Bieżący numer
Online first
Archiwum
O czasopismie
Cele i zakres czasopisma
Wydawca i organ zarządzający
Zespół redakcyjny
Rada Naukowa
Kolegium Recenzentów
Indeksacja i współczynniki wpływu
Prawa autorskie i polityka otwartego dostępu
Źródła finansowania
Polityka prywatności
Dla autorów
Procedura publikacji
Procedura recenzowania
Wymogi redakcyjne
Etyka publikacji
Opłaty wydawnicze
Posiadanie rodzeństwa a kompetencje społeczno-emocjonalne dzieci w wieku szkolnym w dobie pandemii COVID-19
1
Institute of Psychology, Pedagogical University of Krakow [Instytut Psychologii, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie], Podchorążych 2, 30-084 Krakow, Poland
Data nadesłania: 15-12-2021
Data ostatniej rewizji: 25-03-2022
Data akceptacji: 25-03-2022
Data publikacji: 25-07-2022
Autor do korespondencji
Agnieszka Lasota
Instytut Psychologii, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Podchorążych 2, 30-084 Kraków, Polska
Instytut Psychologii, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Podchorążych 2, 30-084 Kraków, Polska
Natalia Maja Józefacka
Instytut Psychologii, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Podchorążych 2, 30-084 Kraków, Polska
Instytut Psychologii, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Podchorążych 2, 30-084 Kraków, Polska
Małgorzata Płoszaj
Instytut Psychologii, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Podchorążych 2, 30-084 Kraków, Polska
Instytut Psychologii, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Podchorążych 2, 30-084 Kraków, Polska
Wychowanie w Rodzinie 2022;27(2):211-230
SŁOWA KLUCZOWE
rodzeństwokompetencje społeczno-emocjonalneCOVID-19funkcje wykonawczezachowania prospołecznewiek szkolny
STRESZCZENIE
Cel. Celem podjętych badań było sprawdzenie, czy w sytuacji deprywacji relacji społecznych
dzieci w okresie wczesnoszkolnym, spowodowanej przymusową izolacją wywołaną
pandemią, posiadanie rodzeństwa może stanowić czynnik ochronny w kontekście rozwoju
relacji społeczno-emocjonalnych.
Metoda. Grupę badaną stanowili rodzice dzieci rozpoczynających edukację szkolną (6–8
lat). W celu odpowiedzi na postawione pytanie przeprowadzono dwa badania. Pierwsze z nich (obejmujące 104 rodziców) koncentrowało się wokół różnic w poziomie behawioralnych
przejawów funkcji wykonawczych i kompetencji społecznych wśród jedynaków
i dzieci posiadających rodzeństwo. Drugie (obejmujące 227 rodziców) zaś dotyczyło
różnic w zakresie kompetencji społeczno-emocjonalnych (zachowań internalizacyjnych
i eksternalizacyjnych) oraz zachowań prospołecznych dzieci.
Wyniki. Badania potwierdziły, że rodzeństwo może być postrzegane jako czynnik zarówno
ochronny, jak i utrudniający kształtowanie kompetencji społeczno-emocjonalnych
dzieci rozpoczynających naukę szkolną. Posiadanie rodzeństwa może chronić przed zachowaniami
internalizacyjnym i sprzyjać zachowaniom eksternalizacyjnym. Badania zaakcentowały
także różnice płciowe. W przypadku dziewczynek liczba rodzeństwa miała
znaczenie dla umiejętności związanych z poznawczą kontrolą zachowania – hamowaniem
oraz pozytywnym społecznym przystosowaniem. U chłopców największe zróżnicowanie
występowało w zakresie zachowań prospołecznych.
REFERENCJE (40)
1.
Arslan, A., Haapanen, L., Tarba, S. (2021). Prosocial skills development in children and social value creation during COVID-19 [Rozwój umiejętności prospołecznych u dzieci i tworzenie wartości społecznych podczas COVID-19]. Strategic Change, 30(2), 109-115. DOI: 10.1002/jsc.2394.
2.
Asmundson, G., Taylor, S. (2020). Coronaphobia: Fear of the 2019-nCoV outbreak [Koronafobia: Strach i epidemia 2019-nCoV]. Journal of Anxiety Disorders, 70, 102196. DOI: 10.1016/j.janxdis.2020.102196.
3.
Bierhoff, H.-W. (2002). Prosocial behaviour [Zachowania prospołeczne]. New York: Psychology Press.
4.
Blumberg, F.C., Deater-Deckard, K., Calvert, S.L., Flynn, R.M., Green, C.S., Arnold, D., Brooks, P.J. (2019). Digital games as a context for children’s cognitive development: Research recommendations and policy considerations [Gry cyfrowe jako kontekst rozwoju poznawczego dzieci: Zalecenia badawcze i względy polityczne]. Social Policy Report, 32(1), 1-33. DOI: 10.1002/sop2.3.
5.
Bobbitt-Zeher, D., Downey, D.B. (2013). Number of siblings and friendship nominations among adolescents [Liczba rodzeństwa i nominacje do przyjaźni wśród nastolatków]. Journal of Family Issues, 34(9), 1175-1193. DOI: 10.1177/0192513X12470370.
6.
Buist, K.L., Deković, M., Prinzie, P. (2013). Sibling relationship quality and psychopathology of children and adolescents: A meta-analysis [Jakość relacji rodzeństwa a psychopatologia dzieci i młodzieży: Metaanaliza]. Clinical Psychology Review, 33(1), 97-106. DOI: 10.1016/j.cpr.2012.10.007.
7.
Cassidy, T., Wright, E., Noon, E. (2014). Family structure and psychological health in young adults [Struktura rodziny i zdrowie psychiczne u młodych dorosłych]. Psychology, 5(10), 1165-1174. DOI: 10.4236/psych.2014.510129.
8.
Chen, X., Rubin, K.H., Li, D. (1997). Relation between academic achievement and social adjustment: Evidence from Chinese children [Związek pomiędzy osiągnięciami w nauce a przystosowaniem społecznym: Dowody pochodzące od chińskich dzieci]. Developmental Psychology, 33(3), 518-525. DOI: 10.1037/0012-1649.33.3.518.
9.
Clark, D.B., Tanner-Smith, E.E., Killingsworth, S.S. (2016). Digital games, design, and learning: A systematic review and meta-analysis [Gry cyfrowe, projektowanie i nauka: Systematyczny przegląd i metaanaliza]. Review of Educational Research, 86(1), 79-122. DOI: 10.3102/0034654315582065.
10.
Czub, M., Piotrowski, K. (2014). Diagnoza funkcjonowania społeczno-emocjonalnego dziecka w wieku od 1,5 do 5,5 lat. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.
11.
Denham, S.A., Bassett, H.H., Wyatt, T. (2007). The socialization of emotional competence [Socjalizacja kompetencji emocjonalnych]. W: J.E. Grusec, P.D. Hastings (red.), Handbook of socialization: Theory and research (ss. 614-637). New York: The Guilford Press.
12.
Downey, D.B., Condron, D.J. (2004). Playing well with others in kindergarten: The benefits of siblings at home [Dobra zabawa z innymi w przedszkolu: Zalety rodzeństwa w domu]. Journal of Family Issues, 66(2), 333-350. DOI: 10.1111/j.1741-3737.2004.00024.x.
13.
Downey, D.B., Condron, D.J., Yucel, D. (2013). Number of siblings and social skills revisited among American fifth graders [Liczba rodzeństwa i umiejętności społeczne ponownie zbadane wśród amerykańskich piątoklasistów]. Journal of Family Issues, 36(2), 273-296. DOI: 10.1177/0192513X13507569.
14.
Dunn, J., McGuire, S. (1992). Sibling and peer relationships in childhood [Relacje z rodzeństwem i rówieśnikami w dzieciństwie]. Child Psychology and Psychiatry Allied Disciplines, 33(1), 67-105. DOI: 10.1111/j.1469-7610.1992.tb00859.x.
15.
Dvorsky, M.R., Breaux, R., Becker, S.P. (2021). Finding ordinary magic in extraordinary times: Child and adolescent resilience during the COVID-19 pandemic [Odnajdywanie zwykłej magii w niezwykłych czasach: Odporność psychiczna dzieci i młodzieży podczas pandemii COVID-19]. European Child and Adolescent Psychiatry, 30(11), 1829-1831. DOI: 10.1007/s00787-020-01583-8.
16.
Fox, L., Dunlap, G., Hemmeter, M.L., Joseph, G.E., Strain, P.S. (2003). The teaching pyramid: A model for supporting social competence and preventing challenging behavior in young children [Piramida nauczania: Model wspierania kompetencji społecznych i zapobiegania trudnym zachowaniom u małych dzieci]. Young Children, 58(4), 48-52.
17.
Lasota, A. (2019). Postawy rodzicielskie a rozwój społeczno-emocjonalny dzieci i młodzieży. W: B. Wrzyszcz, E. Chodźko, K. Maciąg (red.), XI Interdyscyplinarna Konferencja Naukowa Tygiel 2019 „Interdyscyplinarność kluczem do rozwoju”: Abstrakty (s. 175). Lublin: Fundacja na rzecz promocji nauki i rozwoju Tygiel.
18.
Lasota, A. (2017). Responsywność opiekuna a poczucie autonomii dziecka we wczesnym dzieciństwie. Nauki o Wychowaniu: Studia Interdyscyplinarne, 5(2), 84-100. DOI: 10.18778/2450-4491.05.06.
19.
Lasota, A., Shatilova, A. (2021). Edukacja online a motywacja do nauki młodzieży i studentów w okresie pandemii COVID-19. W: A. Mikołajczak, R. Chęciński (red.), Wyzwania edukacyjne i psychologiczne okresu pandemii (ss. 47-85). Poznań: Uniwersytet Adama Mickiewicza.
20.
Limone, P., Toto, G.A. (2021). Psychological and emotional effects of digital technology on children in COVID-19 Pandemic [Psychologiczny i emocjonalny wpływ technologii cyfrowej na dzieci w pandemii COVID-19]. Brain Sciences, 11(9), 1126. DOI: 10.3390/brainsci11091126.
21.
Liu, J.J., Bao, Y., Huang, X., Shi, J., Lu, L. (2020). Mental health considerations for children quarantined because of COVID-19 [Rozważania nad zdrowiem psychicznym dzieci poddanych kwarantannie z powodu COVID-19]. The Lancet Child and Adolescent Health, 4(5), 347-349. DOI: 10.1016/S2352-4642(20)30096-1.
22.
Mazurek, A., Mosiołek, A. (2018). Funkcje wykonawcze a funkcjonowanie społeczne w schizofrenii. Psychiatria, 15(3), 82–86.
23.
McGinnis, E., Goldstein, A.P. (1997). Skillstreaming the elementary school child: New strategies and perspectives for teaching prosocial skills [Rozwój umiejętności dziecka w szkole podstawowej: Nowe strategie i perspektywy nauczania umiejętności prospołecznych]. Champaign: Research Press.
24.
Merrell, K.W., Gimpel, G.A. (2014). Social skills of children and adolescents: Conceptualization, assessment, treatment [Umiejętności społeczne dzieci i młodzieży: Konceptualizacja, ocena, leczenie]. London: Psychology Press.
25.
Nelson, B.W., Pettitt, A., Flannery, J.E., Allen, N.B. (2020). Rapid assessment of psychological and epidemiological correlates of COVID-19 concern, financial strain, and health-related behavior change in a large online sample [Szybka ocena psychologicznych i epidemiologicznych korelatów zagrożenia COVID-19, obciążenia finansowego i zmiany zachowań związanych ze zdrowiem w dużej próbie internetowej]. PLoS ONE, 15(11), e0241990. DOI: 10.1371/journal.pone.0241990.
26.
Orgilés, M., Morales, A., Delvecchio, E., Mazzeschi, C., Espada, J.P. (2020). Immediate psychological effects of the COVID-19 quarantine in youth from Italy and Spain [Natychmiastowe psychologiczne skutki kwarantanny COVID-19 u młodzieży z Włoch i H iszpanii]. Frontiers in Psychology, 6(11). DOI: 10.3389/fpsyg.2020.579038.
27.
Padilla-Walker, L.M., Harper, J.M., Jensen, A.C. (2010). Self-regulation as a mediator between sibling relationship quality and early adolescents’ positive and negative outcomes [Samoregulacja jako mediator między jakością relacji rodzeństwa a pozytywnymi i negatywnymi wynikami wczesnych adolescentów]. Journal of Family Psychology, 24(4), 419-428. DOI: 10.1037/a0020387.
28.
Parsons, S., Karakosta, E., Boniface, M., Crowle, S. (2019). Prosocial games for inclusion: Interaction patterns and game outcomes for elementary-aged children [Prospołeczne gry integracyjne: Wzorce interakcji i wyniki gier dla dzieci w wieku edukacji podstawowej]. International Journal of Child-Computer Interaction, 22, 100142. DOI: 10.1016/j.ijcci.2019.100142.
29.
Pike, A., Coldwell, J., Dunn, J.F. (2005). Sibling relationships in early/middle childhood: Links with individual adjustment [Relacje z rodzeństwem we wczesnym/średnim dzieciństwie: Związki z indywidualnym przystosowaniem]. Journal of Family Psychology, 19 (4), 523-532. DOI: 10.1037/0893-3200.19.4.523.
30.
Suharni, S., Prastuti, E., Hitipeuw, I., Bahrodin, A. (2021). Children’s social competence learning strategies for building mental health during COVID-19 [Strategie uczenia się kompetencji społecznych dzieci w celu budowania zdrowia psychicznego podczas COVID-19]. KnE Social Sciences: International Conference of Psychology, 224-235. DOI: 10.18502/kss.v4i15.8209.
31.
Taylor, S., Landry, C.A., Paluszek, M.M., Fergus, T.A., McKay, D., Asmundson, G.J.G. (2020). Development and initial validation of the COVID Stress Scales [Opracowanie i wstępna walidacja Skal Stresu COVID]. Journal of Anxiety Disorders, 72, 102232. DOI: 10.1016/j.janxdis.2020.102232.
32.
Thorell, L.B., Nyberg, L. (2008). The childhood executive functioning inventory (CHEXI): A new rating instrument for parents and teachers [Inwentarz funkcjonowania wykonawczego w dzieciństwie (CHEXI): Nowy instrument oceny dla rodziców i nauczycieli]. Developmental Neuropsychology, 33, 536-552. DOI: 10.1080/87565640802101516.
33.
Wang, G., Zhang, Y., Zhao, J., Zhang, J., Jiang, F. (2020). Mitigate the effects of home confinement on children during the COVID-19 outbreak [Złagodzenie wpływu na dzieci zamknięcia w domu podczas epidemii COVID-19]. The Lancet, 395(10228), 945-947. DOI: 10.1016/S0140-6736(20)30547-X.
34.
Wang, J., Wang, Y., Lin, H., Chen, X., Wang, H., Liang, H., Guo, X., Fu, C. (2021). Mental health problems among school-aged children after school reopening: A cross-sectional study during the COVID-19 post-pandemic in East China [Problemy ze zdrowiem psychicznym wśród dzieci w wieku szkolnym po ponownym otwarciu szkoły: Badanie przekrojowe podczas pandemii COVID-19 we wschodnich Chinach]. Frontiers in Psychology, 12, 773134. DOI: 10.3389/fpsyg.2021.773134.
35.
Whiteman, S.D., McHale, S.M., Soli, A. (2011). Theoretical perspectives on sibling relationships [Teoretyczne perspektywy relacji rodzeństwa]. Journal of Family Theory and Review, 3(2), 124-139. DOI: 10.1111/j.1756-2589.2011.00087.x.
36.
Wojtczuk, A. (2020). Pandemia koronawirusa – zmiana w świecie: Zagrożenia dla zdrowia psychicznego i szanse rozwojowe. Student Niepełnosprawny, 20(13), 101-113. DOI: 10.34739/sn.2020.20.10.
37.
Yuan, A.S.V. (2009). Sibling relationships and adolescents’ mental health: The interrelationship of structure and quality [Relacje z rodzeństwem i zdrowie psychiczne nastolatków: Wzajemne powiązanie struktury i jakości]. Journal of Family Issues, 30(9), 1221-1244. DOI: 10.1177/0192513X09334906.
38.
Yucel, D. (2014). Number of siblings and personality: Evidence among eight graders from the early childhood longitudinal study-kindergarten cohort (ECLS-K) [Liczba rodzeństwa i osobowość: Dowody wśród ośmiu klas z podłużnego badania wczesnego dzieciństwa – kohorta przedszkolna (ECLS-K)]. The Social Science Journal, 51(1), 100-112. DOI: 10.1016/j.soscij.2013.07.008.
39.
Yucel, D., Yuan, A.V. (2015). Do siblings matter?: The effect of siblings on socio-emotional development and educational aspirations among early adolescents [Czy rodzeństwo ma znaczenie?: Wpływ rodzeństwa na rozwój społeczno-emocjonalny i aspiracje edukacyjne wśród wczesnych adolescentów]. Child Indicators Research, 8(3), 671-697. DOI: 10.1007/s12187-014-9268-0.
40.
Zhang, F., Shang, Z., Ma, H., Jia, Y., Sun, L., Guo, X., Liu, W., Sun, Z., Zhou, Y., Wang, Y., Liu, N., Liu, W. (2020). High risk of infection caused Posttraumatic Stress symptoms in individuals with poor sleep quality: A study on influence of Coronavirus disease (COVID-19) in China [Wysokie ryzyko infekcji przyczyną objawów stresu pourazowego u osób ze słabą jakością snu: Badanie wpływu choroby koronawirusowej (COVID-19) w Chinach]. Psychiatry and Clinical Psychology. DOI: 10.1101/2020.03.22.20034504.
Udostępnij
© 2006-2024 Journal hosting platform by Bentus
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
