Bieżący numer
Online first
Archiwum
O czasopismie
Cele i zakres czasopisma
Wydawca i organ zarządzający
Zespół redakcyjny
Rada Naukowa
Kolegium Recenzentów
Indeksacja i współczynniki wpływu
Prawa autorskie i polityka otwartego dostępu
Źródła finansowania
Polityka prywatności
Dla autorów
Procedura publikacji
Procedura recenzowania
Wymogi redakcyjne
Etyka publikacji
Opłaty wydawnicze
Wychowanie dziecka z autyzmem. Stres rodzicielski i wypalenie rodzicielskich sił w kontekście perspektywy temporalnej
1
Institute of Special Education, Pedagogical University of Krakow [Instytut Pedagogiki Specjalnej, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie], Ingardena 4, 43-060 Krakow, Poland
Data nadesłania: 01-07-2020
Data ostatniej rewizji: 31-12-2020
Data akceptacji: 31-12-2020
Data publikacji: 31-12-2020
Autor do korespondencji
Joanna Kossewska
Instytut Pedagogiki Specjalnej, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, R. Ingardena, 43-060 Kraków, Polska
Instytut Pedagogiki Specjalnej, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, R. Ingardena, 43-060 Kraków, Polska
Wychowanie w Rodzinie 2020;23(2):179-195
SŁOWA KLUCZOWE
perspektywa temporalnaterapia perspektyw temporalnychzaburzenia ze spektrum autyzmuASDrodzicestreswypalenie rodzicielskich sił
STRESZCZENIE
Wprowadzenie. Rodzice dzieci z ASD doświadczają przewlekłego stresu oraz wypalenia
rodzicielskiego ze względu na duże obciążenie związane z wychowaniem dziecka. Zrównoważana
perspektywa temporalna stanowi zasób osobowy ułatwiający radzenie sobie
z obciążeniami i stresem. Nieliczne jeszcze publikacje dostarczają danych na temat wzorca
perspektyw temporalnych występującego u rodziców dzieci z ASD.
Cel. Celem artykułu jest przedstawienie analizy wyników polskich badań potwierdzających
specyfikę wzorców temporalnych występujących u rodziców dzieci z ASD oraz ukazanie
możliwości wykorzystania terapii opartej na koncepcji perspektyw temporalnych
Zimbardo dla minimalizacji objawów PTSD.
Materiały i metody. W pracy zastosowano analizę danych literaturowych
Wyniki. Na podstawie przeprowadzonej analizy stwierdzono, iż u rodziców dzieci z ASD
częściej niż u rodziców dzieci z ZD występuje nieprzystosowawczy wzorzec perspektyw
temporalnych, co może być wyznacznikiem PTSD.
Wnioski. Istnieją argumenty świadczące, iż zastosowanie interwencji terapeutycznych
zrealizowanych w nurcie terapii opartej na koncepcji Zimbardo może być skuteczne dla
złagodzenia stresowych objawów i poprawy jakości życia rodziców dzieci z ASD.
REFERENCJE (70)
1.
Abbasi, K., Z., Ghamarani, A. (2017). Effectiveness of time perspective therapy (TPT) on experiential avoidance of mothers of girls with intellectual disability. Middle Eastern Journal of Disability Studies, 7, 5-5.
2.
Dąbrowska, A., Pisula, E. (2010). Parenting stress and coping styles in mothers and fathers of pre-school children with autism and Down syndrome. Journal of Intellectual Disability Research, 54(3), 266–280. DOI: 10.1111/j.1365-2788.2010.01258.x.
3.
Allman, M., DeLeon, I., Wearden, J. (2011). Psychophysical assessment of timing in individuals with Autism. American Journal on Intellectual and Developmental Disabilities, 116, 165-78. DOI:10.1352/1944-7558-116.2.165.
4.
Altiere, M. J., von Kluge, S. (2009). Family functioning and coping behaviors in parents of children with autism. Journal of Child and Family Studies, 18(1), 83–92. DOI: 10.1007/s10826-008-9209-y.
5.
Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. (2013). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing. DOI: 10.1176/appi.books.9780890425596.
6.
Ashori, M., Erabi, A. (2019). The Effectiveness of time perspective program training on Resiliency and Alexithymia in mothers of deaf children. Psychological Studies, 15(1), 81-95.
7.
Ashori, M., Faraje, H., Sabery Rad, A., Zarghami, E. (2018). The effectiveness of Time Perspective Cognitive Program on emotional reactions, hope and well-being in mothers of children with behavioral disorder. Middle Eastern Journal of Disability Studies, 8, 58.
8.
Baio, J., Wiggins, L., Christensen, D. L., Maenner, M. J., Daniels, J., Warren, Z., et al. (2018). Prevalence of Autism Spectrum Disorder among children aged 8 years - Autism and developmental disabilities monitoring network, 11 Sites, United States, 2014. Surveillance Summaries, 27, 67(6), 1-23. DOI: 10.15585/mmwr.ss6706a1.
9.
Bakroon, A., Lakshminarayanan, V. (2016). Visual function in autism spectrum disorders: a critical review. Clinical and Experimental Optometry, 99(4), 297-308. DOI: 10.1111/cxo.12383.
10.
Banasiak, A. (2017). Stres rodzicielski matek dzieci z autyzmem. Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, 19, 109-126. DOI: 10.14746/ikps.2017.19.07.
11.
Bayat, M. (2007). Evidence of resilience in families of children with autism. Journal of Intellectual Disability Research, 51, 702-714. DOI: 10.1111/j.1365-2788.2007.00960.x.
12.
Błeszyński, J. (2011). Rozwój komunikacji u osób z zespołem Aspergera pod wpływem zastosowania terapii ruchowej metodą stymulowanych seryjnych powtórzeń ćwiczeń. W: Z. Szot, J. Błeszyński, C. Specht (red.), Terapia ruchowa osób z zespołem Aspergera: Implikacje praktyczne (ss. 105–133). Łódź: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Informatyki i Umiejętności.
13.
Bolotova, K.A., Hachaturova, R.M. (2013). The role of time perspective in coping behaviour. Psychology in Russia: State of the Art, 6(3), 120–131. DOI: 10.11621/pir.2013.0311.
14.
Bonis, S. (2016). Stress and Parents of Children with Autism: A Review of Literature. Issues in Mental Health Nursing, 37(3), 153-63. DOI: 10.3109/01612840.2015.1116030.
15.
Boniwell, I., Zimbardo, P.G. (2004). Balancing time perspective in pursuit of optimal functioning. W: P. A. Linley, St. Joseph (red.), Positive Psychology in Practice (ss. 165-178). Hoboken: John Wiley & Sons.
16.
Brugha, T. S., McManus, S., Bankart, J., Scott, F., Purdon, S., Smith, J., et al. (2011). Epidemiology of autism spectrum disorders in adults in the community in England. Archives of General Psychiatry, 68(5), 459-465. DOI: 10.1001/archgenpsychiatry.2011.38.
17.
Brzezińska, A. I., Kaczan, R., Rycielska, L. (2010). Czas, plany i cele: Perspektywa czasowa osób z ograniczeniami sprawności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
18.
Davis, N., Carter, A. (2008). Parenting stress in mothers and fathers of toddlers with autism spectrum disorders: Associations with child characteristics. Journal of Autism and Developmental Disorders, 38(7), 1278–1291. DOI: 10.1007/s10803-007-0512-z.
19.
Eisenhower, A., Baker, B., Blacher, J. (2005). Preschool children with intellectual disability: syndrome specificity, behaviour problems, and maternal well-being. Journal of Intellectual Disability Research, 49(9), 657–671. DOI: 10.1111/j.1365-2788.2005.00699.x.
20.
Estes, A., Munson, J., Dawson, G., Koehler, E., Zhou, X., Abbott, R. (2009). Parenting stress and psychological functioning among mothers of preschool children with autism and developmental delay. Autism, 13(4), 375–387. DOI: 10.1177/1362361309105658.
21.
Fisman, S., Wolf, L., Ellison, D., Freeman, T. (2000). A longitudinal study of siblings of children with chronic disabilities. Canadian Journal of Psychiatry, 45(4), 369-75. DOI: 10.1177/070674370004500406.
22.
Floyd, F. J., Gallagher, E. M. (1997). Parental stress, care demands, and use of support services for school-age children with disabilities and behavior problems. Family Relations: An Interdisciplinary Journal of Applied Family Studies, 46(4), 359–371. DOI: 10.2307/585096.
23.
Furmańska, J., Ligocka, M., Milik, A., Kołodziejska, A., Rzepa, T. (2019). Postrzeganie czasu i jego znaczenie w procesie adaptacji do choroby nowotworowej. Czasopismo Psychologiczne – Psychological Journal, 25(1), 95-99. DOI: 10.14691/CPPJ.25.1.95.
24.
Gałkowski, T. (1993). Autyzm w rodzinie: Ujęcie interdyscyplinarne. Kultura i Edukacja, 2, 85–102.
25.
Gałkowski, T. (1995). Dziecko autystyczne w środowisku rodzinnym i szkolnym. Warszawa: WSiP.
26.
Gallagher, J.J., Beckman, P., Cross, A.H. (1983). Families of handicapped: Sources of stress and its amelioration. Exceptional Children, 50(1), 10–19. DOI:
10.1177/001440298305000102.
27.
Giallo, R., Wood, C., Jellett, R., Porter, R. (2011). Fatigue, wellbeing and parental self-efficacy in mothers of children with an autism spectrum disorder. Autism: International Journal of Research and Practice,17(4), 465-480. DOI: 10.1177/1362361311416830.
28.
Gowen, E., Hamilton, A. (2013). Motor abilities in autism: a review using a computational context. Journal of Autism and Developmental Disorders, 43(2), 323-444. DOI: 10.1007/s10803-012-1574-0.
29.
Gray, D.E. (2003). Gender and coping: The parents of children with high functioning autism. Social Science and Medicine, 56(3), 631–642. DOI: 10.1016/S0277-9536(02)00059-X.
30.
Gupta, R., Gaur, J. (2011). Time perspective’s role in stress levels: Empirical evidence. Great Lakes Herald, 5(1), 59–75. Pobrane 23.02.2024 z: http://www.greatlakes.edu.in/p....
31.
Happé, F. (1999). Autism: cognitive deficit or cognitive style? Trends of Cognitive Science, 3(6), 216-222. DOI: 10.1016/s1364-6613(99)01318-2.
32.
Hobfoll, S. E., Lerman, M. (1988). Personal relationships, personal attributes, and stress resistance: Mothers’ reactions to their child’s illness. American Journal of Community Psychology, 16(4), 565–589. DOI:10.1007/BF00922772.
33.
Holman, E. A. (2015). Time perspective and social relations: A stress and coping perspective. In: M Stolarski, N. Fieulaine, W. van Beek (Eds.), Time Perspective Theory: Review, Research and Application: Essays in honor of Philip G. Zimbardo (pp. 419–436). Cham: Springer.
34.
Holman, E. A., Silver, R. C., Mogle, J. A., Scott, S. B. (2016). Adversity, time, and well-being: A longitudinal analysis of time perspective in adulthood. Psychology and Aging, 31(6), 640–651. DOI: 10.1037/pag0000115.
35.
Huič, A., Krznarić, T., Kamenov, Ž. (2018). Time perspective, perceived stress, self-control and relationship satisfaction in heterosexual dating relationships of emerging adults. Psichologia, 32, 63-78. DOI: 10.17575/rpsicol.v32i1.1327.
36.
Jones, C.R.G., Simonoff, E., Baird, G., Pickles, A., Marsden, A. J.S., Tregay, J., Happé, F., Charman, T. (2017). The association between theory of mind, executive function, and the symptoms of autism spectrum disorder. Autism Research, 11(1), 95-109. DOI: 10.1002/aur.1873.
37.
Koc-Kozłowiec, B. (2016). Szczęście i perspektywa postrzegania czasu. Logos i Ethos, 40, 123-141. DOI: http://dx.doi.org/10.15633/lie....
38.
Kossewska, J., Wojciechowska, A. (2017). Wypalenie sił a perspektywa temporalna u rodziców dzieci z zaburzeniami rozwoju. Psychologia Wychowawcza, 54(12), 183-202. DOI: 10.5604/01.3001.0011.7871.
39.
Król, J., Boniecka, K., Rzepa, T. (2016). Perspektywa czasowa w okresie późnej dorosłości i jej znaczenie dla satysfakcji z życia uczestniczek Uniwersytetu Trzeciego Wieku – doniesienie wstępne. Polskie Forum Psychologiczne, 21(4), 589-601. DOI:10.14656/PFP20160406.
40.
Lecavalier, S., Leone, S., Wiltz, J. (2006). The impact of behaviour problems on caregiver stress in young people with autism spectrum disorders. Journal of Intellectual Disability Research, 50(3), 172–183. DOI: 10.1111/j.1365-2788.2005.00732.x.
41.
Levin, A., Scher, A. (2016). Sleep problems in young children with Autism Spectrum Disorders: A study of parenting stress, mothers’ sleep-related cognitions, and bedtime behaviors. CNS Neuroscience & Therapeutics, 22(11), 921–927. DOI: 10.1111/cns.12651.
42.
Mostowik, J., Cyranka, K. (2018). Nowe trendy w psychoterapii: Znaczenie perspektywy czasowej w obszarze zdrowia psychicznego oraz podejmowanych interwencji terapeutycznych. Psychoterapia, 1(184), 17-29.
43.
Myers, B. J., Mackintosh, V., H., Goin-Kochel, R. P. (2009). “My greatest joy and my greatest heart ache”: Parents’ own words on how having a child in the autism spectrum has affected their lives and their families’ lives. Research in Autism Spectrum Disorders, 3(3), 670-684. DOI: 10.1016/j.rasd.2009.01.004.
44.
Papastamatelou, J., Unger, A., Giotakos, O., Athanasiadou, F. (2015). Is time perspective a predictor of anxiety and perceived stress? Some preliminary results from Greece. Psychological Studies, 60, 468–477. DOI: 10.1007/s12646-015-0342-6.
45.
Peer, J., Hillman, S. (2014). Stress and resilience for parents of children with Intellectual and developmental disabilities: A review of key factors and recommendations for practitioners. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 2, 92-98. DOI: 10.1111/jppi.12072.
46.
Piątek, M. (2020). Natężenie stresu a perspektywa temporalna i wsparcie społeczne u rodziców dzieci z ASD (Niepublikowana praca magisterska). Kraków: Archiwum prac dyplomowych Uniwersytetu Pedagogicznego.
47.
Pisula, E. (1994). Zespół wypalania się sił u rodziców dzieci autystycznych. Nowiny Pedagogiczne, 3, 83-89.
48.
Pisula, E. (1998). Psychologiczne problemy rodziców dzieci z zaburzeniami rozwoju. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
49.
Pisula, E. (2007a). Rodzice i rodzeństwo dzieci z zaburzeniami rozwoju. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
50.
Pisula, E. (2007b). A comparative study of stress profiles in mothers of children with autism and those of children with Down’s syndrome. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 20(3), 274-278. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468....
51.
Pisula, E., Noińska, D. (2011). Stres rodzicielski i percepcja doświadczeń związanych z opieką nad dzieckiem u rodziców dzieci z autyzmem uczestniczących w różnych formach terapii. Psychologia Rozwojowa, 16(13), 75-88.
52.
Płatos, M. (2016). Ogólnopolski spis autyzmu: Sytuacja młodzieży i dorosłych z autyzmem w Polsce. Warszawa: Stowarzyszenie Innowacji Społecznych „Mary i Max”.
53.
Prokopiak, A. (2015). Wychowanie dziecka z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J-Paedagogia-Psychologia, 27(2), 51-95. DOI: 10.17951/j.2014.27.2.51.
54.
Rao, P., Beidel, D. (2009). The impact of children with high-functioning autism on parental stress, sibling adjustment, and family functioning. Behavior Modification, 33, 437–451. DOI: 10.1177/0145445509336427.
55.
Ream, E., Richardson, A. (1996). Fatigue: A Concept Analysis. International Journal of Nursing Studies, 33, 519-529. DOI: 10.1016/0020-7489(96)00004-1.
56.
Reuben, T. V., Venkatesan, S. (2013). A Comparative Study of Maternal Burnout in Autism and Hearing Impairment. International Journal of Psychology and Psychiatry, 1, 101-108. DOI: 10.5958/j.2320-6233.1.2.016.
57.
Sanders, J., Morgan, S. (1997). Family stress and adjustment as perceived by parents of children with Autism or Down Syndrome: Implications for intervention. Child & Family Behavior Therapy, 19, 15-32. DOI:10.1300/J019v19n04_02.
58.
Schieve, L.A., Blumberg, S.J., Rice, C., Visser, S.N., Boyle, C. (2007). The relationship between autism and parenting stress. Pediatrics, 119(1),114-121. DOI: 10.1542/peds.2006-2089Q.
59.
Sekułowicz, M. (2000). Matki dzieci niepełnosprawnych wobec problemów życiowych. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
60.
Sekułowicz, M. (2013). Wypalanie się sił rodziców dzieci z niepełnosprawnością. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
61.
Smith, A., Romski, M. A., Sevcik, R., Adamson, L., Barker, R. (2014). Parent stress and perceptions of language development: Comparing Down Syndrome and other developmental disabilities. Family Relations, 63(1), 71-84. DOI: 10.1111/fare.12048.
62.
Sword, R.M., Sword, R.K.M., Brunskill, S.R. (2015). Time perspective therapy: Transforming Zimbardo’s temporal theory into clinical practice. W: M. Stolarski, N. Fieulaine, W. van Beek (red.), Time Perspective Theory; Review, Research and Application: Essays in Honor of Philip G. Zimbardo (ss. 481-498). Springer: Cham Heidelberg New York Dordrecht London.
63.
Sword, R.M., Sword, R.K.W., Brunskill, S.R., Zimbardo, P.G. (2014). Time perspective therapy: A new time-based metaphor therapy for PTSD. Journal of Loss and Trauma: International Perspectives on Stress & Coping, 19(3), 197-201. DOI: 10.1080/15325024.2013.763632.
64.
Szeląg, E., Kowalska, J., Gałkowski, T., Pöppel, E. (2004). Temporal processing deficits in high-functioning children with autism. British Journal of Psychology, 95(3), 269-282. DOI: 10.1348/0007126041528167.
65.
Tomanik, S., Harris, G., Hawkins, J. (2004). The relationship between behaviours exhibited by children with autism and maternal stress. Journal of Intellectual and Developmental Disability, 29(1), 16–26. DOI: 10.1080/13668250410001662892.
66.
Zablotsky, B., Kalb, L.G., Freedman, B., Vasa, R., Stuart, E. A. (2014). Health care experiences and perceived financial impact among families of children with an Autism Spectrum Disorder. Psychiatric Services, 65(3), 395-398. DOI: 10.1176/appi.ps.201200552.
67.
Zimbardo, P. G., Boyd, J. N. (1999). Putting time in perspective: A valid, reliable, individual differences metric. Journal of Personality and Social Psychology, 77(6), 1271-1288. DOI: 10.1037/0022-3514.77.6.1271.
68.
Zimbardo, P.G., Boyd, J.N. (2008). The time paradox: The new psychology of time that will change your life. New York - London - Toronto - Sydney: Free Press.
69.
Zimbardo, P.G., Gonzalez, A. (1985). Time in perspective. Psychology Today, 3, 21-26.
70.
Zimbardo, P., Sword, R., Sword, R. (2012). The time cure: Overcoming PTSD with the new psychology of time perspective therapy. Hoboken: John Wiley & Sons.
Udostępnij
© 2006-2024 Journal hosting platform by Bentus
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
