Style życia jako kategorie opisu realizacji zadań rozwojowych przez dorosłe osoby z lekką niepełnosprawnością intelektualną
Więcej
Ukryj
1
Department of Special Education and Social Prevention, University of Zielona Gora [Zakład Pedagogiki Specjalnej i Profilaktyki Społecznej, Uniwersytet Zielonogórski], Licealna 9, 65- 417 Zielona Gora, Poland
Data nadesłania: 01-01-2020
Data ostatniej rewizji: 30-06-2020
Data akceptacji: 30-06-2020
Data publikacji: 30-06-2020
Autor do korespondencji
Jarosław Bąbka
Zakład Pedagogiki Specjalnej i Profilaktyki Społecznej, Uniwersytet Zielonogórski,
Licealna 9, 65- 417 Zielona Góra, Polska
Wychowanie w Rodzinie 2020;22(1):205-226
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Cel. Celem artykułu jest opisanie stylów życia dorosłych osób z lekką niepełnosprawnością
intelektualną.
Materiały i metody. Uwzględniając specyficzne możliwości intelektualne badanych osób
oraz trudności komunikacyjne, w celu zebrania materiału empirycznego wykorzystano
metodę dialogową. W badaniach wzięło udział dziesięć osób w wieku pomiędzy 25. a 45.
rokiem życia z orzeczeniem o niepełnosprawności intelektualnej w stopniu lekkim. Uzyskane
wyniki badań opracowano w perspektywie fenomenologiczno-hermeneutycznej.
Wyniki. Badane osoby z niepełnosprawnością intelektualną ze względu na analizowane
zadnia rozwojowe charakteryzują różne style życia. Badanych, w przypadku pracy zawodowej,
charakteryzuje zachowawczy styl życia, któremu odpowiada kategoria – „praca
jako źródło środków finansowych”, styl – ograniczony, którego dopełnia kategoria „praca
nie jest dla mnie”. Sytuację rodzinną charakteryzują następujące style: poszukujący –
„szukam kogoś bliskiego”, wycofujący – „tak jest dobrze. Nie wiem, czy sobie poradzę”,
a także nastawiony na działanie – „wejdę w związek małżeński”. Czas wolny badanych
charakteryzują następujące style: nastawiony na tu i teraz – „domocentryczny”, nastawiony na działanie – „aktywność sportowa”, poszukujący – „lubię zwiedzać”. W przypadku
kontaktów społecznych odnotowano styl zablokowany – „kontakty ograniczają się do rodziny
i tych, których znam”, styl nastawiony na działanie – „mam grono pełnosprawnych
znajomych i czuję się z nimi dobrze”. Aktywność obywatelską badanych charakteryzuje
styl zachowawczy – „głosuję w wyborach lokalnych, ale na tych, których znam”, styl zablokowany
– „nie znam się na polityce”.
Wnioski. Style życia są zależne od zasobów badanych oraz ograniczeń, wynikających
z niepełnosprawności intelektualnej, wcześniejszych doświadczeń oraz wsparcia społecznego.
Przemiany w myśleniu o osobach niepełnosprawnością intelektualną, ich dorosłości
i miejscu w świecie, otwierają przed nimi nowe możliwości dotyczące wyboru stylu życia.
Im jednostka posiada mniejsze zasoby, tym istnieje większe zapotrzebowanie na wsparcie
społeczne, które umożliwi jej wybór odpowiedniego stylu życia.
REFERENCJE (49)
1.
Abbot, S., Mcconkey, R. (2006). The barriers to social inclusion as perceived by people with intellectual disability. Journal of Intellectual Disability Research, 10, 275-287. DOI: 10.1177/1744629506067618.
2.
Ablewicz, K. (1994). Hermeneutyczno-fenomenologiczna perspektywa badań w pedagogice. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
3.
Adler, A. (1986). Sens życia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
4.
Amado A.N., Stancliffe R.J., McCarron M., McCallion, P. (2013). Social inclusion and community participation of individuals with intellectual/developmnental disabilities. Intellectual and Developmental Disabilities, 51, 360-375. DOI: 10.1352/1934-9556-51.5.360.
5.
Bąbka, J. (2019). Lifestyles of Intellectually Disabled Adults. Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, 26, 217-235. DOI: 10.14746/ikps.2019.26.10.
6.
Bąbka, J., Korzeniowska, R. (2021). Społeczna inkluzja osób w okresie wczesnej dorosłości (w druku).
7.
Brzezińska, A. (2005). Współzależność kontekstu rozwoju stylu życia i struktury Ja. W: J. Kmita, B. Kotowa, J. Sójka (red.), Nauka, humanistyka, człowiek: Prace dedykowane Profesor Krystynie Zamiarze w czterdziestolecie pracy naukowej (ss. 57-74). Poznań: Wydawnictwo Naukowe.
8.
Cytowska, B. (2012). Trudne drogi adaptacji: Wątki emancypacyjne w analizie sytuacji dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną we współczesnym społeczeństwie polskim. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
9.
Czerniawska, O. (1998). Style życia w starości. Łódź: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistycznej.
10.
Czerwiński, M. (1976). Pojęcie stylu życia i jego implikacje. W: A. Siciński (red.), Styl życia: Koncepcje i propozycje (ss. 33-70). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
11.
Dubis, M. (2014). Wartości i style życia młodzieży. Jagiellońskie Studia Socjologiczne, 1, 35-45.
12.
Emerson, E. Hatton, C. (2014). Health Inequalities and People with Intellectual Disabilities. Cambridge: University Press.
13.
Fatyga, B. (2009). Szkic o konsumpcyjnym stylu życia i rzeczach jako dobrach kultury. W: P. Gliński, A. Kościański (red.), Socjologia i Siciński: Style życia – Społeczeństwo obywatelskie – Studia nad przyszłością (ss. 148-159). Warszawa: Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk.
14.
Giddens, A. (2001). Nowoczesność i tożsamość: „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
15.
Hall, I., Strydom, A., Richards, M., Hardy, R., Bernal, J., Wadsworth, M. (2005). Social outcomes in adult hood of children with intellectual impairment: evidence from a birth cohort. Journal of Intellectual Disability Research, 49, 171-182. DOI: 10.1111/j.1365-2788.2005.00636.x.
16.
Havighurst, R.J. (1981). Developmental Tasks and Education. New York - London: Longman.
17.
Jawłowska, A. (1976). Styl życia a wartości. W: A. Siciński (red.), Styl życia: Koncepcje i propozycje (ss. 205-240). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
18.
James, H. (2004). Promoting Effective Working with Parents with Learning Disabilities. Child Abuse Review, 13, 31-41. DOI: 10.1002/car.823.
19.
Karpińska, A. (2017). Pełnienie ról małżeńskich i rodzicielskich przez osoby z niepełnosprawnością intelektualną w Polsce: Przegląd wybranych badań. W: J. Leśny, B. H. Chojnicki, M. Panfil, J. Nyćkowiak (red.), Badania i rozwój młodych naukowców w Polsce: Rodzina, dzieci i młodzież (ss. 72-78). Poznań: Wydawnictwo Młodzi Naukowcy.
20.
Kijak, R. (2014). Seksualność człowieka z niepełnosprawnością intelektualną a rodzina. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
21.
Kościelska, M. (2004). Niechciana seksualność: O ludzkich potrzebach osób niepełnosprawnych intelektualnie. Warszawa: Wydawnictwo Jacek Santorski.
22.
Krause, A. (2011). Współczesne paradygmaty pedagogiki specjalnej. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
23.
Krause, A., Żyta, A., Nosarzewska, S. (2010). Normalizacja środowiska społecznego osób z niepełnosprawnością intelektualną. Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne Akapit.
24.
Kwilecki, K. (2011). Rozważania o czasie wolnym: Wybrane zagadnienia. Katowice: Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa im. Wojciecha Korfantego.
25.
Łukasiewicz P. (1979). Dialog jako metoda. Teksty, 5, 105-121.
26.
Marciniak-Madejska (red.) (2021). Obiektywna i subiektywna jakość życia dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną zamieszkujących województwo wielkopolskie: Uwarunkowania środowiskowe oraz poziom wsparcia realizatorów polityki społecznej: Raport z badania. Pobrane 28.02.2024 z:
https://wrot.umww.pl/wp-conten....
27.
Merrells, J., Buchanan, A., Walters R. (2017). “We feel left out”: Experiences of social inclusion from the perspective of young adults with intellectual disability. Journal of Intellectual & Developmental Disability, 44, 13-22. DOI: 10.3109/13668250.2017.1310822.
28.
Modrzewski, J. (2007). Socjalizacja uczestnictwo społeczne – stadium socjopedagogiczne. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
29.
Obuchowski, K. (1985). Adaptacja twórcza. Warszawa: Książka i Wiedza.
30.
Pawelczak, K. (2008), Syndrom nieopuszczonego gniazda – problem rodziców osób dorosłych z niepełnosprawnością. W: A. Bartnikowska, Cz. Kosakowski, A. Krause (red.), Współczesne problemy pedagogiki specjalnej: Dyskursy Pedagogiki Specjalnej (ss. 224-231). Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
31.
Pomorska, M. (2016). Funkcjonowanie dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim w rolach społecznych (niepublikowana praca magisterska). Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski.
32.
Przetacznikowa-Gierowska, M., Tyszkowa, M. (1996). Psychologia rozwoju człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
33.
Ramik-Mażewska, I. (2018). Style życia kobiet z niepełnosprawnością intelektualną: Studium socjopedagogiczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe FREL.
34.
Siciński, A. (1976). Styl życia – problemy pojęciowe i teoretyczne. W: A. Siciński (red.), Styl życia: Koncepcje i propozycje (ss. 15-32). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
35.
Siciński, A. (2002). Styl życia – kultura – wybór: Szkice. Warszawa: Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk.
36.
Simmel, G. (2012). Filozofia pieniądza. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
37.
Sochańska-Kawiecka, M., Kołakowska-Seroczyńska, Z., Zielińska D., Makowska-Belta, E., Ziwiec, P. (2017). Badanie potrzeb osób niepełnosprawnych: Raport końcowy. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Pobrane 28.02.2024 z:
https://www.pfron.org.pl/filea....
38.
Taubert, P. (2006). Lebensstile und mediennutzung: Theoretische grundlagen und empirische umsetzung. München: Martin Meidenbauer Verlagsbuchhandlung.
39.
Theunissen, G., Plaute W. (2002). Handbuch empowerment und heilpädagogik. Freiburg: Lambertus Verlag.
40.
Trempała, J. (2000). Koncepcje rozwoju człowieka. W: J. Strelau (red.), Psychologia: Podręcznik akademicki: T. 1 (ss. 256-282). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
41.
Veblen, T. (1998). Teoria klasy próżniaczej. Warszawa: Wydawnictwo Muza.
42.
Wehmeyer, M.L., Garner, N.W. (2003). The impact personal characteristics of people with intellectual and developmental disability on self-determination and autonomous functioning. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 16, 255-265. DOI: 10.1046/j.1468-3148.2003.00161.x.
43.
Wiatrowski, Z. (2005). Podstawy pedagogiki pracy. Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.
44.
Wilson, N.J., Jaques, H., Johnson, A., Brotherton, M.L. (2016). Social inclusion: From social exlusion to supported inclusion: adults with intellectual disability discuss their lived experiences of a structured social group. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 30, 874-858. DOI: 10.1111/jar.12275.
45.
Wiszejko-Wierzbicka, D. (2010). Niewykorzystana sfera: Partycypacja społeczna i obywatelska osób z ograniczeniami sprawności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
46.
Woynarowska, B. (2010). Edukacja zdrowotna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
47.
Zakrzewska-Manterys, E. (2010). Upośledzeni umysłowo: Poza granicami człowieczeństwa. Warszawa: Instytut Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytet Warszawski. DOI: 10.31338/uw.9788323511472.
48.
Zawiślak, A. (2003). Zawieranie związków małżeńskich przez osoby z lekkim upośledzeniem umysłowym na przykładzie absolwentów szkół zawodowych specjalnych. W: Z. Janiszewska-Nieścioruk (red.). Człowiek z niepełnosprawnością intelektualną: T. 1 (ss. 165-171). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
49.
Żyta, A. (2013). Małżeństwa i rodzicielstwo osób z niepełnosprawnością intelektualną – wyzwania współczesności, Edukacja Dorosłych, 2, 59-71.