences, 15(56).
 
3.
Babicz-Zielińska, E., Jeżewska-Zychowicz, M. (2015). Wpływ czynników środowiskowych na wybór i spożycie żywności. Handel Wewnętrzny, 2(355).
 
4.
Baranowski, T., Cullen, K.W., Baranowski, J. (1999). Psychosocial Correlates of Dietary Intake: Advancing Dietary Intervention. Annual Review of Nutrition, 19, 17-40. DOI: 10.1146/annurev.nutr.19.1.17.
 
5.
Batada, A., Dock Seitz, M., Wootan, M.G., Story, M. (2008). Nine out of 10 Food Advertisements Shown During Saturday Morning Children’s Television Programming Are Foods High in Fat, Sodium, or Added Sugars, or Low in Nutrients. Journal of American Dietetic Association, 108, 673-678. DOI: 10.1016/j.jada.2008.01.015.
 
6.
Beauchamp G.K., Mennella J.A. (2009). Early Flavor Learning and Its Impact on Later Feeding Behaviour. Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutritionm, 48 (supl. 1). DOI: 10.1097/MPG.0b013e31819774a5.
 
7.
Berge J.M., Jin S.W., Hannan P., Neumark-Sztainer, D. (2013). Structural and Interpersonal Characteristics of Family Meals: Associations with Adolescent Body Mass Index and Dietary Patterns. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 113(6), 816-822. DOI: 10.1016/j.jand.2013.02.004.
 
8.
Birch L.L. (1999). Development of Food Preferences. Annual Review of Nutrition, 19, 41-62. DOI: 10.1146/annurev.nutr.19.1.41.
 
9.
Birch L.L. (2014). Learning to Eat: Birth to Two Age Years. The American Journal of Clinical Nutrition, 99(3), 723S-728S . DOI: 10.3945/ajcn.113.069047.
 
10.
Blissett, J. (2011). Relationships between Parenting Style, Feeding Style and Feeding Practices and Fruit and Vegetable Consumption in Early Childhood. Appetite, 57(3), 826-831. DOI: 10.1016/j.appet.2011.05.318.
 
11.
Boone-Heinonen J. (2011). Fast Food Restaurants and Food Stores: Longitudinal Associations with Diet in Young to Middle-Aged Adults: the CARDIA Study. Archives of Internal Medicine, 171(13), 1162. DOI: 10.1001/archinternmed.2011.283.
 
12.
Briefel R.R., Crepinsek M.K., Cabili C., Wilson A., Gleason P.M. (2009). School Food Environments and Practices Affect Dietary Behaviors of US Public School Children. Journal of the American Dietetic Association, 109 (supl. 2), 91-107. DOI: 10.1016/j.jada.2008.10.059.
 
13.
Brown, R., Ogden, J. (2004). Children’s Eating Attitudes and Behaviour: A Study of the Modelling and Control Theories of Parental Influence. Health Education Research, 19, 261-271. DOI: 10.1093/her/cyg040.
 
14.
Bryant, M.J., Ward, D.S., Hales, D., Vaughn, A., Tabak, R.G., Stevens, J. (2008). Reliability and Validity of the Healthy Home Survey: A Tool to Measure Factors within Homes Hypothesized to Relate to Overweight in Children. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 5(1), 23. DOI: 10.1186/1479-5868-5-23.
 
15.
Cantor, D. (2009). Health Information National Trends Survery (HINTS) 2007: Final Report. Rockville: National Cancer Institue.
 
16.
Castro de, J.M. (2010). The Control of Food Intake of Free-Living Humans: Putting the Pieces Back Together. Physiology and Behavior, 100(5), 446-453. DOI: 10.1016/j.physbeh.2010.04.028.
 
17.
Chandon, P., Wansink, B. (2007). Is Obesity Caused by Calorie Underestimation?: A Psychophysical Model of Meal Size Estimation. Journal of Marketing Research, 44, 84-99. DOI: 10.1509/jmkr.44.1.84.
 
18.
Connors, M., Bisogni, C.A., Sobal, J., Devine, C.M. (2001). Managing Values in Personal Food Systems. Appetite, 36(3), 189-200. DOi: 10.1006/appe.2001.0400.
 
19.
Contento, I.R. (2018). Edukacja żywieniowa. Warszawa: PWN.
 
20.
Contento I.R., Williams S.S., Michela J.L., Franklin A.B. (2006). Understanding the Food Choice Process of Adolescents in the Context of Family and Friends. Journal of Adolescent Health, 38(5), 575-582. DOI: 10.1016/j.jadohealth.2005.05.025.
 
21.
Cooke L.I., Chambers L.C., Añez E.V., Wardle J. (2011). Facilitating or Undermining?: The Effect of Reward on Food Acceptance: A Narrative Review, Appetite, 57(2), 493-497. DOI: 10.1016/j.appet.2011.06.016.
 
22.
Devine C.M., Connors M.M., Sobal J., Bisogni C.A. (2003). Sandwiching It In: Spillover of Work onto Food Choices and Family Roles in Low- and Moderate-Income Urban Households. Social Science Medicine, 56(3), 617-630. DOI: 10.1016/S0277-9536(02)00058-8.
 
23.
Drewnowski, A. (2010). The Cost of US Foods as Related to Their Nutritive Value. American Journal of Clinical Nutrition, 92(5), 1181-1188. DOI: 10.3945/ajcn.2010.29300.
 
24.
European Commission (2006). Health and Food: Special Eurobarometer 246 / Wave 64.3 – TNS Opinion & Social. Brussels: European Commission.
 
25.
Feunekes, G.I.J., de Graaf, C., Meyboom, S., van Staveren, W.A. (1998). Food Choice and Fat Intake of Adolescents and Adults: Associations of Intakes within Social Networks. Preventive Medicine, 27(5), 645-656. DOI: 10.1006/pmed.1998.0341.
 
26.
Fischer, J.O., Mitchell, D.C., Smiciklas-Wright, H., Birch, L.L. (2002). Parental Influences on Young Girls’ Fruit and Vegetable, Micronutrient, and Fat Intakes. Journal of the American Dietetic Association, 102(1), 58-64. DOI: 10.1016/S0002-8223(02)90017-9.
 
27.
FMI (2012). U.S. Grocery Shopper Trends 2012: Executive Summary, Food Marketing Institute, Washington, DC. Pobrane 11.03.2024 z: https://www.fmi.org/forms/stor....
 
28.
Forouhi N.G., Krauss R.M., Taubes G., Willet W. (2018). Dietary Fat and Cardiometabolic Health: Evidence, Controversies, and Consensus for Guidance. BMJ, 361, k2139. DOI: 10.1136/bmj.k2139.
 
29.
Frankel, L.A., Hughes, S.O., O’Connor, T.M., Power, T.G., Fisher, J.O., Hazen, N.L. (2012). Parental Influences on Children’s Self-Regulation of Energy Intake: Insights from Developmental Literature on Emotion Regulation. Journal of Obesity, 2012, 1-12. DOI: 10.1155/2012/327259.
 
30.
Gearhardt, A.N., Grilo, C.M., DiLeone, R.J., Brownell, K.D., Potenza, M.N. (2011). Can Food Be Addictive?: Public Health and Policy Implications. Addiction, 106(7), 1208-1212. DOI: 10.1111/j.1360-0443.2010.03301.x.
 
31.
Glanz, K., Basil, M., Maibach, E., Goldberg, J. (1998). Why Americans Eat What They Do: Taste, Nutrition, Cost, Convenience, and Weight Control Concerns as Influences on Food Consumption. Journal of the American Dietetic Association, 98(10), 1118-1126. DOI: 10.1016/S0002-8223(98)00260-0.
 
32.
Groth, M.V., Fagt, S., Brøndsted, L. (2001). Social Determinants of Dietary Habits in Denmark. European Journal of Clinical Nutrition, 55, 959-966. DOI: 10.1038/sj.ejcn.160125.
 
33.
Halford, J.C.G., Boyland, E.J., Hughes, G., Oliviera, L.P., Dovey, T.M. (2007). Beyond-Brand Effect of Television (TV) Food Advertisements/Commercials on Caloric Intake and Food Choice Of 5-7-Yearsold Children. Appetite, 49, 263-267. DOI: 10.1016/j.appet.2006.12.003.
 
34.
Handy, H.M., Wiliams, K.E., Camise, T.S. (2005). “Kids Choice” School Lunch Program Increases Children’s Fruit and Vegetable Acceptance. Appetite, 45(3), 250-263. DOI: 10.1016/j.appet.2005.07.006.
 
35.
Hearn, M.D., Baranowski, T., Baranowski, J., Doyle, C., Smith, M., Lin, L.S., Resnicow, K. (1998). Environmental Influences on Dietary Behavior among Children: Availability and Accessibility of Fruits and Vegetables Enable Consumption. Journal of Health Education, 29, 26-32. DOI: 10.1080/10556699.1998.10603294.
 
36.
Hughes, S.O., Power, T.G., Fisher, J.O., Mueller, S., Nicklas, T.A. (2005). Revisiting a Neglected Construct: Parenting Styles in a Child-Feeding Context. Appetite, 44(1), 83-92. DOI: 10.1016/j.appet.2004.08.007.
 
37.
Israel, B.A., Rounds, K.A. (1987). Social Networks and Social Support: A Synthesis for Health Educators. Advances in Health Education and Promotion, 2.
 
38.
Jarosz, M. (2006). Nadwaga, otyłość i niedożywienie w Polsce. W: M. Jarosz (red.), Otyłość, odżywianie, aktywność fizyczna, zdrowie Polaków: Diagnoza stanu odżywienia, aktywności fizycznej i żywieniowych czynników ryzyka otyłości oraz przewlekłych chorób niezakaźnych w Polsce (1960–2005). Warszawa: Instytut Żywności i Żywienia.
 
39.
Jeżewska-Zychowicz, M. (2007). Zachowania żywieniowe i ich uwarunkowania. Warszawa: SGGW.
 
40.
Korzeniowska, E., Puchalski, K. (2017). Jak polscy pracownicy reagują na informacje dotyczące prozdrowotnego stylu życia?. Medycyna Pracy, 68(4). DOI: 10.13075/mp.5893.00517.
 
41.
Krebs-Smith, S.M., Heimendinger, J., Patterson, B.H., Subar, A.F., Kessler, R., Pivonka, E. (1995). Psychosocial Factors Associated with Fruit and Vegetable Consumption. American Journal of Health Promotion, 10(2), 98-104. DOI: 10.4278/0890-1171-10.2.98.
 
42.
Lally, P., Bartle, N., Wardle, J. (2011). Social Norms and Diet in Adolescents. Appetite, 57, 623-627. DOI: 10.1016/j.appet.2011.07.015.
 
43.
Leann, L., Birch L.L., Marlin, D.W. (1983). I Don’t Like It; I Never Tried It: Effects of Exposure on Two-Year-Old Children’s Food Preferences. Appetite, 3(4), 353-360. DOI: 10.1016/S0195-6663(82)80053-6.
 
44.
Lehman, A.K., Rodin, J. (1989). Styles of Self-Nurturance and Disordered Eating. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 57. DOI: 10.1037/e334412004-011.
 
45.
Lennernäs, M., Fjellström, C., Becker, W., Giachetti, I.,Schmitt, A., Remaut de Winter, A., Kearney, M. (1997). Influences on Food Choice Perceived to Be Important by Nationally-Representative Samples of Adults in the European Union. European Journal of Clinical Nutrition, 51(supl. 2).
 
46.
Lisica, J. (2015). Aksjomatyczna interpretacja komunikacji międzykulturowej. Studia Pelplińskie, 48.
 
47.
Maccino, L., Lin, B.H., Ballenger, N. (2004). The Role of Economics in Eating Choices and Weight Outcomes. Agricultural Information Bulletin, 791. Washington: US Department of Agriculture, Economic Research Service.
 
48.
Magnussen, C.G., Niinikoski, H., Juonala, M., Kivimäki, M., Rönnemaa, T., Viikari Jorma, S.A., Simell, O., Raitakari, O.T. (2012). When and How to Start Prevention of Atherosclerosis?: Lessons from the Cardiovascular Risk in the Young Finns Study and the Special Turku Coronary Risk Factor Intervention Project. Pediatric Nephrology, 27, 1441-1452. DOI: 10.1007/s00467-011-1990-y.
 
49.
McCool, A.C., Eunha, M., Tzu-Chu, Ch. (2005). Modification of the Form in Which Fresh Fruit is Served as a Possible Means of Increasing the Consumption of Fruit Offered to Elementary and Middle School Students. Journal of Foodservice Business Research, 8(2), 73-85. DOI: 10.1300/J369v08n02_06.
 
50.
Moss, M. (2013). Cukier, tłuszcz i sól. Łódź: Wydawnictwo Galaktyka.
 
51.
Narodowy Fundusz Zdrowia, Departament Analiz i Strategii (2019). Cukier, otyłość – konsekwencje [raport]. Pobrane 11.03.2024 z: https://www.nfz.gov.pl/aktualn....
 
52.
O‘Connor T.M. Hughes, S.O, Watson, K.B., Baranowski, T., Nicklas T.A., Fisher, J.O., Beltran, A., Baranowski, J.C., Qu, H., Shewchuk, R.M. (2010). Parenting Practices are Associated with Fruit and Vegetable Consumption in Pre-School Children. Public Health Nutrition, 13(1), 91-101. DOI: 10.1017/S1368980009005916.
 
53.
Oblacińska, A. (2018). Rozwój fizyczny i samoocena masy ciała. W: J. Mazur, A. Małkowska-Szkutnik (red.), Zdrowie uczniów w 2018 roku na tle nowego modelu badań HBSC. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Matki i Dziecka.
 
54.
Patrick, H., Nicklas, T.A., Hughes, S.O., Morales, M. (2005). The Benefits of Authoritative Feeding Style: Caregiver Feeding Styles and Children’s Food Consumption Patterns. Appetite, 44(2), 243-249. DOI: 10.1016/j.appet.2002.07.001.
 
55.
Pelchat M.L., Pliner, P. (1995). “Try It. You’ll like it”: Effects of Information on Willingness to Try Novel Foods. Appetite, 24(2), 153-165. DOI: 10.1016/S0195-6663(95)99373-8.
 
56.
Pliner, P., Pelchat, M., Grabski, M. (1993). Reduction of Neophobia in Humans by Exposure to Novel Foods. Appetite, 20(2), 111-123. DOI: 10.1006/appe.1993.1013.
 
57.
Plourde, G. (2006). Preventing and Managing Pediatric Obesity: Recommendations for Family Physicians. Canadian Family Physician, 52(3).
 
58.
Prokop, A. (2013). Waga mediów, czyli o wpływie mass mediów na kształtowanie wzorów żywienia. W: B. Tobiasz-Adamczyk (red.), Od socjologii medycyny do socjologii żywienia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
 
59.
Puhl, R.M., Schwartz, M.B. (2003). If You Are Good You Can Have a Cookie: The Link Between Childhood Food Rules and Adult Eating Behaviors. Eating Behaviors, 4, 283-293. DOI: 10.1016/S1471-0153(03)00024-2.
 
60.
Rejman, K. (2010). Spożycie żywności i zachowania żywieniowe wśród ludzi o niskich dochodach w Polsce oraz wnioski dla polityki wyżywienia. Warszawa: SGGW.
 
61.
Robbins, T.W., Fray, P.J., Stress-Induced Eating: Fact, Fiction or Misunderstanding?. Appetite, 1, 103-133. DOI: 10.1016/S0195-6663(80)80015-8.
 
62.
Rolls, B. (2017). Dietary Energy Density: Applying Behavioural Science to Weight Management. Nutrition Bulleetin, 42(3), 246-253. DOI: 10.1111/nbu.12280.
 
63.
Roos, E.B., Hirvonen, T., Mikkilä, V., Karvonnen, S., Rimpelä, M., Household Educational Level as a Determinant of Consumption of Raw Vegetables among Male and Female Adolescents. Preventive Medicine, 33, 282-291. DOI: 10.1006/pmed.2001.0882.
 
64.
Satia-Abouta, J., Patterson, R.E., Neuhouser, M.L., Elder, J. (2002). Dietary Acculturation: Applications to Nutrition Research and Dietetics. Journal of the American Dietetic Association, 102(8), 1105-1118. DOI: 10.1016/S0002-8223(02)90247-6.
 
65.
Savage, J.S., Fischer, J.O., Birch, L.L. (2007). Parental Influence on Eating Behavior: Conception to Adolescence. Journal of Law and Medicine Ethics, 35(1), 22-34. DOI: 10.1111/j.1748-720X.2007.00111.x.
 
66.
Sixsmith, R., Furnham, A. (2010). A Content Analysis of British Food Advertisements Aimed at Children and Adults. Health Promotion International, 25(1), 24-32. DOI: 10.1093/heapro/dap045.
 
67.
Stelmach-Mardas, M. Rodacki, T., Dobrowolska-Iwanek, J., Brzozowska, A., Walkowiak, J., Wojtanowska-Krosniak, A., Zagrodzki, P., Bechthold, A., Mardas, M., Boeing, H. (2016). Link between Food Energy Density and Body Weight Changes in Obese Adults. Nutrients, 8(4), 229. DOI: 10.3390/nu8040229.
 
68.
Stock, M., de Ridder, D., de Vet, E., de Wit, J., Safron, M., Januszewicz, A., Konsorcjum Badawcze Tempest (2013). Strategie wspierania zdrowych zwyczajów żywieniowych u młodzieży. Warszawa: Wydawnictwo Sowa.
 
69.
Story, M., French, S. (2004). Food Advertising and Marketing Directed at Children and Adolescents in the US. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 1(1), 3. DOI: 10.1186/1479-5868-1-3.
 
70.
Strzelec, A. (2015). Rodzina, rola, zadania – rozważania naukowe. Szkolnictwo.pl [portal]. Pobrane 01.01.2015 z: https://szkolnictwo.pl/index.p....
 
71.
Swanson, M, Branscum, A, Nakayima, P.J. (2009). Promoting Consumption of Fruit in Elementary School Cafeterias: The Effects of Slicing Apples and Oranges. Appetite, 53(2), 264-267. DOI: 10.1016/j.appet.2009.07.015.
 
72.
Ventura, A.K., Birch, L.L. (2008). Does Parenting Affect Children’s Eating and Weight Status?. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 5, 15. DOI: 10.1186/1479-5868-5-15.
 
73.
Verbeke, W. (2005). Consumer Acceptance of Functional Foods, Socio-Demographic, Cognitive and Attitudinal Determinants. Food Quality and Preference, 16, 45-57. DOI: 10.1016/j.foodqual.2004.01.001.
 
74.
Vereecken, C.A., van Damme, W., Maes, L. (2005). Measuring Attitudes, Self-Efficacy, and Social and Environmental Influences on Fruit and Vegetable Consumption Of 11- and 12-Year-Old Children: Reliability and Validity. Journal of the American Dietetic Association, 105, 257-261. DOI10.1016/j.jada.2004.11.008.
 
75.
Wardle, J., Herrera, M.L., Cooke, L., Gibson, E.L. (2003). Modifying Children’s Food Preferences, the Effects of Exposure and Reward on Acceptance of an Unfamiliar Vegetable. European Journal of Clinical Nutrition, 57, 341-348. DOI: 10.1038/sj.ejcn.1601541.
 
76.
Williams, K.E., Ciarrochi, J., Heaven, P.C.L. (2012). Inflexible Parents, Inflexible Kids: A 6-Year Longitudinal Study of Parenting Style and the Development of Psychological Flexibility in Adolescents. Journal of Youth and Adolescence, 41, 1053-1066. DOI: 10.1007/s10964-012-9744-0.
 
77.
Wolnicka, K., Jaczewska-Schuetz, J., Taraszewska, A. (2014). Analiza czynników wpływających na spożycie warzyw i owoców przez dzieci w wieku szkolnym. Problemy Higieny i Epidemiologii, 95(2).
 
78.
Woynarowska, B. (red.) (2017). Edukacja zdrowotna: Podręcznik akademicki. Warszawa: PWN.
 
79.
Young, N.D., Sanders, T.H., Drake, M.A., Osborne, J., Civile, G.V. (2004). Descriptive Analysis and US Consumers Acceptability of Peanuts form Different Origins. Food Quality and Preference, 16, 37-43. DOI: 10.1016/j.foodqual.2003.12.006.
 
80.
Ziemska, M. (red.) (1986). Rodzina i dziecko: Praca zbiorowa. Warszawa: PWN.
 
81.
Żelazna, K., Kowalczuk, I., Mikuta, B. (2002). Ekonomika konsumpcji: Elementy teorii. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.
 
eISSN:2300-5866
ISSN:2082-9019
Journals System - logo
Scroll to top