Wprowadzenie. W latach 1795 – 1918 nastąpił rozwój w polskiej myśli pedagogicznej refleksji nad wychowawczą roli matki. Ta problematyka była poruszana w wielu publikacjach okresu oświecenia, romantyzmu oraz przełomu XIX i XX wieku. O matce pisali wówczas zarówno wybitni pedagodzy, jak i mniej znani autorzy. Większość z nich wskazywała na potrzebę udziału matek w procesie wychowania i opieki nad dziećmi, nauczaniu przez nie potomstwa takich wartości jak miłość, religijność. Obecnie literatura pedagogiczna okresu zaborów jest ciekawym źródłem informacji o rodzinie polskiej tamtych, trudnych czasów, kształtowaniu ideałów i celów wychowawczych. Pokazuje, jak na przestrzeni lat zmieniały się poglądy autorów na macierzyństwo. Po powrocie Polski do suwerenności państwowej część wychowawców chętnie wracała do koncepcji opiekuńczo-wychowawczych z poprzedniego okresu, dostrzegając w nich źródło głębokich przemyśleń na temat polskiej rodziny. Cel. Celem artykułu jest analiza źródeł pedagogicznych z XIX w. dotyczących roli matki w wychowaniu dzieci. Materiały i metody. W artykule zastosowano metodą analizy dokumentów. Wyniki. Z analizy literatury pedagogicznej wynika, że jej autorzy przypisywali matce kluczowe zadania opiekuńczo-wychowawcze.