Prawa rodziców w szkole jako narzędzie demokracji (?) – analiza aktów prawnych regulujących udział rodziców w procesie edukacji dzieci
Więcej
Ukryj
1
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Wydział Nauk Społecznych, Dybowskiego 13, 10-723 Olsztyn, Polska
Data nadesłania: 30-09-2024
Data akceptacji: 10-12-2024
Data publikacji online: 30-12-2023
Data publikacji: 18-01-2025
Autor do korespondencji
Beata Adrjan
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Wydział Nauk Społecznych,
Dybowskiego 13, 10-723 Olsztyn, Polska
Wychowanie w Rodzinie 2024;31(4):241-254
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Cel. Przedmiotem analizy są prawa rodziców w kontekście szkolnym. Celem badań jest zestawienie uniwersalnych praw rodziców (europejskich i polskich) z prawami partykularnymi, wynikającymi z przepisów regulujących organizację szkół w Polsce. Metody i materiały. Przeprowadzono analizę dwóch grup dokumentów dotyczących praw rodziców: 1) Prawa uniwersalne, zawarte w Konstytucji RP, Europejskiej Karcie Praw Rodziców, Karcie Praw Podstawowych UE, Deklaracji Praw Człowieka, Konwencji o Prawach Dziecka oraz Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym; 2) Prawa partykularne wynikające z polskiego prawa oświatowego, Karty Nauczyciela, rozporządzeń dotyczących organizacji szkół publicznych oraz ramowych statutów szkół. Wyniki i wnioski. W analizie wykazano znaczną rozbieżność między prawami uniwersalnymi, które przyznają rodzicom szerokie uprawnienia i obowiązki w wychowaniu oraz kształceniu dzieci, a prawami partykularnymi, które, choć szczegółowo opisane, oferują rodzicom jedynie ograniczone możliwości ochrony ich praw w procesie edukacyjnym.
Różnice te ukazują radykalnie odmienne podejście: prawa uniwersalne przypisują rodzicom kluczową rolę w edukacji dzieci, podczas gdy prawa partykularne koncentrują się na szczegółowych regulacjach działań szkoły. Omówiono wątpliwości dotyczące tego, czy analizowane akty prawne wspierają demokratyzację praw rodziców w szkole, czy raczej sprzyjają ich wykluczeniu jako pełnoprawnych partnerów w procesach edukacyjnych w polskich szkołach.
REFERENCJE (32)
1.
Babiuch, H. (2014). Konstytucyjne prawo rodziców w zakresie wychowania dziecka. W: M. Jabłoński (red.), Realizacja i ochrona konstytucyjnych wolności i praw jednostki w polskim porządku prawnym (ss. 177–198). Wrocław: E-wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.
2.
Bielecki, M. (2007). Prawa rodziców w systemie oświaty. Rocznik Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL, 3(1), 281–303.
6.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. (1997). Dz. U. 1997.78.483.
7.
Konwencja o Prawach Dziecka. (1989). Dz. U. 1991.120.526.
8.
Krumm, V. (1989a). Do kogo należy szkoła?: Uwagi nad złym stanem rzeczy, z którego prawie wszyscy są zadowoleni. Kwartalnik Pedagogiczny, 1, 53–72.
9.
Krumm, V. (1989b). Na ile otwarta jest szkoła publiczna?: O współpracy nauczycieli z rodzicami. Kwartalnik Pedagogiczny, 3, 17–35.
10.
Moschella, M. (2016). To whom do children belong?: Parental rights, civic education and children’s autonomy [Do kogo należą dzieci?: Prawa rodziców, wychowanie obywatelskie i autonomia dzieci]. Cambridge: Cambridge University Press.
11.
Olechowska, A. (2017). Rodzice w szkole – demaskowanie mitów. Lubelski Rocznik Pedagogiczny, 36(1), 171–186. DOI: 10.17951/lrp.2017.36.1.171.
13.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli. (2019). Dz. U. 2023.2736.
14.
Śliwerski, B. (2001a). Edukacja pod prąd. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
15.
Śliwerski, B. (2001b). Rada szkoły, rada oświatowa: Przewodnik dla samorządowych władz oświatowych, dyrektorów szkół, nauczycieli, rodziców i uczniów. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
16.
Śliwerski, B. (2008a). Klinika szkolnej demokracji. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
17.
Śliwerski, B. (2008b). Oświatowy remanent, czyli o ideologicznym majsterkowaniu polityków oświatowych w latach 1989–2006. W: M. Dudzikowa, M. Czerepaniak-Walczak (red.), Wychowanie: Pojęcia, procesy, konteksty: Interdyscyplinarne ujęcie (t. 4, ss. 95–140). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
18.
Śliwerski, B. (2008c). Jak zmieniać szkołę?: Studia z polityki oświatowej i pedagogiki porównawczej. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
19.
Śliwerski, B. (2009). Problemy współczesnej edukacji: Dekonstrukcja polityki oświatowej III RP. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
20.
Śliwerski, B. (2012). Szkoła na wirażu zmian politycznych: Bez cenzury. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
21.
Śliwerski, B. (2013). Diagnoza uspołecznienia szkolnictwa III RP w gorsecie centralizmu. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
22.
Śliwerski, B. (2015). Edukacja (w) polityce: Polityka (w) edukacji: Inspiracje do badań polityki oświatowej. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
23.
Śliwerski, B. (2017). Meblowanie szkolnej demokracji. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
24.
Śliwerski, B. (2020). (Kontr-)rewolucja oświatowa: Studium z polityki prawicowych reform edukacyjnych. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
25.
Śliwerski, B. (2022). Kultura rywalizacji i współpracy w szkole. Warszawa: Wolters Kluwer.
26.
Śliwerski, B. (2024). Szkolne rewolucje. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
27.
Uryga, D., Wiatr, M. (2015). Quasi szkoły – nowe przedsięwzięcia rodzicielskie na obrzeżu systemu oświaty. Pedagogika Społeczna, 3(57), 217–232.
28.
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. (1964). Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Dz. U. 2023.2809.
29.
Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. (1982). Karta Nauczyciela. Dz. U. 2024.986.
30.
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. (1991) o systemie oświaty. Dz. U. 2024.750,854,1473.
31.
Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. (2016). Prawo oświatowe. Dz. U. 2023.900,1672, 1718,2005.
32.
Wiatr, M. (2019). Rodzice w edukacji: Między dyskursem instrumentalno-technicznym a krytyczno-emancypacyjnym. Studia Edukacyjne, 54, 199–220. DOI: 10.14746/se.2019.54.12.