Międzygeneracyjna transmisja wartości w rodzinach polskich w Drugiej Rzeczypospolitej w kontekście ideologii wychowawczej państwa w latach 1918–1939
 
 
Więcej
Ukryj
1
Wydział Pedagogiki i Psychologii, Uniwersytet w Białymstoku, ul. Świerkowa 20, 15-328 Białystok
 
 
Data nadesłania: 26-06-2014
 
 
Data ostatniej rewizji: 14-10-2015
 
 
Data akceptacji: 14-10-2015
 
 
Data publikacji: 30-12-2015
 
 
Autor do korespondencji
Agata Samsel   

Wydział Pedagogiki i Psychologii, Uniwersytet w Białymstoku, ul. Świerkowa 20, 15-328 Białystok
 
 
Wychowanie w Rodzinie 2015;12(2):51-82
 
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Międzypokoleniowy przekaz wartości jest niezbędnym warunkiem zachowania ciągłości kultury, a tym samym gwarantem przetrwania grupy. Wprowadzanie w świat wartości jest nieodłącznym elementem wychowania młodego pokolenia. Najstarszym i najważniejszym środowiskiem wychowawczym jest rodzina, gdzie w sposób naturalny kształtuje się osobowość dziecka i kreuje jego tożsamość. Wskutek międzygeneracyjnej transmisji wartości dziecko przyswaja wiedzę, która jest sumą doświadczeń wielu minionych pokoleń. Oprócz nabywania umiejętności odróżniania dobra od zła i uczenia się podstawowych zasad oraz norm, regulujących stosunki międzyludzkie, dziecko przyswaja szereg elementów, składających się na kulturę – język, historię, tradycję, wierzenia, symbole religijne i narodowe, obyczaje i zwyczaje. W międzywojniu, w społeczeństwie polskim, funkcjonował system wartości oparty na kanonie ukształtowanym w okresie zaborów. Ogromne znaczenie przypisywano tym wartościom, które sprzyjają zachowaniu własnej odrębności kulturowej i narodowej. Naczelne miejsce w hierarchii wartości zajmowały: ojczyzna, rodzina, religia katolicka, historia kraju, tradycja, symbole narodowe. Wśród wysoko cenionych i pożądanych cech moralnych znajdowały się: patriotyzm, odwaga, gotowość do ponoszenia ofiar i poświęceń, pracowitość, obowiązkowość, sprawiedliwość i uczciwość. Mimo dużego rozwarstwienia społecznego w II Rzeczypospolitej daje się zauważyć zbieżność wartości, będących przedmiotem międzypokoleniowego przekazu w rodzinach polskich, bez względu na ich status społeczny, majątek czy wykształcenie. Charakterystyczna dla dwudziestolecia międzywojennego była również zgodność systemu wartości deklarowanego i realizowanego w rodzinie, z tym który propagował Kościół, jak również tym, który wdrażały państwowe instytucje oświatowo-wychowawcze. Efektem tego było jednolite wychowanie młodego pokolenia, z jasno określonymi i spójnymi celami wychowawczymi, konsekwentnie realizowanymi przez współpracujące ze sobą, najważniejsze środowiska wychowawcze.
 
REFERENCJE (67)
1.
Adamski W., Kultura i jej dziedziny, Ostoja, Poznań 1938.
 
2.
Bartmiński J., Język nośnikiem tożsamości narodowej i przejawem otwartości, [w:] L. Dyczewski (red.), Wartości w kulturze polskiej, Fundacja Pomocy Szkołom Polskim na Wschodzie, Lublin 1993.
 
3.
Bełcikowska A., Stronnictwa i związki polityczne w Polsce, Dom Książki Polskiej, Warszawa 1925.
 
4.
Bendykowicz Z., Portrety „obcego”, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000.
 
5.
Bujak F., Drogi mojego rozwoju umysłowego, „Nauka Polska” 1927, t. 6.
 
6.
Bujak-Bogucka S., Z mroków niedoli matki i dziecka na wsi, „Młoda Matka”1918/1919, nr 14.
 
7.
Chałasiński J., Młode pokolenie chłopów, t. 1–4, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1984.
 
8.
Dębicki Z., Wpływ czynników ekonomicznych na życie rodzinne, „Rodzina” 1922.
 
9.
Duch Chrystusowy w szkole i wychowaniu podstawą odbudowy narodów, Diecezjalny Instytut Akcji Katolickiej, Płock 1937.
 
10.
Dyczewski L., Kultura polska w okresie przemian, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1993.
 
11.
Dyczewski L., Trwałość kultury polskiej, [w:] Tenże (red.), Wartości w kulturze polskiej, Fundacja Pomocy Szkołom Polskim na Wschodzie, Lublin 1993.
 
12.
Dyczewski L., Więź między pokoleniami w rodzinie, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2002.
 
13.
Friedlander M., Znaczenie środowiska rodzinnego w wychowaniu, „Ruch Pedagogiczny” 1928, nr 9.
 
14.
Giza S., Lato S. (oprac.), Materiały do historii polskiego ruchu ludowego, t. 2, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1967.
 
15.
Gołębiowski B., Grad M., Jakubczak F. (oprac.), Pamiętniki Polaków 1918–1978, t. 1, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1982.
 
16.
Grabski S., Z zagadnień polityki narodowo-państwowej, nakł. Księgarni i Składu Nut, Warszawa 1925.
 
17.
Jakubczak F., Rodzina chłopska a młode pokolenie rolników, [w:] Młode pokolenie Polski Ludowej, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1968.
 
18.
Jakubiak K., Badania naukowe nad rodziną oraz problematyka wychowania rodzinnego w literaturze II Rzeczypospolitej, [w:] K. Jakubiak (red.), Rodzina jako środowisko wychowawcze w czasach nowożytnych, Wydawnictwo Uczelniane WSP, Bydgoszcz.
 
19.
Jankowska Z., Rodzina i jej kultura, „Rodzina” 1922, nr 1.
 
20.
Janota Bzowski J., Szkoła i rodzina: ich wzajemny stosunek i formy współżycia, Książnica – Atlas, Lwów – Warszawa 1930.
 
21.
Kandziora L. (red), Wpływ bezrobocia na pracę w szkole (wyniki badań ankietowych), Drukarnia Państwowa, Poznań 1939.
 
22.
Kłoskowska A., Badania modelu rodziny w łódzkim środowisku robotniczym, „Przegląd Socjologiczny” 1960, t. 14, z. 1.
 
23.
Kłoskowska A., Kultura masowa, wyd. 3, PWN, Warszawa 1978.
 
24.
Kłoskowska A., Kultura, [w:] A. Kłoskowska (red.), Pojęcia i problemy wiedzy o kulturze, „Wiedza o Kulturze”, Wrocław 1991.
 
25.
Krąpiec M.A., Człowiek w kulturze, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin 1999.
 
26.
Król B.W., Szkoła jako instytucja wychowawcza w środowisku małomiasteczkowym (na tle konkretnego środowiska małomiasteczkowego – Iwieniec), Państwowy Instytut Nauczycielski, Warszawa 1938.
 
27.
Krzywicki L., Warunki życia robotniczego w Warszawie, Łodzi i Zagłębiu Dąbrowskim w świetle ankiet z 1927 r., Ekonomista, Warszawa 1929.
 
28.
Librachowa M., Socjologia wychowania i pedagogika, „Ruch Pedagogiczny” 1927, nr 1.
 
29.
Librachowa M., Studnicki A. (red.), Dziecko wsi polskiej, „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1934.
 
30.
„Mały Rocznik Statystyczny” 1939, R. 10.
 
31.
Majewska A., Warunki życia dzieci bezrobotnych na Woli, [w:] H. Radlińska (red.), Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych, Naukowe Towarzystwo Pedagogiczne, Warszawa 1937.
 
32.
Mędrzecki W., Polskie uniwersum symboliczne w Drugiej Rzeczypospolitej, [w:] W. Mędrzecki, A. Zawiszewska (red.), Kultura i społeczeństwo II Rzeczypospolitej, Instytut Historii PAN, Warszawa 2012.
 
33.
Nikitorowicz J., Dziedzictwo kulturowe i etos generacji – problemy przekazu międzypokoleniowego, [w:] J. Nikitorowicz, J. Halicki, J. Muszyńska (red.), Międzygeneracyjna transmisja dziedzictwa kulturowego, Trans Humana, Białystok 2003.
 
34.
Nikitorowicz J., Etos generacji. Typy generowania etosu i ich wartość w procesie kreowania tożsamości kulturowej, [w:] E.J. Kryńska (red.), Ideały wychowania i wzory osobowe narodu polskiego w XIX i XX wieku, Trans Humana, Białystok 2006.
 
35.
Oderfeldówna A., Młodzież przedmieścia: z badań ankietowych na Ochocie, „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1937.
 
36.
Parzyńska M., Pomoc kobiecie – pomocą dla rodziny, „Opiekun Społeczny” 1938, nr 6.
 
37.
Pastuszka J., Kryzys kulturowy a religia, Naczelny Instytut Akcji Katolickiej, Warszawa 1932.
 
38.
Pierwszy powszechny spis Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 września 1921 r., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 1927.
 
39.
Płatek J., Wieś jako środowisko wychowawcze, [w:] Z. Mysłakowski (oprac.), Rodzina wiejska jako środowisko wychowawcze, Naukowe Towarzystwo Pedagogiczne, Warszawa – Lwów 1931.
 
40.
Podręcznik dla ochroniarek, wyd. zbior., Polskie Towarzystwo Pedagogiczne, Lwów 1920.
 
41.
Prokop J., Polskie uniwersum, [w:] A. Kłoskowska (red.), Oblicza polskości, Uniwersytet Warszawski, Warszawa 1990.
 
42.
Radlińska H. (red.), Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych, Naukowe Towarzystwo Pedagogiczne, Warszawa 1937.
 
43.
Radlińska H., Oświata i kultura wsi polskiej: wybór pism, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1979.
 
44.
Reber A.S., Słownik psychologii, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2000.
 
45.
Robakiewiczowa M., Pomoc matce nieślubnej i opuszczonej, „Opiekun Społeczny” 1938.
 
46.
Rowid H., O środowisku wychowawczym, „Ruch Pedagogiczny” 1932, nr 1.
 
47.
Rowid H., Środowisko i jego funkcja wychowawcza w związku z programem nauk, wyd. 2, „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1936.
 
48.
Rybarski R., Naród, jednostka, klasa, Gebethner i Wolff, Warszawa – Zakopane 1926.
 
49.
Samsel A., Podręczniki szkolne lat międzywojennych jako narzędzie kształtowania postaw młodego pokolenia Polaków, [w:] K. Domańska, B. Iwańska-Cieślik (red.), Książka i prasa w kulturze, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2013.
 
50.
Samsel A., Rodzina jako środowisko wychowawcze w okresie Drugiej Rzeczypospolitej, „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 2009, nr 1–2.
 
51.
Samsel A., Rodziny potrzebujące wsparcia w II Rzeczypospolitej – jakość życia, realizacja podstawowych funkcji, opieka społeczna, „Wychowanie w Rodzinie”, B. Jędrychowska, E. Jurczyk-Romanowska (red.), t. VII: Od starożytnej myśli filozoficznej do współczesnych rozwiązań legislacyjnych, Jelenia Góra – Wrocław 2013, nr 1.
 
52.
Samsel A., Środowiska wychowawcze Drugiej Rzeczypospolitej. Aspekty aksjologiczne, [mps pracy doktorskiej 2010, s. 148–149 (zbiory Biblioteki Wydz. Pedagogiki i Psychologii UwB)].
 
53.
Samsel A., W kręgu polskich wartości narodowych, [w:] E.J. Kryńska (red.), Patriotyzm a wychowanie, Trans Humana, Białystok 2009.
 
54.
Samsel A., Wychowanie patriotyczne w przedszkolach II Rzeczypospolitej, [w:] E.J. Kryńska, Ł. Kalisz, A. Konopacki (red.), Kobieta a patriotyzm: konteksty historyczno-pedagogiczne XVI–XX wieku, Trans Humana, Białystok 2012.
 
55.
Samsel A., Wychowanie przedszkolne w latach 1918–1939, (cz. 2), „Wychowanie w Przedszkolu” 2003, nr 9.
 
56.
Samsel A., Wychowanie w rodzinie chłopskiej w Drugiej Rzeczypospolitej, „Wychowanie w Rodzinie”, S. Walasek, L. Albański (red.), t. I: Przekaz tradycji i kultury na przestrzeni wieków, Jelenia Góra 2011.
 
57.
Sawicki F., Kryzys kultury a religia chrześcijańska, Naczelny Instytut Akcji Katolickiej, Poznań 1937.
 
58.
Skolimowski H., Uniwersalne wartości etosu polskiego, [w:] A. Kłoskowska (red.), Oblicza polskości, Uniwersytet Warszawski, Warszawa 1990.
 
59.
Sobecki M., Kultura symboliczna a tożsamość, Trans Humana, Białystok 2007.
 
60.
Szawiel T., Struktura społeczna i postawy a grupy ethosowe, „Studia Socjologiczne” 1982, nr 1/2.
 
61.
Wójcik M., Kształtowanie się polskiej pedagogiki rodzinnej w latach 1918–1939, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998.
 
62.
Wóycicki A., Robotnik polski w życiu rodzinnym, Jan Cotty, Warszawa 1922.
 
63.
Wysocki J., Rytuał rodzinny, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Olsztyn 1983.
 
64.
Zarzecki L., Wychowanie narodowe, wyd. 2, Dom Książki Polskiej, Warszawa 1929.
 
65.
Ziemnowicz M., Rodzina a wychowanie państwowe, Książnica – Atlas, Lwów – Warszawa 1932.
 
66.
Ziołecka J., Rodzina katolicka i jej posłannictwo, „Ruch Katolicki” 1935, nr 1.
 
67.
Żygulski K., Wartości i wzory kultury, Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa 1975.
 
eISSN:2300-5866
ISSN:2082-9019
Journals System - logo
Scroll to top