Rodzinne wskaźniki prognozy unikowej i zadaniowej strategii radzenia sobie dorastającej się młodzieży w sytuacjach konfliktu społecznego
 
Więcej
Ukryj
1
University of Wroclaw, Faculty of Historical and Pedagogical Sciences, Institute of Psychology, Dawida 1, 50-527 Wrocław, Poland
 
 
Data nadesłania: 09-08-2024
 
 
Data akceptacji: 02-01-2025
 
 
Data publikacji online: 03-01-2025
 
 
Autor do korespondencji
Danuta Borecka-Biernat   

University of Wroclaw, Faculty of Historical and Pedagogical Sciences, Institute of Psychology, Dawida 1, 50-527 Wrocław, Poland
 
 
 
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Cel. Celem badań było ustalenie rodzinnych predyktorów unikowej i zadaniowej strategii radzenia sobie młodzieży w sytuacji konfliktu społecznego. Metody i materiały. W badaniach posłużono się Skalą Postaw Rodzicielskich (SRP) Plopy, Kwestionariuszem do badania strategii radzenia sobie młodzieży w sytuacji konfliktu społecznego (KSMK) Boreckiej-Biernat i Kwestionariuszem do badania strategii radzenia sobie młodzieży w sytuacji konfliktu społecznego (KSMK) Boreckiej-Biernat. Badania empiryczne przeprowadzono w szkołach publicznych. Objęły one 893 osoby (468 dziewcząt i 425 chłopców) w wieku 13–15 lat. Wyniki. W świetle przeprowadzonych badań stwierdzono, że unikowy sposób reagowania młodzieży na napięcie emocjonalne w sytuacji konfliktu społecznego kształtują nieprawidłowe postawy rodzicielskie charakteryzujące się uczuciowym dystansem rodzica wobec dorastającego dziecka, wysoko postawioną poprzeczką wymagań i brakiem zrównoważonej więzi emocjonalnej. Ponadto analiza materiału badawczego wykazała, że prawidłowe postawy rodzicielskie przepełnione ciepłem uczuciowym, akceptacją i wsparciem z jednoczesnym uszanowaniem niezależności wyposażają dorastające dziecko w strategie zadaniowego radzenia sobie w sytuacji konfliktu społecznego. Przedstawione wyniki badań również sugerują, że proces modelowania odgrywa ważną rolę w genezie zadaniowego sposobu radzenia sobie w sytuacji konfliktu społecznego, które uczy się dorastające dziecko między innymi przez obserwowanie rodziców, którzy przejawiają taki sposób radzenia sobie w sytuacji konfliktu społecznego. Wydaje się, że uzyskane informacje pozwolą wychowawcy na lepsze zrozumienie zachowania dorastającego dziecka w sytuacji konfliktu społecznego i mogą stanowić punkt wyjścia do opracowania strategii wychowawczych, kreujących jednostkę aktywną, zdolną do podejmowania wysiłków zmierzających do rozwiązania i przezwyciężenia konfliktów.
REFERENCJE (75)
1.
Balawajder, K. (2010). Zachowania uczestników konfliktu interpersonalnego [Behaviour of participants in interpersonal conflict]. In: D. Borecka-Biernat (Ed.), Sytuacje konfliktu w środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym: Jak sobie radzą z nimi dzieci i młodzież? (pp. 137–179). Warszawa: Wydawnictwo Difin.
 
2.
Bałon, A., Lesiuk, E. (2007). Konflikty szkolne [Conflicts at school]. Gazeta Szkolna, 7, 14.
 
3.
Bandelow, B. (2011). Nieśmiałość: Czym jest i jak ją pokonać [Shyness: What it is and how to overcome it]. Sopot: GWP.
 
4.
Bandura, A. (2015). Teoria społecznego uczenia się [The theory of social learning]. Warszawa: PWN.
 
5.
Barani, K., Szmigielska, B. (2012). Komunikacja zadaniowa miedzy matka a dzieckiem jako predyktor radzenia sobie dziecka przedszkolnego w sytuacjach trudnych [Task-oriented communication between the mother and the child as a predictor of coping in difficult situations in preschool children]. Psychologia Rozwojowa, 3, 83–95. DOI: 10.4467/20843879PR.12.020.0639.
 
6.
Bares, C., Delva, J., Grogan-Kaylor, A., & Andrade, F. (2011). Personality and parenting processes associated with problem behaviours: A study of adolescents in Santiago, Chile. Social Work Research, 35(4), 227–240. DOI: 10.1093/swr/35.4.227.
 
7.
Bhattacharyya, P., Pradhan, R. (2015). Perceived paternal parenting style and proactive coping strategies of Indian adolescents. International Journal of Psychological Studies, 7(2), 180–191. DOI: 10.5539/ijps.v7n2p180.
 
8.
Borecka-Biernat, D. (2001). Zachowanie nieśmiałe młodzieży w trudnej sytuacji społecznej [Shy behaviour of vulnerable young people]. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
 
9.
Borecka-Biernat, D. (2006). Strategie radzenia sobie młodzieży w trudnych sytuacjach społecznych: Psychospołeczne uwarunkowania [Coping strategies of adolescents in difficult social situations: Psychosocial determinants]. Wrocław: Wydawnictwo UWr.
 
10.
Borecka-Biernat, D. (2010). Parents’ educational attitudes as a determinant of defensive strategies of teenagers in managing interpersonal conflict situations. Polish Journal of Applied Psychology, 1, 37–58.
 
11.
Borecka-Biernat, D. (2012). Kwestionariusz strategii radzenia sobie młodzieży w sytuacji konfliktu społecznego [The questionnaire of adolescent coping strategies used in social conflict situations]. Psychologia Wychowawcza, 44(1–2), 86–118.
 
12.
Borecka-Biernat, D. (2013). Kwestionariusz strategii radzenia sobie rodziców w sytuacjach konfliktu społecznego w percepcji dziecka [Questionnaire on parents’ coping strategies in situations of social conflict as perceived by the child]. In: M. Straś-Romanowska (Ed.), Drogi rozwoju psychologii wrocławskiej: Tom jubileuszowy z okazji 45-lecia studiów psychologicznych w Uniwersytecie Wrocławskim (pp. 223–245). Wrocław: Wydawnictwo U.Wr.
 
13.
Borecka-Biernat, D. (2018). The role of emotional reactions and retrospective assessment of parental attitudes in controlling destructive strategies for coping with a social conflict situation by junior high school students. Current Issues in Personality Psychology, 3, 224–241. DOI: 10.5114/cipp.2018.75709.
 
14.
Borkowski, J. (2003). Socjologia i psychologia społeczna: Zarys wykładu [Sociology and social psychology: An outline of a lecture]. Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora.
 
15.
Bronfenbrenner, U. (1970). Czynniki społeczne w rozwoju osobowości [Social factors in the development of personality]. Psychologia Wychowawcza, 1, 1–19.
 
16.
Brzezińska, A., Appelt, K., & Ziółkowska, B. (2016). Psychologia rozwoju człowieka [The psychology of human development]. Sopot: GWP.
 
17.
Brzeziński, J. (1984). Elementy metodologii badań psychologicznych [Elements of methodology of psychological research]. Warszawa: PWN.
 
18.
Ciupińska, B. (2011). Konflikty dorastających z rówieśnikami [Conflicts of adolescents with peers]. In: A. Rejzner (Ed.), Systemowe rozwiązywanie problemów przemocy i agresji w szkole: Praca zbiorowa (pp. 100–118). Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP, Wydawnictwo Comandor.
 
19.
Cywińska, M. (1998). Styl wychowania w rodzinie a konflikty z rówieśnikami [Family upbringing style and conflicts with peers]. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 6, 12–15.
 
20.
Czerwińska-Jasiewicz, M. (2015). Psychologia rozwoju młodzieży w kontekście biegu ludzkiego życia [The psychology of the development of youth in the context of the course of the human life]. Warszawa: Wydawnictwo Difin.
 
21.
De Wied, M., Branje, S., & Meeus, W. (2007). Empathy and conflict resolution in friendship relations among adolescents. Aggressive Behavior, 33(1), 48–55. DOI: 10.1002/ab.20166.
 
22.
Deutsch, M. (2005). Współpraca i rywalizacja [Cooperation and competition]. In: M. Deutsch, P. Coleman (Eds.), Rozwiązywanie konfliktów: Teoria i praktyka (pp. 21–40). Kraków: Wydawnictwo UJ.
 
23.
Donaldson, D., Prinstein, M., Danovsky, M., & Spirito, A. (2000). Patterns of children’s coping with life stress: Implications with clinicians. American Journal of Orthopsychiatry, 70(3), 351–359. DOI: 10.1037/h0087689.
 
24.
Doroszewski, W. (Ed.). (1996). Słownik języka polskiego: H–K [The dictionary of the Polish language: H–K]. Warszawa: PWN.
 
25.
Filip, A. (2010). Sposoby rozwiązywania konfliktów rodzinnych w percepcji młodzieży różniącej się korzystaniem z mediów [Ways of resolving family conflicts as perceived by adolescents differing in their media use]. In: D. Borecka-Biernat (Ed.), Sytuacje konfliktu w środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym: Jak sobie radzą z nimi dzieci i młodzież? (pp. 217–223). Warszawa: Wydawnictwo Difin.
 
26.
Finkenauer, C., Engels, R., & Baumeister, R. (2005). Parenting behavior and adolescent behavioural and emotional problems: The role of self-control. International Journal of Behavioral Development, 29, 58–69. DOI: 10.1080/01650250444000333.
 
27.
Garstka, T. (2011). Konflikt pokoleń w domu i szkole [Generational conflict at home and school]. Głos Nauczycielski, 8, 12.
 
28.
Gros, D. (2022). Unikanie, wycofanie, izolacja: Zacznij żyć życiem, którego pragniesz, dzięki technikom terapii TBT [Avoidance, withdrawal, isolation: Start living the life you want with TBT therapy techniques]. Sopot: GWP.
 
29.
Gurba, E. (2013). Nieporozumienia z dorastającymi dziećmi w rodzinie [Disagreements with growing children in the family]. Kraków: Wydawnictwo UJ.
 
30.
Gurba, E. (2020). Konflikt rodziców z nastolatkami jako źródło doświadczanego stresu [Parental conflict with adolescents as a source of experienced stress]. In: A. Senejko, A. Czapiga (Eds.), Oswojenie traumy: Przegląd zagadnień (pp. 125–144). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
 
31.
Hardy, D., Power, T., & Jaedicke, S. (1993). Examining the relation of parenting to children’s coping with everyday stress. Child Development, 64, 1829–1841. DOI: 10.2307/1131472.
 
32.
Harwas-Napierała, B. (1995). Nieśmiałość dorosłych: Geneza – diagnostyka – terapia [Shyness in adults: The sources, the diagnostic process, and the therapy]. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
 
33.
Heszen-Niejodek, I. (2008). Teoria stresu psychologicznego i radzenia sobie [Psychological stress and coping theory]. In: J. Strelau (Ed.), Psychologia: Podręcznik Akademicki: Jednostka w społeczeństwie i elementy psychologii (vol. 3, pp. 465–493). Gdańsk: GWP.
 
34.
Januszewska, E. (2001). Style reagowania na stres w kontekście postaw rodzicielskich: Badania młodzieży w okresie adolescencji [Stress response styles in the context of parental attitudes: A study of adolescents in adolescence]. In: D. Kornas-Biela (Ed.), Rodzina: Źródło życia i szkoła miłości (pp. 311–344). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
 
35.
Klink, J., Byars-Winston, A., & Bakken, L. (2008) Coping efficacy and perceived family support: Potential factors for reducing stress in premedical students. Medical Education, 42(6), 572–579. DOI: 10.1111/j.1365-2923.2008.03091.x.
 
36.
Kobus, K., Reyes, O. (2000). A descriptive study of urban Mexican American adolescents’ perceived stress and coping. Hispanic Journal of Behavioral Sciences, 22(2), 163–178. DOI: 10.1177/0739986300222002.
 
37.
Kozłowska, A. (1996). Jak pomagać dziecku z zaburzeniami życia uczuciowego [How to help a child with disorders in the emotional sphere]. Warszawa: Wydawnictwo Żak.
 
38.
Krok, D. (2007). Strategie rozwiązywania konfliktów w systemie rodzinnym [Strategies of conflict resolution in the family system]. Roczniki Teologiczne, 54(10), 119–138.
 
39.
Lachowska, B. (2010). Style rozwiązywania konfliktów i ich efekty w relacji między rodzicami i adolescentami – prezentacja narzędzi pomiaru [Conflict resolution styles and their effects in the relationship between parents and adolescents – presentation of measurement tools]. In: D. Borecka-Biernat (Ed.), Sytuacje konfliktu w środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczy: Jak sobie radzą z nimi dzieci i młodzież? (pp. 180–206). Warszawa: Wydawnictwo Difin.
 
40.
Leary, M., Kowalski, R. (2002). Lęk społeczny [Social anxiety]. Gdańsk: GWP.
 
41.
Lemerise, E., Dodge, K. (2005). Rozwój złości i wrogich interakcji [The development of anger and hostile interactions]. In: M. Lewis, J. Haviland-Jones (Eds.), Psychologia emocji (pp. 745–760). Gdańsk: GWP.
 
42.
Liberska, H. (2002). Rola identyfikacji z rodzicami dla rozwoju dziecka w okresie dojrzewania [The role of identification with parents in the development of the adolescent child]. Małżeństwo i Rodzina, 1, 48–53.
 
43.
Lohman, B., Jarvis, P. (2000). Adolescent stressors, coping strategies, and psychological health studied in the family context. Journal of Youth and Adolescence, 29, 15–43. DOI: 10.1023/A:1005117020812.
 
44.
McCarthy, C., Lambert, R., & Seraphine, A. (2004). Adaptive family functioning and emotion regulation capacities as predictors of college students appraisals and emotion valence following conflict with their parents. Cognition and Emotion, 18(1), 97–124. DOI: 10.1080/02699930244000417.
 
45.
Minda, M. (2019). The perception of parental attitudes and styles to deal with stress among the young attending to athletic championship schools. Journal of Education, Health and Sport, 9(9), 306–316. DOI: 10.5281/zenodo.3402271.
 
46.
Owens, L., Daly, A., & Slee, P. (2005). Sex and age differences in victimization and conflict resolution among adolescents in a South Australian school. Aggressive Behavior, 31(1), 1–12. DOI: 10.1002/ab.20045.
 
47.
Pilkonis, P. (1977). Shyness, public and private, and its relationship to other measures of social behavior. Journal of Personality, 4(45), 585–595. DOI: 10.1111/j.1467-6494.1977.tb00173.x.
 
48.
Pisula, E., Sikora, R. (2008). Wiek i płeć a radzenie sobie ze stresem przez młodzież w wieku 12–17 lat [Age and gender and stress coping among adolescents aged 12–17 years]. Przegląd Psychologiczny, 4, 405-422.
 
49.
Plezia, M. (Ed.). (2007). Słownik łacińsko-polski: A–C [Latin-Polish dictionary: A–C]. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
 
50.
Plopa, M. (2015). Psychologia rodziny: Teoria i badania [Family psychology: Theory and research]. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
 
51.
Polak, K. (2010). Uczeń w sytuacji konfliktów szkolnych [Student in a situation of school conflict]. In: D. Borecka-Biernat (Ed.), Sytuacje konfliktu w środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym: Jak sobie radzą z nimi dzieci i młodzież? (pp. 23–39). Warszawa: Wydawnictwo Difin.
 
52.
Poraj, G. (2021). Agresja i przemoc w rodzinie [Aggression and domestic violence]. In: I. Janicka, H. Liberska (Eds.), Psychologia rodziny (pp. 483–504). Warszawa: PWN.
 
53.
Poraj-Weder, M. (2022). Rodzina jako środowisko rozwoju agresji dzieci i młodzieży [Family environment as a determinant of aggressive behavior development in children and adolescents]. In: G. Poraj, M. Poraj-Weder (Eds.), Psychospołeczne konteksty badań nad agresją interpersonalną (pp. 109–144). Warszawa: Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.
 
54.
Przetacznik-Gierowska, M., Tyszkowa, M. (2011). Psychologia rozwoju człowieka: Zagadnienia ogólne [The psychology of the human development: A general outline]. Warszawa: PWN.
 
55.
Radziwiłłowicz, W., Chojnacka-Szawłowska, G., Liczmańska, M., Chodorowski, Z., Salamon, M., Waldman, W., & Sein Anand, J. (2005). Poczucie sensu życia i jego psychospołeczne uwarunkowania wśród młodzieży dokonującej próby samobójczej [The sense of the meaning of life and its psychosocial background among young people after suicide attempts]. In: M. Plopa (Ed.), Człowiek u progu trzeciego tysiąclecia: Zagrożenia i wyzwania (vol. 1, pp. 379–398). Elbląg – Kraków: Wydawnictwo Elbląskiej Uczelni Humanistyczno-Ekonomicznej, „Impuls”.
 
56.
Riesch, S., Bush, L., Nelson, C., Ohm, B., Portz, P., Abell, B., Wightman, M., & Jenkins, P. (2000). Topics of conflict between parents and young adolescents. Journal for Specialists in Pediatric Nursing, 5(1), 27–40. DOI: 10.1111/j.1744-6155.2000.tb00083.x.
 
57.
Rostowska, T. (1993). Rola modelowania w procesie socjalizacji dziecka w rodzinie [The role of modelling in the socialisation process of the child in the family]. Problemy Rodziny, 3, 33–37.
 
58.
Rostowska, T. (1997). Zgodność strategii radzenia sobie ze stresem u rodziców i ich dorosłych dzieci [Compatibility of stress coping strategies of parents and their adult children]. In: J. Rostowski, T. Rostowska, & I. Janicka (Eds.), Psychospołeczne aspekty rozwoju człowieka: Materiały V Ogólnopolskiej Konferencji Psychologów Rozwojowych, Łódź, 9–12.05.1996 (pp. 389–399). Łódź: Wydawnictwo UŁ.
 
59.
Rostowska, T. (2001). Konflikt międzypokoleniowy w rodzinie: Analiza psychologiczna [Intergenerational conflict in the family: A psychological analysis]. Łódź: Wydawnictwo UŁ.
 
60.
Siegelman, M. (1966). Loving and punishing parental behavior and introversion tendencies in sons. Child Development, 37(4), 985–992. DOI: 10.2307/1126620.
 
61.
Sikora, R., Pisula, E. (2002). Przyczyny stresu i strategie radzenia sobie ze stresem u młodzieży w wieku 14–16 lat [Causes of stress and coping strategies in 14–16 year olds]. Polskie Forum Psychologiczne, 7(2), 110–122.
 
62.
Stańkowski, B. (2009). Konflikt nauczyciel – uczeń: Uzdrawianie relacji w świetle „Reguły 5 R” [Teacher – student conflict: Healing relationships in light of the “5 R Rule”]. Kraków: Wydawnictwo WAM.
 
63.
Szatkowska, M. (2022). Postawy wychowawcze rodziców a radzenie sobie w sytuacjach trudnych i z negatywnymi emocjami – ocena z perspektywy dorosłego życia [Parental attitudes and coping with difficult situations and negative emotions – assessment from the perspective of an adult life]. Zeszyty Naukowe WSG: Edukacja – Rodzina – Społeczeństwo, 40(7), 103–138.
 
64.
Szczepański, J. (1972). Elementarne pojęcia socjologii [Elementary sociological concepts]. Warszawa: PWN.
 
65.
Tezer, E., Demir, A. (2001). Confilict behaviors toward same-sex peers among male and female late adolescents. Adolescence, 36(143), 525–533.
 
66.
Tyszkowa, M. (1986). Zachowanie się dzieci szkolnych w sytuacjach trudnych [Behaviour of school children in difficult situations]. Warszawa: PWN.
 
67.
Van Tilburg, T. G. (2021). Social, emotional, and existential loneliness: A test of the multidimensional concept. The Gerontologist, 61(7), 335–344. DOI: 10.1093/geront/gnaa082.
 
68.
Weryszko, M., Kogut, N. (2023). Postawy rodzicielskie ojców a samoocena i styl radzenia sobie ze stresem córek w okresie wczesnej dorosłości [Parental attitudes of fathers and daughters’ self-esteem and style of coping with stress in early adulthood]. Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio, 1(53), 1–12. DOI: 10.34766/fetr.v53i1.1142.
 
69.
Węgłowska-Rzepa, K. (2010). Style funkcjonowania młodzieży w sytuacjach społecznych – uwarunkowania temperamentalne i rodzinne [Styles of adolescent functioning in social situations – temperamental and familial determinants]. In: D. Borecka-Biernat (Ed.), Sytuacje konfliktu w środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym: Jak sobie radzą z nimi dzieci i młodzież ? (pp. 243–259). Warszawa: Wydawnictwo Difin.
 
70.
Williams, K., McGillicuddy-De Lisi, A. (1999). Coping strategies in adolescent. Journal of Applied Developmental Psychology, 20, 537–549. DOI:10.1016/S0193-3973(99)00025-8.
 
71.
Wojciszke, B. (2007). Relacje interpersonalne [Interpersonal relations]. In: J. Strelau (Ed.), Psychologia: Podręcznik akademicki: Jednostka w społeczeństwie i elementy psychologii (vol. 3, pp. 147–186). Gdańsk: GWP.
 
72.
Wolfradt, U., Hempel, S., & Miles, J. (2003). Perceived parenting styles, depersonalisation, anxiety and coping behaviour in adolescents. Personality and individual differences, 34(3), 521–532. DOI: 10.1016/S0191-8869(02)00092-2.
 
73.
Wrześniewski, K. (2000). Style a strategie radzenia sobie ze stresem: Problemy pomiaru [Styles versus strategies for coping with stress: Measurement issues]. In: I. Heszen-Niejodek, Z. Ratajczak (Eds.), Człowiek w sytuacji stresu: Problemy teoretyczne i metodologiczne (pp. 44–64). Katowice: Wydawnictwo UŚ.
 
74.
Ziemska, M. (2009). Postawy rodzicielskie [Parental attitudes]. Warszawa: Wiedza Powszechna.
 
75.
Zimbardo, P. (2012). Nieśmiałość: Co to jest? Jak sobie z nią radzić? [Shyness: What is it and how to cope with it?]. Warszawa: PWN.
 
Deklaracja dostępności
 
eISSN:2300-5866
ISSN:2082-9019
Journals System - logo
Scroll to top