Sukces i proaktywność w karierze zawodowej z perspektywy młodzieży
 
Więcej
Ukryj
1
Department of the Socio-pedagogical Problems of Youth, Faculty of Educational Studies, Adam Mickiewicz University in Poznan [Zakład Socjopedagogicznych Problemów Młodzieży, Wydział Studiów Edukacyjnych, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu], Szamarzewskiego 89, 60-568 Poznań, Poland.
 
 
Data nadesłania: 27-01-2022
 
 
Data ostatniej rewizji: 21-03-2022
 
 
Data akceptacji: 21-03-2022
 
 
Data publikacji: 25-07-2022
 
 
Autor do korespondencji
Agnieszka Cybal-Michalska   

Zakład Socjopedagogicznych Problemów Młodzieży, Wydział Studiów Edukacyjnych, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Szamarzewskiego 89, 60-568 Poznań, Polska.
 
 
Lucyna Myszka-Strychalska   

Zakład Socjopedagogicznych Problemów Młodzieży, Wydział Studiów Edukacyjnych, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Szamarzewskiego 89, 60-568 Poznań, Polska.
 
 
Wychowanie w Rodzinie 2022;27(2):273-297
 
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Wprowadzenie. Przyjęcie proaktywnego podejścia do własnej kariery staje się obecnie niezbędnym warunkiem skutecznego planowania, monitorowania i zarządzania własną przyszłością zawodową, a tym samym zwiększania szans na sukces w przestrzeni elastycznego rynku pracy. Problematyka ta staje się szczególnie frapująca poznawczo w przypadku młodzieży, która przymierza się do aktywnej partycypacji w jego przestrzeni. Cel. Celem artykułu jest udzielenie odpowiedzi na pytanie: W jaki sposób młodzież, będąca w systemie edukacji i przygotowująca się do wejścia na rynek pracy, postrzega swoje szanse na sukces w karierze i jakie czynniki go determinują. Materiały i metody. W tekście przedstawiono wyniki dwóch badań przeprowadzonych wśród młodzieży. Próba składała się ze studentów uczelni wyższych (N=354) oraz osób uczących się w szkołach zawodowych (N=697). Rozpoznano związek pomiędzy proaktywnością (mierzoną skalą zachowań proaktywnych w karierze autorstwa Augustyna Bańki) a cechami jednostek, stosując określone procedury analizy statystycznej (współczynnik korelacji rangowej Spearmana, współczynnik V-Cramera, test chi-kwadrat, test t-Studenta, jednoczynnikowa analiza wariancji ANOVA). Wyniki. Zgromadzony materiał empiryczny wskazuje na istotne statystycznie powiązania między cechami jednostkowymi a czynnikami społeczno-kulturowymi i kontekstowymi, które kształtują zachowania zawodowe młodzieży. Stwierdzono między innymi zależność pomiędzy proaktywnością a płcią, osiągnięciami edukacyjnymi, samooceną, poczuciem skuteczności, jakością relacji interpersonalnych, stylem tożsamości i oceną szans na odniesienie sukcesu w karierze oraz wykazano, iż u badanej młodzieży przeważa postrzeganie sukcesu zawodowego w kategoriach subiektywnych. Wnioski. Zachowania proaktywne zwiększają szanse podmiotu na odniesienie sukcesu w karierze zawodowej, zaś rozpoznanie czynników, które je determinują staje się kluczowe w konteście przygotowywania młodzieży do wejścia na rynek pracy.
 
REFERENCJE (66)
1.
Arnold, J., Cohen, L. (2008). The psychology of careers in industrial-organizational settings: A critical but appreciative analysis. International Review of Industrial and Organizational Psychology, 23,1-44. DOI: 10.1002/9780470773277.ch1.
 
2.
Arthur, M.B., Khapova, S.N., Wilderom, C.P.M. (2005). Career success in a boundaryless career world. Journal of Organizational Behavior, 26(2), 177-202. DOI: 10.1002/job.290.
 
3.
Arthur, M.B., Hall, D.T., Lawrence, B.S. (2004). Generating new directions in career theory: The case for a transdisciplinary approach. W: M.B. Arthur, D.T. Hall, B.S. Lawrence (red.), Handbook of career theory (ss. 7-25). Cambridge: Cambridge University Press. DOI: 10.1017/CBO9780511625459.003.
 
4.
Atchoarena, D. (2000). The transition of youth from school to work: Issues and policies. Paris: International Institute for Educational Planning/UNESCO.
 
5.
Bandura, A. (2002). Growing primacy of human agency in adaptation and change in the electronic era. European Psychologists, 7(1), 2-16. DOI: 10.1027//1016-9040.7.1.2.
 
6.
Banerji, A., Saksonovs, S., Lin, H., Blavy, R. (2014). Youth unemployment in advanced economies in Europe: Searching for solutions. IMF Staff Discussion Notes, 14(11), 1-32. DOI: 10.5089/9781498337113.006.
 
7.
Bańka, A. (2005). Proaktywność a tryby samoregulacji: Podstawy teoretyczne, konstrukcja i analiza czynnikowa Skali Zachowań Proaktywnych w Karierze [Proactivity and modes of self-regulation: Theoretical bases, construction and factor analysis of Career Proactive Behavior Scale]. Poznań: "Print-B".
 
8.
Bańka, A. (2006). Kapitał kariery – uwarunkowania, rozwój i adaptacja do zmian organizacyjnych oraz strukturalnych rynku pracy [Career capital - determinants, development, and adaptation to organisational and structural changes of the labour market]. W: Z. Ratajczak, A. Bańka, E. Turska (red.), Współczesna psychologia pracy i organizacji: Wybrane zagadnienia [Contemporary work and organizational psychology: Selected issues] (ss. 59-117). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
 
9.
Bańka, A. (2009). Proaktywność – intencjonalne konstruowanie przyszłości i uprzedzające osiąganie celów personalnych poprzez doświadczanie codzienności [Proactivity – intentional construction of the future and the pre-emptive achievement of personal goals through the experience of everyday life]. W: H. Wrona-Polańska, E. Czerniawska, L. Wrona (red.), Szkice o ludzkim poznawaniu i odczuwaniu [Sketches on human cognition and perception] (ss. 10-23). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
 
10.
Bańka, A. (2007). Psychologiczne doradztwo karier [Psychological career counseling]. Poznań: "Print-B".
 
11.
Bateman, T.S., Crant, J.M. (1993). The proactive component of organizational behavior: A measure and correlates. Journal of Organizational Behavior, 14(2), 103–118. DOI: 10.1002/job.4030140202.
 
12.
Bauman, Z. (1960). Kariera: Cztery szkice socjologiczne [Career: Four sociological sketches]. Warszawa: "Iskry".
 
13.
Bauman, Z. (2000). Ponowoczesność jako źródło cierpień [Postmodernism as a source of suffering]. Warszawa: Sic!.
 
14.
Bauman, Z. (2006). Płynna nowoczesność [Liquid modernity]. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
 
15.
Beck, U. (2004). Społeczeństwo ryzyka: W drodze do innej nowoczesności [Risk society: Towards a new modernity]. Warszawa: "Scholar".
 
16.
Bohdziewicz, P. (2008). Kariery zawodowe w gospodarce opartej na wiedzy (na przykładzie grupy zawodowej informatyków) [Professional careers in the knowledge-based economy (on the example of the professional group of IT specialists)]. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
 
17.
Bokszański, Z. (2007). Indywidualizm a zmiana społeczna: Polacy wobec nowoczesności: Raport z badań [Individualism and social change: Poles towards modernity: Research report]. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
 
18.
Borkowska, S. (1999). Słowo wstępne: O potrzebie i możliwościach wzrostu efektywności edukacji zawodowej [Foreword: On the necessity and possibility of an increase in the efficiency of vocational education]. W: S. Borkowska (red.), Edukacja zawodowa a rynek pracy [Vocational education and the labour market] (ss. 5-7) Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych.
 
19.
Brown, D.J., Cober, R.T., Kane, K., Levy, P.E., Shalhoop, J. (2006). Proactive personality and the successful job search: A field investigation with college graduates. Journal of Applied Psychology, 3(91), 717-726. DOI: 10.1037/0021-9010.91.3.717.
 
20.
Campbell, D. J. (2000). The proactive employee: Managing workplace initiative. Academy of Management Executive, 14(3), 52–66. DOI: 10.5465/AME.2000.4468066.
 
21.
Cybal-Michalska, A. (2013). Młodzież akademicka a kariera zawodowa [Academic youth and professional career]. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
 
22.
Cybal-Michalska, A. (2014). Prodevelopmental orientation as a determinant of an active participation and cooperation in a reality oriented towards a global change. W: T. Marek, W. Karwowski, J. Kantola, M. Frankowicz, P. Zgaga (red.), Science, technology, higher education and society in the conceptual age (ss. 541-549). London-New York: Tylor & Francis.
 
23.
Cybal-Michalska, A. (2015). Proactivity in a career as a strategy of the intentional construction of an individual future in the world oriented toward a global change. Procedia Manufacturing, 3, 3644-3650. DOI: 10.1016/j.promfg.2015.07.754.
 
24.
Czarnecki, K. (1983). Rozwój zawodowy człowieka i jego uwarunkowania [A person’s professional development and its determinants]. Warszawa: ZZDZ ZG.
 
25.
De Vos, A., De Clippeleer, I., Dewilde, T. (2009). Proactive career behaviours and career success during the early career. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 4(82), 761-777. DOI: 10.1348/096317909X471013.
 
26.
Devadason, R. (2007). Constructing coherence? Young adults’ pursuit of meaning through multiple transitions between work, education, and unemployment. Journal of Youth Studies, 10(2), 203-221. DOI: 10.1080/13676260600983650.
 
27.
Di Blasi, M., Tosto, C., Marfia, A., Cavani, P., Giordano, C. (2016). Transition to adulthood and recession: a qualitative study. Journal of Youth Studies, 8(19), 1043-1060. DOi: 10.1080/13676261.2015.1136055.
 
28.
Diehl, M., Semegon, A.B., Schwarzer, R. (2006). Assessing attention control in coal pursuit: A component of dispositional self-regulation. Journal of Personality Assessment, 3(86), 306-317. DOI: 10.1207/s15327752jpa8603_06.
 
29.
Falasca, M. (2011). Barriers to adult learning: Bridging the gap. Australian Journal of Adult Learning, 3(51), 583-590.
 
30.
Firkowska-Mankiewicz, A. (1997). Czym jest sukces życiowy dla współczesnego Polaka?: Kontekst socjodemograficzny i psychospołeczny [What is life success for contemporary Poles?: A sociodemographic and psychosocial context]. W: H. Domański, A. Rychard (red.), Elementy nowego ładu [Elements of a new order] (pp. 303-330). Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
 
31.
Furlong, A., Woodman, D., Wyn, J. (2011). Changing times, changing perspectives: Reconciling ‘transition’ and ‘cultural’ perspectives on youth and young adulthood. Journal of Sociology, 4(47), 355-370. DOI: 10.1177/1440783311420787.
 
32.
Goffman, E. (1961). Asylums: Essays on the social situation of mental patients and other inmates. Garden City, N.Y.: Anchor Books.
 
33.
Grant, A.M., Ashford, S.J. (2008). The dynamics of proactivity at work. Research in Organizational Behavior, 28, 3-34. DOI: 10.1016/j.riob.2008.04.002.
 
34.
Greenglass, E. (2002). Proactive coping and quality of life management. W: E. Frydenberg (red.), Beyond coping: Meeting goals, visions, and challenges (pp. 37-62). New York: Oxford University Press. DOI: 10.1093/med:psych/9780198508144.003.0003.
 
35.
Jacob, M., Weiss, F. (2010). From higher education to work. Patterns of labor market entry in Germany and the US. Higher Education, 60(5), 529-542. DOI: 10.1007/s10734-010-9313-y.
 
36.
Lanthaler, W., Zugmann, J. (2000). Akcja JA: Nowy sposób myślenia o karierze [The I action: A new way of thinking about career]. Warszawa: Twigger, Prosperum.
 
37.
Lipiec-Tomaszewska, R. (2008). Dynamika zmian współczesnych organizacji a nowy model kariery zawodowej [The changes of modern organizations and the new career model]. Kształcenie zawodowe: Pedagogika i Psychologia, 10, 215-229.
 
38.
Łojko, E. (2011). Sposoby pojmowania przez studentów sukcesu zawodowego prawników [Students’ perceptions of the professional success of lawyers]. W: E. Łojko (red.), Studenci prawa o studiach i perspektywach zawodowych [Law students on their studies and professional prospects] (ss. 181-203). Warszawa: Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski.
 
39.
Mądrzycki, T. (1996). Osobowość jako system tworzący i realizujący plany [Personality as a system forming and realizing plans]. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
 
40.
Mlinar, Z. (1992). Individuation and globalization: The transformation of territorial social organization. W: Z. Mlinar (red.), Globalization and territorial identities (ss. 15-34). Avebury: Aldershot.
 
41.
Myszka, L. (2015). Planowanie i zarządzanie karierą jako podmiotowa „własność” jednostki [The planning and management of a career as a personal “property” of the individual]. Ogrody Nauk i Sztuk, 5, 345-352. DOI: 10.15503/onis2015.345.352.
 
42.
Myszka-Strychalska, L. (2016). Prorozwojowość w karierze – perspektywa jednostkowa [Pro-developmental approach in a career - an individual perspective]. W: E. Solarczyk-Ambrozik (red.), Doradztwo zawodowe w perspektywie całożyciowego uczenia się [Vocational counseling in the perspective of lifelong learning] (pp. 97-109). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
 
43.
Parker, S.K., Williams, H.M., Turner, N. (2006). Modelling the antecedents of proactive behavior at work. Journal of Applied Psychology, 91(3), 636-652. DOI: 10.1037/0021-9010.91.3.636.
 
44.
Piorunek, M. (2009). Bieg życia zawodowego człowieka: Kontekst transformacji kulturowych [The course of the professional life of a man: The context of cultural transformations]. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
 
45.
Raffe, D. (2011). National qualifications frameworks: What can be learnt from the international experience?. Sodobna Pedagogika (Journal Of Contemporary Educational Studies), 62(4), 66-80.
 
46.
Rokicka, E. (1992). Pojęcie „kariery”: Perspektywa strukturalno-funkcjonalna i interakcjonistyczna [The concept of a “career”: A structural-functional and interactionist perspective]. Przegląd Socjologiczny, 41, 115-127.
 
47.
Rożnowski, B. (2009). Przechodzenie młodzieży z systemu edukacji na rynek pracy w Polsce: Analiza kluczowych pojęć dotyczących rynku pracy u młodzieży [Transition of youth from the education system to the labour market in Poland: Analysis of the key labour market concepts in youth]. Lublin: Wydawnictwo KUL.
 
48.
Santrock, J.W. (1997). Life–span development. Madison, WI: Brown & Benchmark.
 
49.
Savickas, M. L. (1999). The transition from school to work: A developmental perspective. The Career Development Quarterly, 47(4), 326-336. DOI: 10.1002/j.2161-0045.1999.tb00741.x.
 
50.
Schwarzer, R., Taubert, S. (2002). Tenacious goal pursuits and striving toward personal growth: Proactive coping. W: E. Frydenberg (red.), Beyond coping: Meeting goals, visions, and challenges (pp. 19-35). London: Oxford University Press. DOI: 10.1093/med:psych/9780198508144.003.0002.
 
51.
Suchar, M. (2003). Kariera i rozwój zawodowy [Career and professional development]. Gdańsk: Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr.
 
52.
Świda-Ziemba, H. (1995). Wartości egzystencjalne młodzieży lat dziewięćdziesiątych [Existential values of youth of the 1990s]. Warszawa: Zakład Socjologii Moralności i Aksjologii Ogólnej, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych, Uniwersytet Warszawski.
 
53.
Świda-Ziemba, H. (2000). Obraz świata i bycia w świecie: Z badań młodzieży licealnej [Image of the world and of being in the world: From the studies of high school youth]. Warszawa: Instytut Stosowanych Nauk Społecznych, Uniwersytet Warszawski.
 
54.
Szałkowski, A. (red.) (2002). Rozwój personelu [Personnel development]. Kraków: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej.
 
55.
Turban, D.B., Moake, T.R., Yu-Hsien Wu, S., Cheung, J.Y.H (2017). Linking extroversion and proactive personality to career success: the role of mentoring received and knowledge. Journal of Career Development, 44(1), 20-33. DOI: 10.1177/0894845316633788.
 
56.
Turska, E. (2014). Kapitał kariery ludzi młodych: Uwarunkowania i konsekwencje [Career capital of young people: Conditions and consequences]. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
 
57.
Velki, T., Kristek, M., Vrdoljak, G., Jakopec, A. (2013). Proactivity and learning approaches in students: Education vision & challenge for future. Ljubljana: EDUvision.
 
58.
Weick, K.E. (1996). Enactment and the boundaryless career: Organizing as we work. W: M.B. Arthur, D.M. Rousseau (red.), The boundaryless career: A new employment principle for a new organizational era (ss. 40-57). New York - Oxford: Oxford University Press. DOI: 10.1093/oso/9780195100143.003.0003.
 
59.
Wojciszke, B. (2010). Sprawczość i wspólnotowość: Podstawowe wymiary spostrzegania społecznego [Agency and community: Basic dimensions of social perception]. Gdańsk - Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
 
60.
Wojtasik, B. (2003). Refleksyjne konstruowanie kariery życiowej w ponowoczesnej codzienności [Process of reflective construction of a life career in postmodern life]. Teraźniejszość, Człowiek, Edukacja, Numer Specjalny, 343-351.
 
61.
Wyn, J., Cuervo, H. (2017). A longitudinal analysis of belonging temporal, performative and relational practices by young people in rural Australia. Young: Nordic Journal of Youth Research, 3(25), 219-234. DOI: 10.1177/1103308816669463.
 
62.
Wysocka, E. (2011). Kwestionariusz Nastawień Intrapersonalnych, Interpersonalnych i Nastawień wobec Świata (KNIIŚ): Podręcznik testu - wersja dla uczniów szkoły ponadgimnazjalnej [Questionnaire of Intrapersonal and Interpersonal Attitudes and Attitudes Towards the World: Test Manual - version for upper secondary school students]. Kraków: Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne.
 
63.
Stelter, Ż., Strelau, J., Sobolewski, A. (2002). Rozbieżność między temperamentem rzeczywistym a oczekiwanym dziecka upośledzonego umysłowo i jej związek z sytuacją stresową matki. Czasopismo Psychologiczne, 8(2), 155-162.
 
64.
Tomczyszyn, D. (2011). Rodzina z dzieckiem niepełnosprawnym intelektualnie w wymiarze społecznym i ekonomicznym. Biała Podlaska: Wydawnictwo PWSZ im. Papieża Jana Pawła II.
 
65.
Wrześniewski, K., Sosnowski, T., Jaworowska, A., Ferenc, D. (2011). Inwentarz stanu i cechy lęku STAI: Polska adaptacja STAI: Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
 
66.
Zasępa, E. (2020). Niepełnosprawność intelektualna. W: I. Grzegorzewska, L. Cierpiałkowska, A.R. Borkowska (red.), Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży (ss. 283-293). Warszawa: PWN.
 
eISSN:2300-5866
ISSN:2082-9019
Journals System - logo
Scroll to top