Bieżący numer
Online first
Archiwum
O czasopismie
Cele i zakres czasopisma
Wydawca i organ zarządzający
Zespół redakcyjny
Rada Naukowa
Kolegium Recenzentów
Indeksacja i współczynniki wpływu
Prawa autorskie i polityka otwartego dostępu
Źródła finansowania
Polityka prywatności
Dla autorów
Procedura publikacji
Procedura recenzowania
Wymogi redakcyjne
Etyka publikacji
Opłaty wydawnicze
Znaczenie pracy zawodowej w życiu dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną w opinii ich rodziców
1
Uniwersytet Wrocławski, Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych, Instytut Pedagogiki, Dawida 1, 50-527 Wrocław, Polska
Data nadesłania: 10-12-2023
Data ostatniej rewizji: 29-12-2023
Data akceptacji: 29-12-2023
Data publikacji online: 30-12-2023
Autor do korespondencji
Beata Ewa Cytowska
Uniwersytet Wrocławski, Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych, Instytut Pedagogiki, Dawida 1, 50-527 Wrocław, Polska
Uniwersytet Wrocławski, Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych, Instytut Pedagogiki, Dawida 1, 50-527 Wrocław, Polska
Wychowanie w Rodzinie 2023;30(4):257-278
SŁOWA KLUCZOWE
rodzicedorośli z niepełnosprawnością intelektualnąznaczenie pracywywiad ustrukturyzowanyusamodzielnienie i autonomiazatrudnienie wspomagane
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Wprowadzenie. Podjęcie pracy jest jednym z wyznaczników dorosłości. Zatrudnianie osób z niepełnosprawnością intelektualną (NI) jest coraz bardziej akceptowane, szczególnie wśród ich rodzin i osób z najbliższego otoczenia; rośnie też zrozumienie pozytywnego
oddziaływania aktywności zawodowej na niezależność, samostanowienie, samorozwój i włączenie społeczne osób z NI. Cel. Poznanie opinii rodziców dorosłych dzieci z NI na temat znaczenia pracy zawodowej w życiu ich córek i synów. Materiały i metody. Do zgromadzenia danych został wybrany wywiad częściowo ustrukturyzowany, który przeprowadzono z 18 rodzicami niezatrudnionych dorosłych osób z NI (10 matek, 8 ojców) i 14 rodzicami pracujących osób z NI (10 matek, 4 ojców). Wyniki i wnioski. W wypowiedziach badani wskazywali na: przyczyny pozostawania bez pracy przez ich dorosłe dzieci z NI, ograniczenia i możliwości podjęcia przez nie pracy, korzyści z podjęcia i kontynuowania pracy, trudności, jakie napotykają w pracy, oraz szanse dotyczące ich usamodzielnienia się. Zdaniem rodziców praca jest ważnym aspektem życia ich dorosłych dzieci z NI, a większość chciałaby, aby podjęły zatrudnienie i/lub je utrzymały. Choć badani dostrzegali wiele korzyści płynących z wypełniania obowiązków zawodowych przez swoich synów i swoje córki, tylko nieliczni przyznali, że zatrudnienie stanowi kolejny etap w procesie osiągania przez ich dziecko większej autonomii. Część rodziców umniejszała znaczenie pracy ich dorosłych dzieci z NI, odnosząc swoją opinię do społecznego kontekstu.
REFERENCJE (42)
1.
Bakiera, L., Stelter, Ż. (2010). Rodzicielstwo z perspektywy rodziców dziecka pełnosprawnego i niepełnosprawnego intelektualnie. Roczniki Socjologii Rodziny, 20, 131–151.
2.
Boguszewska, K., Dunaj, M., Dziurla, R., Fiedorowicz, M., Majewski, T., Oleksiak, E., Woźniak‑Szymańska, A., Zakrzewska, M. (2011). Zatrudnienie wspomagane: Materiały konferencyjne. Warszawa: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych.
3.
Braun, V., Clarke, V. (2019). Reflecting on reflexive thematic analysis [Refleksja na temat refleksyjnej analizy tematycznej]. Qualitative Research in Sport, Exercise and Health, 11, 589–597. DOI: 10.1080/2159676X.2019.1628806.
4.
Brown, R. I., Schalock, R. L., Brown, I. (2009). Quality of life: Its application to persons with intellectual disabilities and their families – introduction and overview [Jakość życia: Zastosowanie do osób z niepełnosprawnością intelektualną i ich rodzin – wprowadzenie i przegląd]. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 6(1), 2–6. DOI: 10.1111/j.1741-1130.2008.00202.x.
5.
Chadwick, D. D., Mannan, H., Iriarte, E. G., McConkey, R., O’Brien, P., Finlay, F., Lawlor, A., Harrington, G. (2012). Family voices: Life for family carers of people with intellectual disabilities in Ireland [Głosy rodziny: Życie opiekunów rodzinnych osób z niepełnosprawnością intelektualną w Irlandii]. Journal of Applied Research for Intellectual Disabilities, 26(2), 119–132. DOI: 10.1111/jar.12003.
6.
Chruściak, M., Michalczuk, J., Sijko, K., Wiszejko-Wierzbicka, D., Życzyńska-Ciołek, D. (2008). Bariery aktywności zawodowej oraz czynniki sprzyjające podejmowaniu i utrzymywaniu pracy. W: W. Łukowski (red.), Osoby z ograniczoną sprawnością na rynku pracy – portret środowiska (ss. 132–142). Warszawa: Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej „Academica”.
7.
Cytowska, B. (2009). Sens i znaczenie pracy w życiu dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną. W: T. Żółkowska, I. Ramik-Mażewska (red.), Wielowymiarowość edukacji i rehabilitacji osób z niepełnosprawnością (ss. 427–433). Szczecin: Uniwersytet Szczeciński.
8.
Cytowska, B. (2012). Trudne drogi adaptacji: Wątki emancypacyjne w analizie sytuacji dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną we współczesnym społeczeństwie polskim. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
9.
Cytowska, B. (2017). Rodzice wobec zatrudnienia swoich dorosłych dzieci z niepełnosprawnością intelektualną. W: B. Trochimiak, M. Wolan-Nowakowska (red.), Zatrudnienie wspomagane szansą na samodzielność osób z niepełnosprawnością (ss. 122–141). Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
10.
Cytowska, B., Wołowicz-Ruszkowska, A. (2013). Trener pracy: Dokument uwzględniający wiedzę zastaną na temat funkcjonowania trenera pracy, na podstawie polskich i zagranicznych opracowań. Warszawa: Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych.
11.
Davies, M. D., Beamish, W. (2009). Transitions from school for young adults with intellectual disability: Parental perspectives on “life as an adjustment” [Przejście ze szkoły młodych dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną: Perspektywa rodziców na temat „życia jako dostosowania”]. Journal of Intellectual & Developmental Disability, 34(3), 248–257. DOI: 10.1080/13668250903103676.
12.
Dobson, B., Middleton, S., Beardsworth, A. (2001). The impact of childhood disability on family life [Wpływ niepełnosprawności w dzieciństwie na życie rodzinne]. York: Joseph Rowntree Foundation. Pobrane z: https://www.jrf.org.uk/report/....
13.
Dubas, E. (2005). Andragogiczne poszukiwania rozumienia dorosłości. W: E. Dubas (red.), Człowiek dorosły – istota (nie)znana? (ss. 41–57). Łódź – Płock: Szkoła Wyższa im. Pawła Włodkowica, Wydawnictwo Naukowe Novum.
14.
Gorący, M. (2011). Wrocławskie doświadczenia we wspomaganym zatrudnieniu. W: B. Cytowska (red.), Dorośli z niepełnosprawnością intelektualną w labiryntach codzienności: Analiza badań, krytyka podejść, propozycje rozwiązań (ss. 132–148). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
15.
Górnicka, B. (2016). Zaniedbanie dziecka z niepełnosprawnością: Wybrane aspekty zjawiska. W: B. Górnicka (red.), Zaniedbanie dziecka: Wybrane aspekty zjawiska (ss. 49–67). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
16.
Grant, G., Ramcharan, P. (2002). Views and experiences of people with intellectual disabilities and their families: (2) The family perspective [Poglądy i doświadczenia osób z niepełnosprawnością intelektualną i ich rodzin: (2) Perspektywa rodziny]. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 14(4), 364–380. DOI: 10.1046/j.13602322.2001.00077.x.
17.
Gumienny, B. (2016). Funkcjonowanie dorosłych osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną – poglądy rodziców. Niepełnosprawność – Zagadnienia, Problemy, Rozwiązania, 3(20), 92–112.
18.
Gurba, E. (2004). Wczesna dorosłość. W: B. Harwas-Napierała, J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka: Charakterystyka okresów życia człowieka (t. 2, ss. 202–233). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
19.
Kamp, M., Lynch, C. (red.). (1993). Handbook: Supported employment [Podręcznik: Zatrudnienie wspomagane]. Geneve: World Association for Supported Employment, International Labour Organization.
20.
Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych (2012). Pobrane z: https://bip.brpo.gov.pl/pl/con....
22.
Majewski, T. (2006). Zatrudnienie wspomagane osób niepełnosprawnych. Warszawa: Krajowa Izba Gospodarczo-Rehabilitacyjna.
23.
Malewski, M. (2010). Od nauczania do uczenia się: O paradygmatycznej zmianie w andragogice. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
24.
Marciniak-Madejska, N. (2013). Życie dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną – problematyczność realizacji potrzeby seksualności i niezależności w perspektywie rozwoju tożsamości. Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, 2, 115–131. DOI: 10.14746/ikps.2013.2.06.
25.
McInnes, M. M., Ozturk, O. D., McDermott, S., Mann, J. R. (2010). Does supported employment work? [Czy zatrudnienie wspomagane działa?]. Journal of Policy Analysis and Management, 29(3), 506–525. DOI: 10.1002/PAM.20507.
26.
Mill, A., Mayes, R., McConnell, D. (2010). Negotiating autonomy within the family: The experiences of young adults with intellectual disabilities [Negocjowanie autonomii w rodzinie: Doświadczenia młodych dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną]. British Journal of Learning Disabilities, 38(3), 194–200. DOI: 10.1111/j.1468-3156.2009.00575.x.
27.
Pisula, E. (2008). Dorosłość osób z niepełnosprawnością intelektualną – szanse i zagrożenia. Warszawa: Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym.
28.
Priestley, M. (2003). Disability: A life course approach [Niepełnosprawność: Podejście do biegu życia]. Cambridge: Polity.
29.
Ryan, A., Taggart, L., Truesdale-Kennedy, M., Slevin, E. (2013). Issues in caregiving for older people with intellectual disabilities and their ageing family carers: A review and commentary [Zagadnienia opieki nad osobami starszymi z niepełnosprawnością intelektualną i ich starzejącymi się opiekunami rodzinnymi: Przegląd i komentarz]. International Journal of Older People Nursing, 9(3), 217–226. DOI: 10.1111/opn.12021.
30.
Southward, J. D., Kyzar, K. (2017). Predictors of competitive employment for students with intellectual and/or developmental disabilities [Predyktory konkurencyjnego zatrudnienia studentów z niepełnosprawnością intelektualną i/lub rozwojową]. Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 52(1), 26–37.
31.
Stelter, Ż. (2013). Pełnienie ról rodzicielskich wobec dziecka niepełnosprawnego intelektualnie. Warszawa: Difin.
32.
Strandova, I., Evans, D. (2015). Older women with intellectual disabilities: Overcoming bariers to autonomy [Starsze kobiety z niepełnosprawnością intelektualną: Pokonywanie barier na drodze do autonomii]. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 12(1), 12–19. DOI: 10.1111/jppi.12097.
33.
Suwalska-Barancewicz, D., Malina, A. (2013). Stres i postawy rodzicielskie matek i ojców osób dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną. Psychologia Rozwojowa, 18(2), 79–90. DOI: 10.4467/20843879PR.13.012.1185.
34.
Twardowski, A. (1996). Oddziaływania rodziców blokujące rozwój autonomii u dzieci upośledzonych umysłowo. W: W. Dykcik (red.), Społeczeństwo wobec autonomii osób niepełnosprawnych: Od diagnoz do prognozy do działań (ss. 145–154). Poznań: „Eruditus”.
35.
Twardowski, A. (2008). Sytuacja rodzin dzieci niepełnosprawnych. W: I. Obuchowska (red.), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie: Praca zbiorowa (ss. 21–33). Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
36.
Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (1997). Dz. U. 1997.123.776.
37.
Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (2003). Dz. U. 2003.122.1143.
38.
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (2004). Dz. U. 2004, nr 99, poz. 1001.
39.
Wehmeyer, M. L., Garner, N. W. (2003). The impact of personal characteristics of people with intellectual and developmental disability on self‐determination and autonomous functioning [Wpływ cech osobowych osób z niepełnosprawnością intelektualną i rozwojową na samostanowienie i autonomiczne funkcjonowanie]. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 16, 255–265. DOI: 10.1046/j.1468-3148.2003.00161.x.
40.
Wolska, D. (2015). Umiejętności życiowe jako wyznacznik aktywizacji zawodowej dorosłych z głębszą niepełnosprawnością intelektualną. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
41.
Zakrzewska, M. (2021). Aktywność zawodowa a jakość życia dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną. Warszawa: Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną.
42.
Żyta, A. (2011). Życie z zespołem Downa: Narracje biograficzne rodziców, rodzeństwa i dorosłych osób z zespołem Downa. Kraków: „Impuls”.
Udostępnij
© 2006-2024 Journal hosting platform by Bentus
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
