Opinie rodziców na temat edukacji włączającej w szkołach ogólnodostępnych. Obawy, korzyści, potrzeby
Więcej
Ukryj
1
Uniwersytet Bielsko-Bialski, Wydział Humanistyczno-Społeczny, Instytut Pedagogiki, Willowa 2, 43-309 Bielsko-Biała, Polska
Data nadesłania: 27-09-2024
Data akceptacji: 10-11-2024
Data publikacji online: 15-11-2024
Autor do korespondencji
Agnieszka Anna Twaróg-Kanus
Uniwersytet Bielsko-Bialski, Wydział Humanistyczno-Społeczny, Instytut Pedagogiki, Willowa 2, 43-309 Bielsko-Biała, Polska
Wychowanie w Rodzinie 2024;31(3)
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Wprowadzenie. Edukacja włączająca w podejściu pedagogicznym promuje integrację, tworzenie środowiska akceptującego różnorodność oraz wsparcie każdego dziecka w wykorzystywaniu swojego pełnego potencjału. Nieodłącznym elementem triady szkolnej,
oprócz uczniów i nauczycieli są rodzice, którzy bezpośrednio angażują się w proces edukacyjny swoich dzieci. Właściwe zrozumienie idei inkluzji i zaangażowanie rodziców są kluczowe dla implementacji edukacji włączającej. Wiele badań wskazuje, że poziom wiedzy rodziców oraz ich postawy wobec edukacji włączającej mogą znacząco wpływać na sukcesy i trudności związane z integracją uczniów o różnych potrzebach edukacyjnych i wychowawczych. Poprzez poznanie, jakie obawy i potrzeby dostrzegają rodzice, można lepiej dostosować praktyki edukacyjne w obszarze pogłębienia kompetencji wychowawczych oraz profesjonalnego wsparcia dla dzieci i ich rodzin. Cel. Badanie koncentrowało się na poznaniu opinii rodziców dzieci uczęszczających do placówek ogólnodostępnych na temat edukacji włączającej. Badano, jakie mają oni obawy, jakie widzą korzyści i jakie są ich potrzeby w kontekście pogłębienia wiedzy w tym obszarze. Metody i materiały. Przeprowadzono badanie fokusowe i wywiad grupowy z rodzicami placówki ogólnodostępnej. W artykule zaprezentowano wyniki badań jakościowych o charakterze interpretacyjnym. Najpierw zaproszono rodziców i przeprowadzono z nimi warsztaty (wykorzystano pytania z wywiadu grupowego) mające na celu zwiększenie kompetencji wychowawczych w tematyce edukacji włączającej, następnie poproszono rodziców o uzupełnienie trzech zdań dotyczących obaw, korzyści wynikających z tego, że są różne dzieci, i potrzeb w zakresie tematyki spotkania. Przebadano 26 rodziców dzieci uczęszczających do placówki ogólnodostępnej w województwie śląskim.
Wyniki. Na podstawie analizy pisemnych i ustnych wypowiedzi rodziców wyodrębniono trzy rodzaje opinii rodziców w kontekście obaw związanych z edukacją włączającą, korzyści z niej płynących i wiedzy, którą chcieliby uzyskać w tym temacie. Na tej podstawie przeprowadzono cykl spotkań ze specjalistami, które miały na celu rozwianie rodzicielskich obaw przez wyjaśnienie i przedstawienie naukowego, metodycznego i praktycznego podejścia do pracy z dziećmi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi czy specyficznymi trudnościami w uczeniu się. Wnioski. W odniesieniu do korzyści wynikającej z edukacji włączającej rodzice zwrócili uwagę, że obecność dzieci z różnymi niepełnosprawnościami czy potrzebami edukacyjnymi przyczynia się do rozwoju empatii, akceptacji i tolerancji wśród uczniów. Obawy związane z edukacją włączającą dotyczą troski o to, czy dzieci bez opinii i orzeczeń będą miały zapewnione odpowiednie wsparcie. Rodzice obawiają się, że spadnie jakość nauczania, ponieważ koncentracja na potrzebach dzieci z trudnościami może prowadzić do obniżenia ogólnego poziomu nauczania w klasie. Rodzice poprzez uzupełnienie zdania: „Chciałbym się dowiedzieć…” wskazują, że istnieje potrzeba zwiększenia dostępu do informacji, które pomogą im lepiej zrozumieć, jak działa edukacja włączająca. Wzrost świadomości rodziców na temat korzyści i wyzwań może prowadzić do bardziej pozytywnego nastawienia i większego zaangażowania w działania edukacyjne. Szkoły powinny regularnie organizować spotkania informacyjne i warsztaty ze specjalistami, aby pomóc rodzicom zrozumieć edukację włączającą.
REFERENCJE (36)
1.
Antonovsky, A. (1995). Rozwikłanie tajemnicy zdrowia: Jak radzić sobie ze stresem i nie zachorować. Warszawa: Fundacja Instytutu Psychiatrii i Neurologii.
2.
Bednarz, E. (2019). Osoby z niepełnosprawnością w szkole ogólnodostępnej – problem inkluzji. W: J. Aksman, B. Zinkiewicz (red.), Inkluzja: Wybrane aspekty w teorii i praktyce pedagogicznej (ss. 135–156). Kraków: Societas Vistulana.
3.
Chrzanowska, I. (2019). Edukacja włączająca w badaniach naukowych – perspektywa rodzica. W: I. Chrzanowska, G. Szumski (red.), Edukacja włączająca w przedszkolu i szkole (ss. 92–105). Warszawa: Wydawnictwo Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji.
4.
Chrzanowska, I. (2021). Nauczyciele o szansach i barierach edukacji włączającej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
5.
Cigman, R. (red.) (2007). Included or excluded: The challenge of the mainstream for some SEN children [Włączeni czy wykluczeni: Wyzwanie edukacji ogólnodostępnej dla niektórych dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (SEN)]. London – New York: Routlege.
6.
Cytowska, B. (2016). Przegląd badań empirycznych nad inkluzją w edukacji. Problemy Edukacji, Rehabilitacji i Socjalizacji Osób Niepełnosprawnych, 22(1), 189–213.
7.
Ćwirynkało, K., Żyta, A. (2014). Dlaczego edukacja włączająca nie zawsze jest najlepszym rozwiązaniem? Doświadczenia i plany edukacyjne wobec dzieci z zespołem Downa w relacjach matek. Szkoła Specjalna, 3, 186–201.
8.
Domagała-Zyśk, E. (2018). Uczniowie z niepełnosprawnościami w szkołach ogólnodostępnych i integracyjnych w polskich badaniach naukowych: Część I: Artykuły z polskich czasopism naukowych 2013–2017. Pobrane z:
https://www.gov.pl/web/edukacj....
9.
Gajdzica, Z. (2015). Uczeń z niepełnosprawnością w kilku odsłonach – o drogach i bezdrożach zaspokajania potrzeb edukacyjnych w szkole ogólnodostępnej. Przegląd Badań Edukacyjnych, 20(1), 161–170. DOI: 10.12775/PBE.2015.041.
10.
Gajdzica, Z. (2017). Sukces szkoły integracyjnej jako jeden z wymiarów kształtujących jej kulturę organizacyjną. Roczniki Pedagogiczne, 9(45/3), 5–17. DOI: 10.18290/rped.2017.9.3-1.
11.
Gajdzica, Z. (2019). Wybrane aspekty czasu w dwóch koncepcjach edukacji włączającej uczniów z niepełnosprawnością. Kwartalnik Pedagogiczny, 64(3/253), 42–55. DOI: 10.5604/01.3001.0013.5529.
12.
Gołubiew-Konieczna, M. (2020). Edukacja włączająca w analizie SWOT – refleksje, komentarze, propozycje rozwiązań. W: Z. Janiszewska-Nieścioruk (red.), Problematyczność inkluzji społecznej i edukacyjnej osób z niepełnosprawnościami i o szczególnych potrzebach (ss. 235–256). Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski.
13.
Grzelak, P., Kubicki, P., Orłowska, M. (2014). Realizacja badania ścieżek edukacyjnych niepełnosprawnych dzieci, uczniów i absolwentów – Raport końcowy. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.
14.
Haug, P. (2017). Understanding inclusive education: Ideals and reality [Zrozumienie edukacji włączającej: Ideały a rzeczywistość]. Scandinavian Journal of Disability Research, 19(3), 206–217. DOI: 10.1080/15017419.2016.1224778.
15.
Hilbert, D. (2014). Perceptions of parents of young children with and without disabilities attending inclusive preschool programs [Postrzeganie rodziców małych dzieci z niepełnosprawnościami i bez nich uczęszczających do inkluzyjnych programów przedszkolnych]. Journal of Education and Learning, 3(4), 49–59. DOI: 10.5539/jel.v3n4p49.
16.
Kossowska, A. (2018). Rodzice uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w procesie inkluzji rzeczywistej i pozornej. W: P. D. Gołębniak, M. Pachowicz (red.), Ku inkluzji społeczno-kulturowej w szkole: Od pedagogiki klasy do pedagogiki włączającej (ss. 183–210). Poznań – Wrocław: Collegium Da Vinci, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
17.
Krause, A. (2010). Współczesne paradygmaty pedagogiki specjalnej. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
18.
Lisek-Michalska, J. (2013). Badania fokusowe: Problemy metodologiczne i etyczne. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
19.
Lisowska, M. (2016). Rodzina w obliczu niepełnosprawności dziecka. W: L. Pytka, T. Zacharuk, M. Wiśniewska (red.), Perspektywy i doświadczenia edukacji inkluzyjnej (ss. 119–136). Siedlce: Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny.
20.
Marciniak-Paprocka, K. (2017). Rodzice o inkluzji – raport z badań pilotażowych. Student Niepełnosprawny: Szkice i Rozprawy, 17(10), 135–157.
21.
Mendel, M. (2000). Partnerstwo rodziny, szkoły i gminy. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
22.
Myśliwczyk, I. (2016). Inkluzja edukacyjna na etapie przedszkola w rozumieniu rodziców dzieci niepełnosprawnych. Problemy Wczesnej Edukacji, 2(33), 166–180. DOI: 10.5604/01.3001.0009.4833.
23.
Nadachewicz, K., Bilewicz, M. (2020). Nauczyciel wczesnej edukacji wobec wyzwań pedagogiki inkluzyjnej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
24.
Norwich, B. (2008). SPECIAL SCHOOLS: What future for special schools and inclusion? Conceptual and professional perspectives [SZKOŁY SPECJALNE: Jaka przyszłość dla szkół specjalnych i edukacji włączającej? Perspektywy koncepcyjne i zawodowe]. British Journal of Special Education, 35(3), 136–143. DOI: 10.1111/j.1467-8578.2008.00387.x.
25.
Plichta, P., Jagoszewska, I., Gładyszewska-Cybulko, J., Szczupał, B., Drzazga, A., Cytowska, B. (2017). Specjalne potrzeby edukacyjne uczniów z niepełnosprawnościami: Charakterystyka, specyfika, wsparcie. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
26.
Pyżalski, J. (2019). Kształtowanie pozytywnych relacji uczniów w edukacji włączającej. W: I. Chrzanowska, G. Szumski (red.), Edukacja włączająca w przedszkolu i szkole (ss. 218–227). Warszawa: Wydawnictwo Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji.
27.
Rola, B. (2019). Rodzic w edukacji włączającej jako współuczestnik procesu. W: I. Chrzanowska, G. Szumski (red.), Edukacja włączająca w przedszkolu i szkole (ss. 228–235). Warszawa: Wydawnictwo Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji.
28.
Sipko, S. (2018). Edukacja empatii w szkołach sposobem na inkluzję społeczną. W: T. Zacharuk, L. Pytka (red.), Możliwości i ograniczenia edukacji inkluzyjnej: Egzemplifikacje (ss. 55–65). Siedlce: Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny.
29.
Slee, R. (2004). Social justice and the changing directions in educational research: The case of inclusive education [Sprawiedliwość społeczna a zmieniające się kierunki badań edukacyjnych: Przypadek edukacji włączającej]. W: D. Mitchell (red.), Special educational needs and inclusive education: Vol. 2: Inclusive education (ss. 73–85). London – New York: Routlege.
30.
Skibska, J. (2016). Wiedza rodziców dzieci w młodszym wieku szkolnym o edukacji włączającej oraz jej ocena: Komunikat z badań. Niepełnosprawność: Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 23, 160–172.
31.
Skibska, J. (2020). Pomiędzy personalizacją edukacji a autonomią dziecka o zróżnicowanych potrzebach edukacyjnych. W: Z. Janiszewska-Nieścioruk (red.), Problematyczność inkluzji społecznej i edukacyjnej osób z niepełnosprawnościami i o szczególnych potrzebach (ss. 257–270). Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski.
33.
Twardowski, A. (2012). Wczesne wspomaganie rozwoju dzieci z niepełnosprawnościami w środowisku rodzinnym. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza. DOI: 10.14746/amup.9788323240532.
34.
Woźniak, A. (2012). Dziecko z niepełnosprawnością intelektualną w szkole ogólnodostępnej. W: Z. Janiszewska-Nieścioruk (red.), Edukacja integracyjna i włączająca w doświadczeniach pedagogów i nauczycieli (ss. 109–114). Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski.
35.
Zamkowska, A. (2020). Czy szkoła włączająca jest dla wszystkich? W: Z. Janiszewska-Nieścioruk (red.), Problematyczność inkluzji społecznej i edukacyjnej osób z niepełnosprawnościami i o szczególnych potrzebach (ss. 207–2018). Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski.
36.
Zaorska, M. (2018). Edukacja włączająca w perspektywie mentalności urzędniczo-administracyjnej oraz potrzeb praktyki pedagogicznej. Problemy edukacji, rehabilitacji i socjalizacji osób niepełnosprawnych, 26, 13–24.